P1080967

304 GNOSITCY/M A UMYSLOWOŚĆ KlJ\SYC/.NA

chował w swej gnozie, byśmy nic zbłądzili odchodząc od życia, któreśmy w ten sposób zyskali.”

(Końcowa modlitwa „Logos Tfclcios": pscudo-Apulcjusz, „Asclcpius" 41)

„Święty jest Bóg. Ojciec wszystkiego. Święty jest Bóg, którego wolę spełniają własne jego moce. Święty jest Bóg, który chce być poznany i bywa poznany przez swoich.

Święty jesteś, co słowem ustanowiłeś byty. Święty jesteś, którego cała natura stała się obrazem. Święty jesteś, którego natura nic ukształtowała, Święty jesteś, silniejszy od wszelkiej mocy. Święty jesteś, większy od wszelkiej wielkości. Święty jesteś, wznioślejszy nad pochwały.

Przyjm rozumne, czyste ofiary z duszy i serca natężonego ku tobie, o Niewypowiedziany, Niewymówiony, nazwany Milczeniem.

Proszę, abym nic odpadł od gnozy, która naszej istocie odpowiada, i wzmocnij mnie, a ja oświecę, z tej właśnie łaski, zrodzonych w niewiedzy braci moich, a twoich synów.

Dlatego wierzę i daję świadectwo. Idę do życia i światłości. Błogosławiony jesteś Ojcze, twój Człowiek pragnie być z 71)bą uświęcony w miarę tego, jak mu całą moc przekazałeś.”

(C. H. I. 31-32, przekł. Wincenty Myszor)

D. KONKLUZJA: BÓG NIEZNANY

Początkiem i końcem paradoksu, jakim jest religia gnostycka, jest sam nieznany Bóg, który - z istoty swej niepoznawalny, bo „inny” w stosunku do wszystkiego, co znane - jest przecież przedmiotem wiedzy, a nawet zaprasza do tego, by go poznać. W tym samym jednak stopniu udaremnia on poszukiwania wiedzy o nim; objawia go niepowodzenie rozumu i mowy, a języka do jego nazwania dostarcza samo wyjaśnienie tego niepowodzenia. Tfcn, który według Walentyna jest Otchłanią, według zaś Bazylidesa wręcz „Bogiem nieistniejącym” (Hip., Refut. VII. 20); którego akosmiczna esencja zaprzecza wszelkim określeniom przedmiotowym, gdyż wywodzą się one ze świata; którego transcendencja przekracza wszelką wspaniałość będącą jedynie uwzniośleniem tego, co ziemskie i unieważnia wszystkie tak powstałe symbole jego istoty; który, krótko mówiąc, opiera się wszelkiemu opisowi - tego wszak Boga głosi gnostyckie przesłanie, jego przekazuje gnos-tycki język i to on jest przez gnostyków wysławiany. Sama wiedza o nim jest

wiedzą o jego ni cpozna wolności;²²* wiedząc tylko tyle, orzeka się o nim przy pomocy negacji: w ten sposób powstaje owa via nc^ononis — teologia negatywna, a jej glos. który zabrzmiał pierwej tutaj jako sposób wyznania tego, czego nic sposób opisać, urasta odtąd w zachodniej pobożności do potężnego chóru.

Ty jesteś jedyny nieskończony

i tyś sam głębią

i tyś jeden niepoznawalny

i to ciebie szukają wszyscy ludzie

a żaden ciebie nic znalazł

i nikt /.nać cię nic może wbrew twej woli

i wbrew twej woli nawet sławić ciebie...

Tyś jeden nieogarniony i tylko ty niewidzialny.

Tyś jeden byt — nieistniejący.

(Hymn gnostycki zachowany w języku koptyjskim; zob. C, Schmidt, „Koptisch-gnostischc Schriftcn", 1905, s. 358).

O. TV nad wszystko najwyższy.

Bo jakże inaczej Avać Ciebie?

Jakież Cię słowo wysłowi?

Słów braknie, by Ciebie wyrazić.

Jakaż myśl Cię ogarnie?

Daremny jest myśli wysiłek.

Tyś jeden nicwyslowiony, boś stworzył wszystko, co mówi;

Tyś tylko sam niepojęty, boś stworzył wszystko, co myśli.

Wszystko, co myśli i co nic myśli cześć Ci oddaje,...

Ty celem jesteś wszystkiego.

Tyś jest jednością, wszystkim i niczym.

Nic będąc jednością ni wszystkim, jak Cię, wicloimicnny zwać będę?

(Początkowe wersety hymnu Grzegorza Ttologa (Grzegorza z Na-

²²⁸ Nawet dla Eonów Plcromy: zob. poglądy walcntyniartskic. ss. 1% i n.