56442 Symbol1

Przypisy

' Jest to, jak wiadomo, tytuł rozprawy P. Ricoeura Symbole donnę a penser („Esprit” 1959, nr 8). Polski tłumacz wziął ten tytuł dodatkowo w cudzysłów (P. R i c o e u r, Egzystencja i hermeneutyka, oprać. S. Cichowicz, Warszawa 1975, s. 7) i słusznie tak uczynił, bo bez tego sygnału językowej obcości tytuł taki wraz z zawartą w nim tezą brzmi banalnie, a nawet śmiesznie. Tymczasem po francusku tytuł ten jest niejednoznaczny, a to dlatego, że donner tworzy bogate związki frazeologi-czno-syntaktyczne (np. la porte donnę aux voies — drzwi wychodzą na tory, otwierają się w kierunku torów, drogi etc.).

²    M.Podraza-Kwiatkowska (Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 1975, s. 54 i passim) daje wszechstronny i bogato udokumentowany przegląd teorii symbolu i symbolizmu.

³    S. K. L a n g e r, Nowy sens filozofii. Rozważania o symbolach myśli, obrzędu i sztuki, przeł. A. Bogucka, wstęp H.Buczyńska-Garewicz, Warszawa 1976; por. też Z. Maciejewski, Pansymbolizm, „Teksty” 1979, nr 5, s. 158.

⁴    Pojęcia „falsyfikowalności” używam w sensie zaprojektowanym przez Poppera (por. K. P o p p e r, Logika odkrycia naukowego, przeł. U. Niklas, Warszawa 1977).

⁵    P. Evdokimov, Prawosławie, przeł. ks. J. Klinger, Warszawa 1964, s. 250.

⁶    H. G. Ga da mer, Die Aktualitdt des Schónen. Kunst ais Spiel, Symbol und Fest, Stuttgart 1977, s. 31.

⁷    Ibidem, s. 46.

⁸    J. Ł o t m a n, Struktura chudożestwiennogo tieksta, Moskwa 1970, s. 65 i nn.; O pojęciu tekstu, przeł. J. Faryno, „Pamiętnik Literacki” 1972, z. 2, s. 209 i nn.

⁹    W wyżej cytowanej, klasycznej już pracy Łotmana mowa o trzech cechach - wyrażania, odgraniczenia i strukturalności. W innych jednak pracach tego autora i tej orientacji metodologicznej podkreśla się rolę, jaką cecha utrwalenia odgrywa w funkcjonowaniu i przechowywaniu tekstów; por. S. Żółkiewski, Wiedza o kulturze literackiej, Warszawa 1980, s. 55.

¹⁰    O wpływie funkcji rzeczowej na semiotyczną i szerzej o awansach i degradacjach tekstów zob. S. Żółkiewski, op. cit., s. 168—196; por. też M. Porębski, Ikonosfera, Warszawa 1972, s. 49 i n.

¹¹    W wielu religiach i wierzeniach „ryba” konotuje czystość, niewinność

i milczenie. Taki sens „ryby” mógł wspierać przyjęcie jej wizerunku jako znaku rozpoznawczego, ale nie czynił z ichtys symbolu we właściwym słowa znaczeniu.    <ł

¹²    Por. G. N i k 1 e w s k i, Versuch iiber Symbol und Allegorie, Erlangen 1979.

¹³    Są i inne znaczenia łabędzia: czerwony łabędź był ptakiem słońca, biały zaś poświęcony Wenerze (por. J. E. C i r ł o t, A Dictionary of Symbols, transl. from the Spanish by J. Sagę, New York 1962, s. 306).

¹⁴    G. B a c h e 1 a r d, Woda i marzenia, przeł. A. Tatarkiewicz, w: Wyobraźnia poetycka, wybór H. C h u d a k, przedmowa J. Błońskiego, Warszawa 1975, s. 111 i nn.

¹⁵    M. Głowiński, Narcyz i jego odbicia, „Twórczość” 1980, nr 10, s. 102.

¹⁶    M. Maeteriinck, [W odpowiedzi na ankietę]. Cyt. za: M. Podraza-Kwiatkowska, op. cit., s. 33.

¹⁷    Por. F. Z i e j k a, W kręgu mitów polskich, Kraków 1977.

¹⁸    Cyt. za: M. Podraza-Kwiatkowska, op. cit., s. 200.

¹⁹    Ibidem.

²⁰    M. Podraza-Kwiatkowska, op. cit., s. 201.

²¹    Platon, Prawo, przeł. M. Maykowska, Warszawa 1960, s. 301.

²²    O zapominaniu etymologii symboli por. D. Sperber, Le sym-bolisme en generał, Paris 1974, s. 34 i nn. Tamże w rozdz. II o tzw. signijication cache.