WA30881 I902 SZSTEMATZCYNZ KURS0 I djvu

187 —

ków:    Saracenów i stępowców azjatyckicli. Widow

nia dziejowa wzrasta w obszarze, chociaż na razie uległa rozstrzeleniu. Powstaję, ustroje miejskie: rzeczypospolite włoskie więżę Europę ze Wschodem, Hanza rośnie w potęgę na północy, jeszcze później Holandja staje się ogniskiem handlu. Nastaje epoka wielkich odkryć i kapitalizmu. Potok dziejowy rozszerza się, aż wreszcie zaczyna świtać okres oceaniczny, t. j. wzajemnego oddziaływania grup rodu ludzkiego na przestrzeni całego globu z właściwą mu walkę ras białej, żółtej i czarnej.

Rozumie się, w powyższym szkicu uwzględniliśmy tylko zasadnicze tło, składajęce sie z wielu pomniejszych wątków, a nadto nie wzięliśmy pod uwagę czynników ekonomicznych, które rozstrzygają o wewnętrznych przejściach grup rodu ludzkiego. Tak rozważane, zdarzenia historyczne układają się w pasmo ogniw, połączonych spoidłem przyczynowo-ści, a nawet konieczności. To nie przypadek sprawił, że dzieje pisane rozpoczynają się od cywilizacji nadrzecznych, kończą się zaś na oceanicznej; tak samo nie przypadkowemi są charakter ogólny i losy cywilizacji nadrzecznych i nadśródziemnomorskiej Wszak wątek tych dziejów nie mógł dojrzeć ani u koczowników, ani pomorzanie, siedzący na jałowym wybrzeżu, nie mogli wyprzedzić rolników urodzajnego porzecza. Wprawdzie rolnictwo istniało i w innych punktach globu, ale tylko nad Nilem, w Chaldei, powstały państwa zamiast drobnych, niezależnych gmin. Zbyteczna powody tego powtarzać po raz drugi.