P1130735 resize

IM

Stosunkowo duło mu my ogttóh wykonanych z drutu, i to nio łylfco hrązowrgo czy miodrlitnrgo, nie I ziole#,,, o pririit\|u okrągłym, iplitnntnym lub JnliuHironnlf wypukłym Są to Muunkw o powolnym zwoju, pin ścronki, nMu» spiralki, n takie złoty niuyjnlk i Płoni (Uhl. XII A10). Do lego dochodzą równicł /mu/niir w ksutnlele wiciłbowego liścia » skarbu w /rńnku, \v<\|. gorzowskie (rye. 47: ,l»g), * kidryrh jedna, juk widzimy, |e>t nlttblonu w sposób /biliony do okazów i Siedlce im Śląsku (ryc, .13: 14, 16); dniej zdobione okucie dopm

e tego samego tktihu (rye 47; 3), nawiązujące równie! do okucia > Siedlec (ryc. .13: 13), wronie wielka, kilku-nastocenty metrowej średnicy tarczka nurdiwiM e Krajnika Dolnego, wu|. szczecińskie (W. .Sarnowska 1969, '• 209, «yc, 70o), zdobiona nw krawędzi I promieniście od środka wylłoc/onymi punkcikami (w kombinacji i ryty mi krezkami). Ol di wszystkie le oadoby mają chnrnkier wytworów środkowonaddunąj&kich olnuttd* produkcyjnych. Na pi/ykład wymieniona ostatnio laic/ka miedziana, cechami technologicznymi i nlołiaiciwa nawiąiuk do rozjrow szechmonych nn południu medalionów metalowych i kościanych (np. J. V ta dar 197), ». 134, 133),

typowo jni nndhnliycki| ozdobą w kuliui/e grohsko-śmiardowskiej Jest pochodzący i Płoni duły wisior * bursztynu (o śiedn. u , nv) > otworem pośrodku (tabl. XI I; A9), a takie podw,\|ny gut bursztynowy i Barwa, woj. Koszalińskie (W. Sarnowska 1969, s, 133. rye, 43h). /.ustanawiające jest jednak, te wytworów buiutyno wych mamy w obrębie omawianej kultury rnac/nie mniej uli w sąsiedniej kulturze iwicóskicj cny unici)vlic|. Wynika to zapewne z taktu, ie główne lub tła bursztynu znajdowały się na wschodnim Pomor/u, a wio pora zwartym zasięgiem naszej kultury. Natomiast c/ęśckj ni i w kulturze unictyckiej i iwiertskiej występują lam wyrok) krzemienne głównie groty oszczepów i sztylety. Jak się wydąjc, uiywane one były w obrębie kulimy irobiu-indardow sklej przez cały okres jej rozwoju, podobnie jak u innych wczesnobiązowych kultur i grup z terrnu NRD i Skandynawii. Wytwory' te reprezentują formy i techniki wykonania charakterystyczne szczególnie dla północnej sirety Europy. A więc Widzimy tam laurowaie, rzadziej romboidalne, płaskie formy (roiów osrcrepdu (tabl. XI I: A6-7, D4, 113), zazwyczaj dośC duiych rozmiarów, starannie obustronnie obrobione remizem po wrierzchniowym. Zupełnie inną formą, wyminie naśladującą rozpowszechniono w południowej Europie przed-nioazjatyckic brązowe groty kopii, reprezentuje okaz z Wici szyna, wuj. stupskie (W. Sarnowska 1969. ». 19*. ryc. 4t*g). Sądząc po doi,' grubym trzonku, petnd on rac/ej t\mkcję sztyletu ni# grotu oszczepu.

Wielkie centrum produkcji laurowatych grotów oszczepów znajdowało się na terenie Kugu i stamtąd zapewne dostały się one drogą handlu nn teren kultury grohsko-śininrdowskiąj. Minto ro/|ms»/alinnigwłi >k w tym czasie wyrobów brązowych, w tym takie broni, przedstawiały one znaczną wartość, o czym mutr poniekąd świadczy,' ich gromadne znalezisko w Polanowie.

Inne wytwory krzemienne odgrywały jut znacznie mniejszą rolę, Czasami w pochówkach spotyka »ię odłupki krzemienne, a całkiem jut sporadycznie grodki strzał do luku i krzemienne czworościanie siekierki Przypiął* czółnie pochodzą one z nąjsiaiszych zespołów grobowych naszej kultury.

z

Cl

Śwt

iw

•Iow

lalo

jedyj

rOwrl

chroa net 1 jut dl w 8M JLiłliriz »zej ęwj Jącą si meiatu koniaki kuliur i w inn niits]

(izwziii i świnek I kulttmnw

niema w niict/iar' tarcaka-a bach z h i.wkid zl żenienie AiJ

Kultura grohsko-śminrdowskn powsiała mil prawdopodobniej w wyniku ewolucji miejscowego podło-'-' kulturowego, reprezentowanego u schyłku eneolitu na Pomorzu Zachodnim przez dolnoodrzartską giupr ^luf' tury ceramiki sznurowej. Kontynuację ceclr tej ostatniej kultury obserwujemy z ,jednej strony " obrządku |s-grzębowym kultury grohsko-łmtardawskkd, uwłaszcza w budowie grobów z obwałowaniami kamienny"* z drugiej zaś w jej ocrninłw. W tym ostatnim wypadku chodzi zwłaszcza o naczynia pucharkowate. ściślej <> •* ••golną formę, stanowiącą dalekie echo klasycznych pucharków kultury ceramiki sznurowej.

Obok lego tradycyjnego nurtu pojawiają się, i to w przewadze, nowe południowe element), kioie ns.UM i ostatecznie zespołom grobsko-śmiurdowskłm charaklcr cywilizacji wvxesnobrą«owej. Ceramika aatraos i"-¹ całkowicie ornamentykę. Zwiększa się wydatnie procent kubków uchat>vh (posiadających teraz takie mm-poicie), umforek, mis. które wmutnie nawiązują do materiałów wvzesu)vh thz kultury umei.wkiei " " typowych dla kultury ceramiki sznurowej różnorakich wyrobów kościanych. krzemiennych i kamiennych i ików iozpowszcclmiąją się coraz baidziri naizclzia. brort I ozdoby * metalu ghswuK-unietyckiego. a z krzemieniu nie znane przedtem groty oszczepów i sztylety. O kontaktach • południem. • • tylko Mielą unieiyeką. świadczą luk jut wspomnieliśmy ntekióre ozdoby ze złota musUi I zdobiona duta tarczka-medalion z Krajnika Polnego oraz zausznic' w kształcie wierzbowego KOw mu teinie tereny Pomorza i północno-zachodnią! Wielkopolski wchodzą wyraónieiw --"'O'¹    —■

np. ska

trzenlanla się wytworów nowj na terenie Wy»p Brytyjskich.    ,_MW,*j M*

Wszystkie ie czynniki zlołyiy się na powstanie w pólnoeno-zaohoditiąi części Polski Jakwsiow,

*    * I    ^    •    ,    _ .    , , . .    .k V

>ych ośrodków metalurgu znych, jakie |mwsti\ią w* północnej części i uroi > • >■

porliłiwl Z nich je, te mniej łów (Wl

Nas/ te pewu ceramik; mym pil do tl. «' wyroby

|H>llldlll aagytśv I7txt pi krąj (i i Ntti ona, pri skieg,v ska I9a zdobioi