WA30850 II109 NARZEDZIA ROLNICZE115 I djvu

112 J. FALKOWSKI [224j

przypuszczać należy, powstała socha dwupolicowa, pod wpływem łopatkowej wyszły całkowicie prawie z użycia.

Sochy, względnie soszki jednorylcowe, posiadają zwykle albo duży symetryczny lemiesz, albo też umieszczone po obu stronach małego i wąskiego lemiesza dwie małe deseczk rodzaj odkładnic. Te sochy używane są także jako narzędzia pomocnicze przy uprawie roli. Grupują się one przeważnie na granicy stycznej soch obu grup, ale występują też, jak stwierdza materyał podany w poprzednich rozdziałach, także i poza nią. Jako narzędzia pomocnicze używane są n. p. na obszarze zajętym przez sochę łopatkową i jej pochodne zwykle sochy łopatkowe bez łopatki, z sośnikami ustawionemi pod większym lub mniejszym kątem zależnie od rodzaju ziemi.

Zagadnieniem powstania i pochodzenia sochy zajmowało się wielu uczonych, których zdania są podzielone ¹. N. p. Rau, Braun-gart i Moszyński sądzą, że socha powstała najprawdopodobniej wprost z narzędzia ręcznego, dwuzębnej kopaczki (sapki), zaś Haberlandt przypuszcza, że rozwinęła się ona pod wpływem wideł, używanych do uprawy, z radła rylcowego^a. Natomiast Zelenin jest zdania, że socha powstała z radła rylcowego przez podwojenie (nie rozdwojenie) rylca³. Niederle w swojej pracy opisując sochę, zestawia tylko poglądy dotyczące jej powstania i rozwoju, zauważając zupełnie słusznie, że i jedno i drugie jest niejasne ⁴.

Wszyscy ci, wyżej wymienieni badacze a także Rhamm, są zdania, że socha jest pochodzenia słuwiańskiego, i że rozwinęła się ona na obszarze, na którym dziś jest używana. Za niesłowiańską uważają sochę: Teplouchov i J. Janko. Pierwszy przypisuje ją Fin-nom, czemu sprzeciwia się Zelenin, drugi zaś na podstawie porównań językowych uważa ją za pochodzenia irańskiego⁵. Ostatnio

¹ Zajmowali się oni przedewszystkiem powstaniem i pochodzeniem sochy łopatkowej, która uważana jest za starszą.

*    Por. Rau, Geschichte des Piluges, Braungart. Die Urheimat d. Land-wirtschaft, Moszyńsk- Kultura ludowa Słowian, cz. I. Częściowo zagadnieniem powstania sochy zajmuje się również Bielenstein, Die Holzbauten und Holzgerate der Letten i Frankowski, Sochy, radła, płużyce i pługi w Polsce, ktcry podaje tylko, że radło rylcowe było prototypem sochy.

*    Por. Zelenin, Russkaja socha i Tegoż, Russische (Ostslavische) Volkskunde.

*    Niederle, Żivot starych Slovanu, III. cz. 1. 58.

*    Zelenin, Russkaja socha, 110. 130; Niederle, Żivot starych SIovanu, III. 1. 58 por. przypisek, w którym Niederle zestawia poglądy językoznawców, bardzo niezgodne ze sobą co do pochodzenia słowa socha.

http://rcin.org.pl