Lachur zarys jezykoznawstwa ogolnego4

dziej złożonym systemem znaków, semiotyka bada język na równi z innymi ich systemami.

Luźniejsze są związki językoznawstwa z naukami medycznymi, przyrodniczymi i matematyczno-technicznymi. Do najstarszych należy związek językoznawstwa z fizjologią, ponieważ już w starożytnych Indiach opisywano dźwięki na bazie fizjologii. Fizjologia i neurofizjologia badają konstrukcję aparatu artykulacyjnego, powstawanie w nim dźwięków, percepcję dźwięków przez organy słuchowe itd.

Na pograniczu medycyny i językoznawstwa powstała neurołingwistyka - nauka, która na bazie danych lingwistycznych opisuje funkcje i obszary centralnego systemu nerwowego związane z mówieniem (zarówno jako zjawiska normalne, jak też patologiczne). Neurołingwistyka powstała w drugiej połowie XIX wieku, a za jej twórcę uważany jest wybitny polski językoznawca Jan Baudouin de Courtenay.

Również od połowy XIX wieku pod wpływem ewolucyjnej teorii Darwina obserwujemy zbliżenie się językoznawstwa i biologii: na język zaczęto patrzeć jak na zjawisko naturalne, przyrodzone - powstaje naturalistyczny kierunek w językoznawstwie. Za twórcę tego kierunku uważa się niemieckiego językoznawcę August Schleichera. W XX wieku w wyniku odkrycia strukturalnego podobieństwa kodu genetycznego i języka naturalnego neurołingwistyka poszerza swoje granice.

Szczególnie silne związki łączą lingwistykę z geografią. Związki te polegają na wykorzystaniu na równi z historycznymi danych geograficznych dla ustalenia dawnych miejsc zasiedlenia określonych narodów, na wykorzystaniu faktów geograficznych w trakcie badań nad toponimiką kontaktami językowymi itd. Związek tych dwóch nauk stanowił warunek pojawienia się w końcu XIX wieku nowego działu językoznawstwa -lingwogeografii (geografii lingwistycznej), której przedmiotem są badania nad terytorialnym zasięgiem zjawisk językowych i naniesieniem ich na mapę w postaci izoglos [izoglosa - linia na mapie wyznaczająca zasięg danego zjawiska]. Lingwogeograficzny charakter posiada też toponimiką - dział leksykologii badający różnorodne nazwy geograficzne (gór, mórz, oceanów, jezior, miejscowości itd.). Opis takich nazw często dostarcza konkretnych informacji historycznych z zakresu rozmieszczenia plemion, migracji narodów, cech szczególnych struktury bytu ludzi w różnych epokach.

Związek językoznawstwa z fizyką (a zwłaszcza z działem fizyki - akustyką) jest najbardziej widoczny w trakcie opisu dźwięków. Takie charakterystyki dźwięków, jak wysokość, siła, trwałość, tembr, są w zasadzie charakterystykami fizycznymi (akustycznymi). Oprócz tego współczesna fonetyka eksperymentalna dla swoich obserwacji wykorzystuje przyrządy elektroakustyczne (oscylografy, spektografy, intonografy itp.).

W latach pięćdziesiątych XX wieku na pograniczu matematyki i lingwistyki powstaje lingwistyka matematyczna, będąca w ścisłym sensie działem matematyki zajmującym się pierwotnie konstruowaniem formalnych modeli struktury języków naturalnych, ich fragmentów oraz zbudowanych na ich wzór języków sztucznych. Dziś lingwistyka matematyczna zajmuje się przede wszystkim teorią gramatyk formalnych, przydatną także do badania języków programowania. Lingwistyka matematyczna wykorzystuje do swoich celów różne działy matematyki - statystykę, teorię prawdopodobieństwa, algebrę, logikę matematyczną. Zastosowanie metod matematycznych stwarza możliwości prowadzenia badań kwantytatywnych (ilościowych) różnych zjawisk językowych, ich klasyfikacji, opracowywania słowników frekwencyjnych, opisu formalnej łączliwości jednostek językowych itd.

Wśród dyscyplin matematycznych mających kontakt z językoznawstwem znajduje się ponadto teoria informacji, która bada język jako jeden ze środków przechowywania, przetwarzania i przekazu informacji.

Blisko związana jest współczesna lingwistyka z cybernetyką - nauką zajmującą się sterowaniem, sterowniczymi układami w naturze i w maszynach, ich porównaniem i powiązaniem (maszyny cybernetyczne to m.in. syntetyzatory mowy czy translatory).

A zatem współczesne językoznawstwo postrzegane jest przez nas jako silnie rozgałęziona wieloaspektowa dyscyplina naukowa, posiadająca szerokie związki z wszystkimi praktycznie dziedzinami współczesnej wiedzy.

0.4. O pochodzeniu języka

Pochodzenie języka od najdawniejszych czasów przyciągało ciekawość ludzką. Już np. starożytny historyk grecki Herodot (V wiek p.n.e.) zanotował opowiastkę o królu egipskim Psammetychu, który miał wydać polecenie odizolowania od świata dwojga nowo narodzonych dzieci, aby dowiedzieć się, jakim językiem zaczną mówić do siebie. Opowieść głosi, że pierwsze słowo wypowiedziane przez dzieci brzmiało bekos, co znaczy po frygijsku ‘chleb’. Dlatego uznano frygijski za najstarszy język świata.

UZUPEŁNIENIA I KOMENTARZE. Język frygijski - wymarty język z grupy tracko-ormiańskiej, używany przez starożytny lud Frygów, twórców potężnego państwa w Azji Mniejszej w XII—VII wieku p.n.e. Z Frygii pochodził półlegendamy grecki bajkopisarz Ezop (greckie Aisópos) - VI wiek p.n.e.

Kwestia genezy języka do tej poty pozostaje w językoznawstwie w sferze przypuszczeń i hipotez. O ile dowolny język - żywy lub martwy - poświadczony w zabytkach piśmiennictwa może być zrozumiany na podstawie realnych faktów jego istnienia, to prajęzyk, czyli język „pierwotny”, nie może być przedmiotem opisu bezpośredniego, ponieważ żadne realne pozostałości po nim nie istnieją: nie zostały zarejestrowane w piśmiennictwie. Faktycznie geneza języka wykazuje ścisły związek z pochodzeniem człowieka i życia. W takim właśnie duchu kwestia ta była rozpatrywana w starożytności.

UZUPEŁNIENIA I KOMENTARZE. Nauka zajmująca się badaniem pochodzenia języka i mowy ludzkiej (teorią pochodzenia języka) nazywana jest glottogonią (glottogenezą). Problem ten bardziej interesuje filozofów i psychologów niż językoznawców sensu stricto, gdyż jego rozstrzygnięcie, wychodząc poza empiryczne dane, musi pozostać w sferze hipotez, a to ze względu na zrozumiały brak źródeł sięgających tak daleko wstecz. W starożytnej Grecji pochodzenie języka wiązano początkowo ż elementami dźwię-konaśladowczymi (do czego wrócimy niżej). Już jednak Platon i Epikur zajmowali stanowisko bardziej kompromisowe, wyznaczając pewną rolę także elementom konwencjonalnym. W średniowieczu pod wpływem Pisma Świętego za pierwotny uważano język hebrajski, z którego w związku z budową wieży Babel miały powstać inne języki. Wyrazicielem tego stanowiska byt m.in. Dante Alighieri. W XIV wieku Henri de Crissey z języka hebrajskiego wywodził grekę, a z niej ostatecznie język łaciński. W XVIII wieku wysunięto tezę (E.B. de Condillac - filozof francuski, klasyczny przedstawiciel sensualizmu, wywodził całą wiedzę oraz czynności umysłu z wrażeń zmysłowych), że język rozwinął się z mimiki i gestów o charakterze ekspresywnym, którym towarzyszyły środki akustyczne. Te ostatnie stopniowo miały wziąć górę i dać początek językowi dźwiękowemu.