55270 Siuta Elementy prawa dla ekonomistów rodział 4 prawo karne (8)

wiedlivionych okolicznościami zamachu. W takiej zaś sytuacji z reguły znajduje sii( osoba działająca w obronie koniecznej, zwłaszcza gdy broni własnych dóbr.

4. Stan wyższej konieczności

Ze stanem wyższej konieczności mamy do czynienia wtedy, gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki.

Poświęcenie cudzego dobra jest dopuszczalne tylko wtedy, jeśli niebezpieczeństwa aie można odwrócić w inny sposób. Poświęcone dobro nie może też puzedstawiać wartości w sposób oczywisty większej niż dobro chronione.

Istotą stanu wyższej konieczności jest istnienie niebezpieczeństwa, wskutek czego powstaje pewna kolizja interesów. Działający ma do wyboru albo zgodzić się na szkodę, która grozi, albo niebezpieczeństwo odwrócić, powodując inną szkodę.

Właściciel domu, w którym wybuchł pożar, rozbiera płot sąsiada, aby umożliwić ratującym dostęp do palącego się domu. Właściciel domu ma do wyboru albo poświęcić swój dom, nie rozbierając płotu, albo uratować dom, rozbierając płot. Powstaje tu zatem konflikt między mieniem w postaci domu i mieniem w postaci płotu.

Niebezpieczeństwo powodujące powstanie stanu wyższej konieczności może być wywołane klęskami żywiołowymi (powódź, pożar, huragan), zachowaniem się zwierząt (napadnięcie człowieka przez dużego psa), wypadkiem (właściciel samochodu zostaje zmuszony do przewiezienia ofiary wypadku ulicznego do szpitala), zachowaniem się człowieka (napadnięty zasłania się przed ciosem noża ciałem drugiego człowieka).

W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Nie może się powoływać na stan wyższej konieczności sprawca, który poświęcił takie dobro, nad którym miał obowiązek czuwać, nawet narażając się na niebezpieczeństwo osobiste (np. strażnik, policjant).

5. Rozkaz przełożonego

Rozkaz ma szczególne znaczenie w wojsku, a także w rozmaitych formacjach paramilitarnych, jak policja, straż graniczna itp., ze względu na obowiązującą tam dyscyplinę.

Sprawa przestępstwa na rozkaz doznała wyraźnego uregulowania w części wojskowej kodeksu karnego. Art. 318 k.k. stanowi: „Nie popełnia przestępstwa

żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego, będącego wykonaniem rozkazu, chyba że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo”.

Zgodniem z tym przepisem, żołnierz, który zdaje sobie sprawę, że rozkazano mu popełnić czyn zabroniony, powinien odmówić wykonania takiego rozkazu, w przeciwnym bowiem razie naraża się na odpowiedzialność karną. W przypadku, gdy nie można mu przypisać winy umyślnej, odpowiedzialność ponosi tylko osoba, która wydala rozkaz. Tak więc, tylko w tej ostatniej sytuacji działanie na rozkaz jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu.

6. Zgoda pokrzywdzonego

Zgoda pokrzywdzonego jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu jedynie w odniesieniu do tych przestępstw, które są skierowane wyłącznie przeciwko interesom jednostki, nie zaś przeciwko interesom społecznym. Jeśli czyn zagraża jednocześnie interesom jednostkowym i społecznym - zgoda zainteresowanej osoby nie może wyłączyć karalności.

W niektórych przypadkach przepis wyraźnie stanowi, że zgoda osoby zainteresowanej wyłącza karalność (np. art. 211 k.k.: „Kto wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 1*5 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”).

W innych przypadkach logiczne rozumowanie prowadzi do wniosku, że czyn przestępczy dokonany za zgodą zainteresowanego nie podlega karze. Dotyczy to na przykład wielu przestępstw przeciwko mieniu. Jeśli właściciel wyrazi zgodę na to, by sprawca zabrał jego rzeczy lub je nawet zniszczył, to nie mamy do czynienia ani z kradzieżą, ani z uszkodzeniem mienia.

Zgoda pokrzywdzonego nie wyłącza natomiast odpowiedzialności przy takich przestępstwach jak zabójstwo, uszkodzenie ciała itp. Obcięcie człowiekowi palca za jego zgodą pozostaje przestępstwem. Życie i całość ciała nie są bowiem dobrami, którymi człowiek ma prawo dysponować w sposób nieograniczony.

7. Działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego

Nie jest bezprawnym działanie osób, które dopuszczają się czynów, w innych warunkach zabronionych, realizując ciążący na nich obowiązek urzędowy, zawodowy lub wychowawczy.

Wykonywaniem obowiązku urzędowego jest usprawiedliwiona interwencja funkcjonariusza policji, który stosując silę doprowadza przestępcę do komisariatu lub komornika dokonującego zajęcia rzeczy wbrew woli właściciela.

123