Obraz (1091)

392

W tym przypadku numeracja łańcucha nie obejmuje grupy karboksylowej a numer I otrzymuje połączony z tą grupą atom węgla.

Kwasy karboksylowe są liczną grupą związków o tak zróżnicowanej budowie, że w niektórych przypadkach żaden z tych dwóch sposobów nie pozwala na łatwe tworzenie jednoznacznych nazw. Wtedy stosuje się trzeci sposób, według którego obecność grupy COOH zaznacza się przedrostkiem -karboksy. Na tym jeszcze nie koniec komplikacji, bo niektóre kwasy mają powszechnie stosowane nazwy zwyczajowe (tab. 14.1). Przytoczone przykłady mają służyć tylko do zilustrowania różnych sposobów tworzenia nazw. Taktycznym błędem byłoby uczenie się nazw na pamięć, bo w zupełności wystarcza oswojenie się z nazewnictwem, jakie automatycznie przychodzi w miarę uczenia się chemii organicznej.

a

HCOOH    CHjCHCąCOOH    CHjKTłC^CHjCOOH

kwas metanowy kwas 3-chlorobutanowy    kwas 4-pentenowy

kwas cykloheksanokarboksylowy

CH₃

HOOCCąCHCHjCOOH

kwas 3-metylopentanodiowy kwas 2-metyk>-1,3-propano-dikarboksylowy

COOH

COOH

kwas benzoesowy

kwas 3-karboksymetylobenzoesowy

Grapy acy Iowę

Grupy powstające z kwasów karboksylowych przez odjęcie -OH od grupy karboksylowej są nazywane grupami acylowymi.

Tabela 14.1. Najczęściej spotykane kwasy o nazwach zwyczajowych

Wzór	Nazwa zwyczajowa
HCOOH	mrówkowy
CH3COOH	octowy
CHjCHjCOOH	propionowy
CHjCH2CH2COOH	masłowy
(Cihh CHCOOH	izomasłowy
CHaCCHafcCOOH	Walerianowy
CHKCH3),pCOOH	laurynowy
CH3(CH2).2CXX)H	mirystynowy
CHj(CH2)i4COOH	palmitynowy
CH3(CH2)i6COOH	stearynowy
CH2=CHCOOH	akrylowy
HCaCCOOH	propiolowy
CHj-CCOOH	metakrylowy
CH,
CHPOOH	krotonowy
CHjCH
ęH(CHj>7CH3	oleinowy
CH(CH2)7COOH
CH(CH2)7COOH	| 1

CH₃(CH₂)₇CH

Nazwa systematyczna

metanowy

etanowy

propanowy

butanowy

2-metylopropanowy

pentanowy

dodekanowy

tetradekanowy

heksadekanowy

oktadekanowy

propenowy

propynowy

2-metylopropenowy

(E)-2->butenowy

(Z)-9-oktadecenowy

(E)-9-oktadecenowy