WA30881 I902 SZSTEMATZCYNZ KURS$6 I djvu

243 —

żać za upust z naszej części świata najruchliwszych żywiołów. W naszym kraju taką rolę odgrywała puszcza kurpiowska i Sicz Zaporoska, oraz kolonizacja Podlasia i Rusi. To też chociaż ucisk pańszczyźniany bjł bezpośrednio uciążliwszy na Mazowszu, poddani zachowują się tam (z wyjątkiem Kurpików) spokojnie, wówczas gdy l kraina i kozaczyzna odpowiadają buntem na jarzmo mniej ciężkie. Imigracje, przeciwnie, wzbogacają kraj w^r pierwiastki eugieni-styczne. Candolle przewybornie uwydatnił doniosłość wchodźtwa na przykładzie emigrantów liu-gienockich. Pod wpływem prześladowań, które nastąpiły po odwołaniu edyktu nantejskiego, słabe charaktery w^rróciły na łono kościoła katolickiego, silniejsze zaś i energiczniejsze opuszczają Francję. Wnoszą one życie przemysłowe w^r okolice nadreńskie i wydają z pośród siebie znaczny procent uczonych. Gdyby Europa wytwarzała w tym samym stosunku, jak wychodźcy" hugienoccy, zagranicznych członków paryskiej Akademji Nauk, winna byłaby zamiast 88 wydać ich 1,200!

Nie ulega również wątpliwości, iż zliczywszy osoby pochodzenia niemieckiego, które w naszym własnym kraju odznaczyły się w zakresie wrażliwości ideowej, otrzymalibyśmy bardzo znaczny procent w stosunku do ogólnej liczby Niemców u nas, — znaczniejszy od tego, jaki jest właściwy Niemcom w^re własnej ojczyźnie.

Nastręcza się pytanie, o ile żywioły wychodźcze można utożsamiać z żywiołami długogłowemi. To