P1240450

nową kulturą w stosunku do łużyckiej * * kolei platenlcka do fińskiej. Podobni* zresztą kwestia ta wyeląda v rtosunku do zachodniej strefy kultury łużyckiej i wyróżnianych tam kultur czy erup białowickiej oraz gófsycklej.

?rzvstępujac do omówienia a raczej przeanalizowania zagadnień zwią. innych z wewnętrznym zróżnicowaniem kultury łużyckiej wypada wypowiedzieć na wstępie uwagą wyłaniającą sic z powyżej przytoczonych wywodów. Przedmiotem studiów i badać zmierzających do uchwycenia wewnętrznego podziału była kultura archeologiczna o niedostatecznie sprecyzowanym zakresie• wydzielona na podstawie raało precyzyjnych kryteriów. Efektem tępo jest to, iż również podziały regionalne tej kultury uwzględniały czy też raczej opierały sic na dostrzegalnych różnicach o rozmaitej wartości, tan. były wśród, nich różnice nie na tyle istotne, ii pozwalały łączyć daną grupę z innymi w większą całość, ale ujawniano również różnice tego rzędu, że powinny one powodować wyłączenie wydzielanej grupy z takiej większej całości jaką jest kultura łużycka.

Jedynie w nielicznych przypadkach formułowano dotychczas kryteria, które posłużyły do wyodrębni eh i a grupy lokalnej. Dadzą sie one jednak wyłowić z charakterystyk poszczególnych grup. Gdyby ograniczyć się tylko do niektórych przykładów, to można ponownie przytoczyć prace Z. Dur-csewaklego, który w sposób bardzo czytelny dokonał wydzielenia podgrupy kępińskiej oraz krakowskiej w obrębie grupy górnoślaeko-małopolskiej kultury łużyckiej. Wspomniany badacz wydzielił cechy charakterystyczne dla poszczególnych podgrup /uznał za takie przede wszystkim formy ceramiki/ oraz cechy wspólne, które rozstrzygały o wyłączeniu obu podgrup do większej jednostki kulturowej• Typy ceramiki oraz analiza ich występowania były w tym przypadku głównymi kryteriami podziału kulturowego.

Od drugiej połowy lat pięćdziesiątych zagadnienie zróżnicowania kultury łużyckiej‘było częściej podejmowane• J. Iflśklewicz^ w sposób najbardziej obszerny i rzeczowy rozważył zasady wydzielania grup lokalnych. Podał również definicję "grupy rerionalnej" może trochę nadmiernie ogólną. Jednakże sformułował bardziej wyraźnie elementy czy zespoły źródeł mogące stanowić podstawę wydzielania grup regionalnych. Ra pierwsze miejsce wysunął ceramikę oraz Jej Zdobnictwo, dalej przedmioty metalowe oraz formy obrządku grzebalnego.

Również w zasadzie inwentarz, a głównie ceramika oraz obrządek grzebalny stanowiły podstawę wydzielania grup regionalnych czy też przedstawiania obraza zróżnicowania kultury łużyckiej w licznych pra-Mdi V. 0.dl,¹⁷'

V prieaci które san poświęciłem zróżnicowań i u kultury łvtye*cUl na Śląskudość duże znaczenie przywiązywałem k*ctałtujacyT ple r:« tyt obszarze wickrzyn skupiskom osadniczym i w ich obrębie ntarałc* sic uchwycić cechy kulturowe, które Je różnicują. Taki rrosób poste-nowania był przeze mnie zawierzony. Zmierzał bowiem do uchwycenia r. ,_vr.-słanek dla rekonstrukcji organizacji ustrojowej ówczesnego scoł^r-^_r-»'-stwa. Byłem też skłonny widzieć v tych grupach regionalnych wyraz vi«-kszych Jednostek tej organizacji. Hloodzownym staje sic przy tero rodzaju koncepcji znaczne poszerzenie kryteriów wydzielenia erup lokalnych. Dużą wagę przypisywać należy też rekonstrukcji funkcjonov*nla systemu gospodarki kształtującego zarazem obraz osadnictwa i zachodzące w nim przeobrażenia. Na możliwość analogicznego interpretowania owych grup regionalnych wskazał również J. Misfcięwicz a or.tatnio również M. Gedl.    ‘ ’ \

A. Gardawskibiorąc pod uwagę zróżnicowanie genetyczne kultury łużyckiej wysunął koncepcję bardziej generalnego podziału tej kultury na trzy duże' grupy terytorialne: zachodnia ukształtowaną na podłożu mogiłowym, wschodnią na trzcinieckim oraz órodkowg na wyróżnianej przez niego kulturze rudliszki.

Wcześniejsze sugestie A. Gardawskiego podtrzymał Z. Bukoweki*^ proponując wyróżnianie kultury zachodniołużvckiej oraz wschodnio*uży-ckiej. Podział ten Jednak nie wyczerpuję cał.gc obszaru, na którym wyznaczany bywa zasięg kultury łużyckiej.

Ten powyższy przegląd ukazuje podstawy c. <nrteria, na >tóryrh oparte były dotychczas liczne próby podziału kultury łużyckiej. rbrsz ten Jest zmienny i przedstawia dość znaczną mozaikę. Najogólniej nożna Jednak powiedzieć, iż podstawowy zarys tero obrazu został ukształtowany przez J. Kostrzewskiego,• często przez niego ea-ero modyfikowany, ale też zwłaszcza od drugiej połowy lat pięćdziesiątych coraz częściej przez Innych. Obraz podziału kultury łużyckiej na mniejsze grupy na ziemiach polskich charakteryzuje nader rzadka w nauce trwałość, mimo iż został on podany w formie, którą można by określić jako komunikującą ten obraz, be? ukazania kryteriów czy podstaw jakimi się autor kierował. Był to Jednak obraz oparty na dobrym rozeznaniu, trzeba Dowiedzieć nie tak dużego jaki jest obecnie, taterlału. J. Koetrzeweki z dość niezawodną intuicją wykrył pewne różnice miedzy poszczególnymi regionami 1 ukazał w formie jaka w dużym stopniu do dziś funkcjonuje. Podejmowane próby weryfikacji i uściślania tero podziału nader rzadko wychodziły poza metody, którymi także i w tym przypadku posłużył cle J. Ko strzewski. Trudno więc było oczekiwać bardziej zasadniczych zmi*»«, zresztą w nie tak znowu znacznym stopniu zmierzały one do uściśleni* tego podziału.

25