P1120410 resize

HOGVSŁ VW GKOIOA

HOGVSŁ VW GKOIOA

pewno

I pewnego stop-| produkcyjnych

(ilość i jakość —— specjaliza-

^{lo v1}' mwenlarzu grobowym w kulturze łużyckiej w przccftwicćJ mnv-ch okresćw chronologicznych i terenów, gdzie właśnie ¹v. lrvj * ^mn*Ua?y wyposażenia można było wyprowadzić w tym znkeeajo| Wnioski^' Wyposatenic grobów może jednak posłużyć doi ***■ P^*y rekonstrukcji organizacji niektórych procesów ^•czesnego społeczeństwa. Np. zróżnkowsnte ceramikiH ^c^^vra«nika malowana) pozwała przypuszczać o istnieniu! w tej gałęzi wytwórczości.

Kai zakońc zenie tych uwag. dotyczących związku wyposażenia grobo-"^Łsionnli nnti społecznymi, poświecimy jeszcze trochę miejsca ana-przykładu interpretacji grobu w aspekcie zagadnień społecznych. bio-"%®ej y>od uwagę jego w vposazenie i formę. Zajmiemy się mianowicie in-**!*prę ~ acją grobu nr IX z Mokronosa Górnego, pow. Wrocław®*. Mając uwadze to. co powiedzieiiśmy dotychczas o analizie wyposażenia gro-§ jego interpretacji, jak również pewną ogólną znajomość charak-u cmentarzysk kultury łużyckiej, należałoby się krytycznie ustosunko-'^vać do f w ml — w ii iii J przez nu lorkę opracowania tego cmentarzyska hipotezy - Sądzi ona, że omawiany grób był grobem zastępczy tka jakiejś ..wybitnej ^^noatkr’. Autorka stwierdza, że grób wyróżnia się bogatym wypo-iii zarówno w ceramikę, jak i w przedmioty metalowe. Po-^ada 18 nanj ń oraz 3 przedmioty metalowe. Inne natomiast groby idają przeciętnie od 3 do 7 naczyń, a tylko w dwóch wystąpiło 10 i 11 ale były one pozbawione przedmiotów metalowych. W tym ze-^awieniu omawiany grób Jest rzeczywiście najbogatszy. Trzeba Jednak ^'Łiąć pod uwagę, że na tym cmentarzysku zbadano jedynie 25 grobów * one tylko poołuzyły Jako tło porównawcze. Trudno więc ustalić stopień. Jakim różni się on od przeciętnych grobów na całym cmentarzysku. Mo-iji więc tylko powiedzieć, że najprawdopodobniej będzie on należał do 8Tupy grobów bogato wyposażonych. W dalszym ciągu, biorąc pod uwagę przedmioty znajdujące się wewnątrz i obok popielnicy (nóż, szpila, pier-ócionek i talerz krążkowy), autorka uważa, że mamy do czynienia z grobem kobiecym. Należy Jednak stwierdzić, że wyposażenie to bynajmniej nie rozsir»yga tej kwestii przekonywająco. Przedmioty metalowe bowiem z tego grobu. Jak sama zresztą autorka wspomina, nie określają pici zmarłego Dużą wagę natomiast przypisuje talerzom krążkowym, czemu H»ł« wyraz Juz przy innej okazji¹. To. że popielnica była nakryta talerzem krążkowym, który przypuszczalnie wiązał się główn ie z pracą kobiet, określa więc ten grób. zdaniem autorki. Jako kobiecy. Dalej mamy podane, że- nie stwierdzono dotąd w żadnym męskim grobie występowania

op. cłt., s. 225:

Cmc wforryiko

■ y p h h a.

. *- 145—14S łużyckie__, s

op. ett . 366,

307.

talerzy krążkowych. Jakie wieje kryteria posłużyły do wyróżnienia grobów męskich i kobiecych? Wiadomo bowiem, że sprawa ta nie jest prosta i w ogromnej większości wypadków nie można rozstrzygnąć jej na podstawie wyposażenia w metale, nie mówiąc już o ceramice. Analizy antropologicznej materiałów kostnych ze zbadanych grobów nie wykonano. Pozostają więc same talerze krążkowe. W takim wypadku jednak mielibyśmy do czynienia z zasadniczym błędem logicznym w rozumowaniu uzasadniającym ich przydatność jako kryterium wyróżniania grobów kobiecych. Trzeba jeszcze zaznaczyć, te na terenie Śląska jedynie w dwóch lub trzech wypadkach*¹ możemy być prawie pewni, te wystąpiły one w grobach kobiecych. W zestawieniu z ilością znanych dotychczas talerzy krążkowych na Śląsku jest to liczba bardzo znikoma, więc trudno mówić o jakiejś prawidłowości mając ku temu nikłe podstawy. Najprawdopodobniej w większości wypadków talerzami tymi, podobnie jak misami, nakrywano popielnice, do czego znakomicie się nadawały. Mogły one tę rolę spełniać zarówno w grobach żeńskich, jak męskich. Nie jest więc wykluczone, iż omawiany grób był grobem kobiecym; brak jednak podstaw do ostatecznego rozstrzygnięcia tej kwestii. Również dalsze wywody wspomnianej interpretacji, zmierzające do uznania tego zespołu za grób zastępczy, także nie są poparte przekonywającymi argumentami. Niesłuszne jest samo ich założenie wstępne. Autorka uważa, że specjalne wyróżnienie kobiety w ustroju patriarchalnym nie mogło istnieć*’. Wiadomo jednak, iż przodującą rolę w społeczeństwie o ustroju patriarchalnym zawdzięcza mężczyzna swemu decydującemu stanowisku w podstawowym procesie produkcji. Mogło ono nie znaleźć swego odbicia w wyposażeniu grobowym. Na cmentarzyskach kultury łużyckiej brak jest wyraźnych cech tego rodzaju. Istniejące natomiast zróżnicowanie majątkowe mogło znaleźć swój wyraz zarówno w grobach męskich, jak też kobiecych, chociaż rola społeczna kobiet mogła być znacznie mniejsza*¹.

Sam układ wewnętrzny grobu nr IX z Mokronosa Górnego nie przemawia za tym, iż mamy do czynienia z grobem zastępczym. To. że popielnica znajdowała się na uboczu, ale łączyła się z grobem, oraz że w środku

Wrocław-Grablszyn grób II — por. Sarnowska. Cmeałerzysko łużyckie^ i. 366, 367. Wołów Śląski, grób 15 — por. T. Różycka, Proc# ratowniczo-zabezpie-czające na cmentarzysku kultury łużyckiej w Wolowlc Si, „Przegląd Archeologiczny". t. 10:1958, s. 303—307, oraz ewentualnie grób z Sobociskn. pow. Oława — por. L. Zołz, Ztcei rcichc Grabfunde der jGngcren Hallstattzclt von Zottwltz, Kr, Ohlau, „Altschlesion", t. 3:1931 z 2/3. s. 230-238.

** Sarnowska, Wynlid badań-., %, 146.

* Można przytoczyć przykłady bardzo bogato wyposażonych grobów kobiecych związanych niewątpliwie ze społeczeństwami o ustroju patriarchalnym, np. u Scytów. Por. C. H. PyacHKO. Ky/itrypa mccncmn Uorrpanwioro Aaraa a cnfczoc ape-ms, Moskwa—Leningrad 1960, s. 237.

1

Sarno w