Magazyn81301 djvu

Ludzie są — tylko jacy.... Mówi nam o nich Muza, do której zwraca się Konrad:

„Muzol chcę naród przedstawić...

MUZA

„A... to musi się odbywać tak by naród mógł się bawić: trzeba dekoracje ustawić, pamiętać o każdym sprzęcie, umieścić w budce suflera

A gdy już wszystko gotowe, rozkazać grać na rozpoczęcie poloneza, — jeśli polski temat... i rzucić jako pierwszą kartę wielkie slow o...

Zamierało w bólu gorące serce Wyspiańskiego, kiedy zamiast uczuć, w duszach miałkich plewy ludzkiej znajdował jedynie frazes. Z jaką rozpaczą musiał brać do ręki pióro, wiedząc, że słowo straciło wagę i znaczenie... Że genjusz poezji prowadzi naród do grobu — pozbawia go zdolności czynu, dając wzamian wzruszenia płytkie i znikome, jedyne, do jakich ten jest zdolny.

I w chłopów nie ma wiary, on — co się z chłopką ożenił, i tak chętnie chłopskie dzieci malował. Zbyt jasno widzi, że

„tam jeszcze dymne palenisko

„kurzące — a już śmierć duchowa blisko".

Z tej strasznej spowiedzi serca polskiego biją ból i gniew, jak z oczu Mojżesza M. Anioła. Bezlitośnie prorokuje:

„Ujrzycie inne światło, ja wam nawet pokażę drogę... Ale wam dobiec nie starczy sił i skrzydła opadną wam w zimnie w pół drogi... Spadniecie w noc — zziębłe, strudzone ćmy, — motyle...

Ścigające demony dopędziły wreszcie ofiarę. Poraził ją obłęd i straszne cierpienia fizyczne, którym kres położyła śmierć dn. 28.XI 1907 r. Prysnął złoty róg, na którym naród nie chciał, czy nie umiał zagrać.

Wyspiański zrobił ogromnie wiele, ale wypowiedzieć się nie zdążył, Są ludzie, których dzieło przechodzi ich własną miarę, którzy, ogniskując w sobie cudze wysiłki twórcze, zrobili z pomocą innych,

292