40783 r1

ny jest nam przedmiot przedstawiony - nie traci znaczenia, jak to było pokazane w analizach funkcjonowania kresek i układów kresek, nawet wówczas, gdy mamy do czynienia z ąuasi-plamami zbudowanymi z kresek. Po drugie, jeśli weźmiemy pod uwagę poziom figur graficznych, zauważymy, że figurą podstawową - zarówno funkcjonalnie, jak i statystycznie - jest w rysunku linia; najczęściej jest to linia konturu. W tym sensie twierdzenie Alaina, że rysowanie jest tłumaczeniem wyglądu przedmiotów na linie, jest uzasadnione jako ogólna charakterystyka rysunkowego przedstawienia. Rysować to przedstawiać przede wszystkim kontury przedmiotu - z jednej strony rysunek konturowy jest najczęstszym typem rysunku, z drugiej zaś kontur stanowi w przypadku większości rysunków szkielet strukturalny przedstawienia. Po drugie, rysować to pokazywać przedmiot - na wszystkich poziomach przedstawienia - przez jakieś elementy linearne.

W określeniu rysunku jako przedstawienia zasadniczo linearnego kryje się, rzecz jasna, pewna doza arbitralności: nietrudno przytoczyć przykłady rysunków, w których linearność nie wydaje się dominującą cechą przedstawienia. Nielinearne są często rysunki pędzlem - na przykład omawiane 18, 19,22 poprzednio rysunki Marąueta albo rysunek Wille'a - a także niektóre rysunki węglem albo ołówkiem. Określenie to jednak zdaje sprawę z intuicji, jakie wiążemy z rysunkiem, na tyle trafnie, że lepiej może byłoby wyróżnić inne odmiany rysunku, operujące głównie plamą, a nie linią, niż z niego frontyspis rezygnować. Zauważmy, że Cis w rezerwacie Wierzchlesie Wyczółkowskiego, wykonany tuszem -

a więc techniką rysunkową - robi wrażenie przedstawienia malarskiego raczej niż rysunkowego, 25 podczas gdy Śmierć i dziewczyna Nicolasa Manuela Deutscha, jakkolwiek jest obrazem olejnym na desce, przedstawia na sposób rysunku, ponieważ kształty przedmiotów pokazuje liniami konturowymi, a światłocień kreskowaniem - czarnymi i białymi kreskami. „Malarskość" resp. „rysunko-wość" przedstawienia, w obu przypadkach uzyskana niejako na przekór stosowanej technice, jest nie tylko uchwytną, ale wręcz narzucającą się cechą obrazu.

Mimetyczność i znaczenie w przedstawieniu

1. Określenie rodzaju korespondencji między składnikami formy przedstawiającej -figurami graficznymi - a elementami formy przedstawionej, czyli wyglądu przedmiotu przedstawionego, prowadzi do następnego pytania: w jaki sposób wygląd linii, obszarów itd., tworzących daną figurę, pokazuje wygląd przedmiotu? Albo od innej strony: w jaki sposób z wyglądu tego układu linearnego dowiaduje się, jaki przedmiot ta figura przedstawia i jak ten przedmiot wygląda? Tradycyjnie wyjaśnia się przedstawianie przez podobieństwo przedmiotu przedstawiającego do przedmiotu przedstawianego. Nietrudno sobie jednak uświadomić, że pojęcie podobieństwa bardziej samo wymaga wyjaśnień, niż wyjaśnia cokolwiek. Cóż bowiem należy rozumieć przez podo-

*