IMGE28

60 ^w*‘ff

racja polegała wyłącznie na tym, że poezja na równi z innymi dziedzinami aktywności kulturalnej uczestniczy w „podziale | pracy" charakterystycznym dla danych warunków spolec*. I nych, że więc wybiera sobie tylko właściwe cele, że określa' granice własnej odrębności, nie zaś na tym, że rezygnuje u | swoistości, godząc się na odgrywanie „cudzych" ról.

Generalia te zostały ustalone już w pierwszych wyatą. pianiach Peipera i ostały się wszelkim rewirom podejmowanym później przez jego współtowarzyszy. Sam model zaproponowanej przez niego poetyki nie uległ już później więk-1 szym zmianom, choć ulegały przekształceniom i przewsiw tościowaniom poszczególne założenia, którymi Peiper wypełnił ten model.

Drugi okres historii zespołu — okres faktycznej grupowośdj — przyniósł dwojakie rozwinięcie sformułowań programo-, wych pierwszej „Zwrotnicy". Rozwinięto repertuar założeń meta poetyckich, ale — co przynąj mniej równie ważne — pojawiły się także praktyczne realizacje, a wraz z nimi wyłoniło się drugie skrzydło poetyki — reguły tkwiące w literackich przekazach. Oczywiście każdy z awangardzistów publikował już uprzednio teksty poetyckie, ale rozproszone po rozmaitych czasopismach nie mogły dać pełnego wyobrażenia o dążeniach, których stanowiły wyraz. Nawet o dążeniach indywidualnych, nie mówiąc już o tym, że w ogóle nie dawałyby się zidentyfikować jako realizacja programu zespołowego. Dopiero w okresie przedzielającym obie „Zwrotnice" pojawiły się — jak już wspominałem — niemal równocześnie pierwsze publikacje książko-we członków nowo zawiązanej grupy. Ukazały się w większości! jako druki „Zwrotnicy”, co dodatkowo stanowiło społecznie uchwytny sygnał ich wspólnoty.

W zakresie sformułowań me ta poetyckich najbardziej znaczące założenia przyniosły Nowe usta Peipera — credo artystyczne heroicznego okresu awangardy krakowskiej. Zostały tu określone przede wszystkim główne elementy awangardowej teorii języka poetyckiego, koncepcja osobowości poetyckiej, liryczności, a także stosunek Peiperowskiego programu do tradycji literackiej. Teoretyzowanie Peipera, jak również wypowiedzi teoretyczne jego towarzyszy na łamach drugiej „Zwrotnicy" (głównie Przybosia) miały w tym okresie wyraźnie 1 wykrystalizowany, odrębny styl, który był równoważnikiem ]

wyprccyzowanej już ostatecznie odrębności ich programu wobec dążeń współczesnych poetyk.

Miałem już okazję wspomnieć, że w ostatnim numerze pierwszej serii „Zwrotnicy” znajdował się szkic Peipera skierowany przeciw futuryzmowi. Zapoczątkowane wówczas dążenie do formułowania zasad własnego programu w opozycji do innych konkurencyjnych programów odegrało bardzo ważną rolę w okresie grupowych przedsięwzięć awangardy. Kształtując i precyzując założenia swej poetyki, awangardziści troszczyli się w równym stopniu o to, by stanowiła ona spoisty wewnętrznie i konsekwentny system założeń, jak o to, by system ów miał wyraźne kontury, odcinające go od innych — równoległych w czasie — poetyk. Wiele elementów ich ekspli-kowanej poetyki miało genezę polemiczną, co częściowo tłumaczy krańcowość licznych sformułowań, której w pełni nie potwierdzały dyrektywy tkwiące implicite w literackich dokonaniach. Awangardowa poetyka w okresie dominacji Peipera odznaczała się wieloraką jednolitością. Była jednolita w swym zakresie sformułowanym. Była — dalej —jednolita w tyra sensie, że zasadniczo cechowała ją niesprzeczność pomiędzy założeniami wyłożonymi w trybie teoretycznym i założeniami zrealizowanymi w tekstach poetyckich. Była wreszcie jednolita, ponieważ dokonania literackie awangardzistów odznaczały się bardzo wyraźnym pokrewieństwem, co znajdowało wyraz zarówno w sferze ideowo-tamatycznęj utworów, jak w podejmowaniu tych samych lirycznych form gatunkowych (np. oda i hymn) czy też w procederach językowo-stylistycznych i wersyfikacjinych.

Poetyka, którą łącznie ukształtowały okres pierwszy i drugi dziejów grupy krakowskiej, uległa istotnym przeobrażeniom w trzeciej fazie owych dziejów. Równolegle do przekształcania się grupy — w „szansę" grupy ewoluowała poetyka: od jednolitego — w znaczeniu wyżej określonym — systemu zasad do zespołu „podsystemów” respektujących wprawdzie wspólne założenia podstawowe, ale nie zobowiązanych do zgodności — jeśli wręcz nie skłóconych — w zakresie reguł, które z tamtych założeń zostały wyprowadzone. Ib „podsystemy” to indywidualne poetyki poszczególnych awangardzistów, rozwijające się w kierunku odśrodkowym, poprzez polemiczny dialog z zespołową poetyką okresu „Zwrotnicy”. Należy przy