13794 str280

siła przyciągania Księżyca większa od siły odśrodkowe]

Księżyca jest silniej przycinana niż Ziemia, natomiast po stronie przeciwnej Ziemia jest silniej przyciągana niż powłoka oceaniczna, stąd w oceanie powstają dwa „nabrzmienia” przypływowe (dwie fale przypływowe). Ziemia obraca się wokół własnej osi, wobec tego każdy południk przechodzi dwa razy w ciągu doby przez pozycję przypływu i dwa razy przez pozycję odpływu. Na każdym południku przypływ zaznacza się więc co 1/2 doby księżycowej, czyli co 12 godzin i 27 minut.

□

siła odśrodkowa większa od siły przyciągania

$

Cl

C

7T

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

Rys. 228. Powstawanie przypływu; 1 - siła przyciągania skierowana do Księżyca. 2 - siła odśrodkowa skierowana od Księżyca. M, - masa Ziemi. rr\ - masa Księżyca, Z - zenit, N - nadir

Natężenie pływów księżycowych jest zmieniane przez działanie pływotwórcze Słońca. Gdy środki Księżyca, Ziemi i Słońca znajdują się na jednej prostej (rys. 229a, b) i gdy siły pływotwórcze Księżyca i Słońca sumują się. wówczas przypływ osiąga swoje maksimum. Jest to tzw. przypływ syzygijny. Występuje on w czasie pełni i nowiu Księżyca. Kiedy Księżyc i Słońce w czasie kulminacji mają tę samą deklinację, występują w ciągu doby dwa pływy syzygijne zbliżone wysokością. Gdy pojawiają się różnice pomiędzy deklinacjami Księżyca i Słońca, następuje zróżnicowanie wysokości pływów syzygijnych. Pływ wyższy jest wówczas, gdy Księżyc jest w zenicie (jest to tzw. wyższa wysoka woda syzygijna), a niższy, gdy jest on w nadirze (jest to tzw. niższa wysoka woda syzygijna).

Maksymalne siły pływotwórcze występują, gdy Księżyc i Słońce kulminują jednocześnie i gdy Ziemia w czasie swego ruchu dookoła Słońca znajduje się w peryhelium (najbliżej Słońca), a Księżyc w czasie obiegu dookoła Ziemi znajduje się w perygeum (najbliżej Ziemi); taka sytuacja pojawia się raz na 1500 lat.

Gdy Księżyc i Słońce są tak ustawione względem Ziemi, że tworzą z nią dwie prostopadłe, przypływ wywołany działaniem Księżyca przypada na odpływ wywołany działaniem Słońca (rys. 229c); fala przypływowa jest równa różnicy wysokości fali wywołanej przyciąganiem Księżyca i fali wywołanej przyciąganiem Słońca (a więc 0,54, jeżeli za I przyjmiemy wysokość fali wywołanej tylko działaniem Księżyca). Jest to przypływ kwadraturowy i występuje on na początku U i IV kwadry.

280

O

rr.

a>

ro

co

o

o5

co

to

o

©

©

&

(J