48562 KSIĄŻKA (28)

cśe. sfery natury , kultury ściśle warunkują sieiparo*** ”?**!?' dając organizacje nie powinno się pomijać tadnego ¹ V* ^1tonen* tów. Rozpatrywanie organizacji tylko jako kultury suboś¹ & ^rozu' mknie.

Osgaałeafja jako p^ehkae    Badane posługujący

«C fflctafon* orpwńacp jako psychicznego wfczfcfl¹    M

jako zewnętrzny przejem nieświadomych sił i daan- Zmierzają do rozstrzygnięcia dylematu, czy i w jaki sposób sfera nieświadomości otDaytapraeaZ. Freuda determinuje świat kultury, a w tym konkret-qjm przypadku - świat organizacji W ramach tej metafory poszuku-je «c odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania. Ptt pierwsze, czy i jak mr świadome dąimia człowieka. jako jednostki łub gatunku, deter

minują charakter organizacji? Po drugie, na ile organizacje można traktować jako naraedne wpływu nieświadomych afl na człowieka

i społeczeństwo?

G. Morgan opisując organizacje jako psychiczne wiezienie odwołuje sjc do prac freudystów. ncofirudystów i C. Junga. Na pod-staw anakry dokonań różnych autorów przedstawia organizacje >***

- uzewnętrznienie wypartej seksualności.

- nieświadome przedłużenie stosunków rodzinnych, miejsce, w którym jest odtwarzana struktura rodziny i stosunki w niej pa-

-    przejaw pragnienia nieśmiertelności, dążenia do ustanowienia wiecznego trwania.

-    miejsce, w którym ścierają się świadomość ze swoim cieniem,

-    miejsce przejawiania sic za pośrednictwem archetypów zbiorowej nieświadomości⁹⁷.

Organizację można opisać jako formę wypieranej seksualności, ^a J^ej typy jako przejaw różnych form tego wyparcia. W kategoriach freudyzmu w organizacji może dojść do instytucjonalizacji trzech typów seksualności: oralnej, (allicznej i genitalnej. W organizacji biurokratycznej dominuje seksualność typu analnego. Ictóra sprzyja ujaw-nenio aae analnych cech charakteru. Od początku rewolucji przemysłowej do dnia dzisiejszego analność jest główną formą wypie-raag seksualności, kształtującą właściwości organizacji⁹⁸. W organi-“CJecfar na które dominujący wpływ wywiera seksualność foniczna nagradzane są zachowania indywidualistyczne, elastyczne, agresyw-

^w kerpm. ja., ¹. 242. ⁿ Tamte, «. 244.

nc. ck3hibicjonistyczne i nasycone pewnością siebie. Zwolennicy opisu organizacji jako przedłużenia stosunków rodzinnych twierdzą, te w większości organizacji dominuje akceptacja wartości i zachowań patriarchalnych. wśród których można wskazać: agresywność, otwartość, racjonalność, myślenie analityczne, skłonność do instrumentalnego traktowania ludzi, harf ducha, odwagę- Organizacje, w których dominują wartości patriarchalne są silnie zhierarchizowane, oparte na myśleniu linearnym i cząstkowym oraz znacznie ograniczają zakres podmiotowości człowieka.

Według autorów dostrzegających we wszystkich aktach kulturowych przejawy odwiecznego snu człowieka o nieśmiertelności organizujemy po to, aby stworzyć całości większe niż my sami, trwalsze niż nasze życic, by zagłuszyć lek przed śmiercią, zaprzeczyć naszej przypadkowości.

Odwołując się do podstawowych założeń filozofii C. Junga, że psychika jest częścią zbiorowej nieświadomości oraz że kluczowym czynnikiem wiążącym jednostkę ze zbiorową nieświadomością są archetypy nadające światu strukturę, podejmuje się próbę zrozumienia, jak pracownicy interpretują i opisują organizacje w świetle zdeterminowania ich kulturowych założeń przez wzorce pierwotne. Wykorzystując te założenia, jak również założenia o rozwoju osobowości (ego| sformułowane przez Junga, opisuje się organizację jako byt złożony Z organizacji formalnej - odpowiednika ego i jej przeciwieństwa - de-nia, w skład którego wchodzą nierozpoznane i niechciane siły.

Organizacja jako narzędzie dominacji. O dominacji można mówić w sytuacji, w której jeden człowiek wykorzystuje drugiego jako środka do realizacji własnych celów. Dominacja przybiera różne formy i różne nasilenie. Będąc ona miała miejsce zarówno wtedy, gdy osoba nie godzi się, aby być środkiem służącym realizacji cudzych celów, a jest do tego zmuszana przemocą, oraz wtedy, gdy z różnych względów akceptuje taką sytuację. Według M. Webera wyróżnić można dwa podstawowe sposoby wywierania przymusu: poprzez użycie siły i przemocy oraz poprzez społecznie akceptowane stosunki władzy, na bazie których mogą rozwinąć się trzy typy dominacji (władzy): dominacja charyzmatyczna, tradycjonalna, racjonalno-praw-na'". Organizacja jako byt arteiaktyczny nie może posiadać autono-micznych celów. Mówiąc o celach organizacji, bywa że nieświadomie wskazuje się na grupę ludzi, której interesom podporządkowane jest ¹

99

1

M. Weber. Typy władzy prawomocnej. W: Ttafrry nantowyh podste a »ps—■ qŁ_, i. 317-334.