WA30881 I902 SZSTEMATZCYNZ KURS)2 I djvu

— 289

tyle odmiennych fachów, walka konkurencyjna tak zmusza do wytężania wszystkich sił, iż w rezultacie otrzymujemy wrażenie niezmiernej różnorodności duchowej członków cywilizacji, — większej od tej, jaka w rzeczywistości istnieje.

ij 65. Społeczeństwo przemysłowe, właściwe rozwiniętej fazie produkcji, od swoich członków wymaga systematyczności, umiejętności skupiania uwagi, pracowitości. Cały okres bytu osiadłego był szkołą przygotowawczą w tym kierunku, a nasze wywody o szczepach, z których pochodzą niewolnicy, dostatecznie uwydatniły tę właściwość stałego trybu życia pod względem rugowania natur opornych: wykazaliśmy, iż uzdalnia on człowieka do wykonywania pracy, której zbywa na wszelkiej podniecie wewnętrznej w jaźni pracującego. Ale osiadły byt oddziaływa jeszcze rozleglej: tępi charaktery tu-łackie, nie sprzyja animuszowi wojowniczemu, usuwa natury odruchowe. Dzieło to, rozpoczęte w okresie barbarzyńskiego rolnictwa, nasza epoka, napiętej pracy, ciągnie dalej. Ale jej działanie obok dodatnich rysów posiada i ujemne. Życie tegoczesne, ćwicząc umiejętność łożenia systematycznego wysiłku, fizycznego i wiosłowego, i powstrzymując odruchowość, jednocześnie przestało ćwiczyć w jakikolwiek sposób hart ducha, zamiast miecza łokieć i miarka stały się szanow anemi narzędziami dorobku i pomyślności ma-terjalnej, reklama z kłamstwem zamieniły się na powszednie fortele dopięcia celu. Życie wszelkiemi sposobami jęło ścierać ostre rysy indywidualności Rasy psychiczne.    19