65760 P1090089

166

f2,1.2. opinia rabiego Jicchaka, jej uzasadnienia i ich imolikacicl

Kiedy przybył rabi Jicchak⁵⁹, nauczał inaczej:

•    „ / nakazał (wa-jcaw) " - to [przykazanie o) bałwochwalstwie;

•    „ Bóg (elohim)" - to [przykazanie o] prawach.

t2,1.2.1. uzasadnienie dotyczące wyrażenia „Bóg"]

Uzasadnione jest, [że]⁶⁰ „Bóg (elohim)” - to [przykazanie o] prawach, ponieważ napisano⁶¹: „To gospodarz uda się do sędziów (elohim) [oświadczając], że nie wycią-gnął swej ręki po własność bliźniego swego” (Wj 22,7—S)⁶², ale lżej „I nakazał (wa-jcaw)" - to [przykazanie o] bałwochwalstwie - co na to wskazuje?⁰

f2.l .2.2. dwa różne uzasadnienia dotyczące wyrażenia ..i nakazał"] zwierzęcia, nadane zostało dopiero Noemu, co wyrażone jest aplliclk w Rdz 9,4. Nie było potrzeby nadawana tego przykazania Adamowi, skoro on nie jadał mięsa (Aftboor gdolot lia-keier, op.cit, s 43)

” Aram. h ata Wyrażenie to odnosi się do podróży pewnych babilońskich amonitów z Ziemi Izraela do Babilonu Po tym wyrażeniu wskazującym na przytycie amonity Talmud przedstawia naukę, którą otrzymał on od jednego z czołowych autorytetów Tory w Ziemi Izraela, głównie rabiego Jochanana, i następnie przekazał do babilońskich jesziw Być może chodzi tu o rabiego Jicchaka z trzeciego pokolenia babilońskich amonitów, syna lawa Jchudy bar Jcchcskela, założyciela akademii w Pumbcdicic po zburzeniu akademii w Nchardct, który po Śmierci rawa Huny objął także przywództwo nad akademią w Surze Tu po latach zredagowane zostaną zręby Talmudu. W tym przypadku, numo Ze tradycja wywodzenia siedmiu przykazali w powyższego wersetu zdaje się pochodzić z Zrani Izraela, rabi Jicchak zaprezentował ją w innej postaci mz nbi Jochanan

“Aram budowa dosl .w pokoju', je spokojem' Termin ten służy generalnie do wprowadzenia problemu, aram. fao^a, i przyjmuje często postać konstnikcji „uzasadnione jest [Ze] ,ale ".aram. blszlam. eta. Sens logiczny tego wyrażenia moZna wyrazić następująco. „Uzasadnione jest. (Ze) (w odniesieniu do jednego przypadku lub zgodnie z jedną opinią)ale (w odniesieniu do innego przypadku lub zgodnie z inną opinią) ..."

“ Fragment ten dotyczy sytuacji, w której gospodarz zgodził się wziąć na przechowanie nakZąey do innego włałcaada przedmiot i przedmiot ten następnie zostały skradziony, a złodzieja me złapano:,Jedli nic znajdzie się złodziej*.

“ I dalej' „Za każde grzeszne [tj. kłamliwej słowo [oświadczenia] - o wole, o ośle, o owcy, o szacie - za każdą zagutiooą rzecz, o której [ćwiadek] powie, (Ze] to jest to [czyli rzekoma zguba znąjdujc się w posiadaniu gospodarza). do sędziów (elohim) pójdzie sprawa ich obu (tj. gospodarza i świadka]; [kogo] znajdą winnym sędziowie (elohim) [tj. albo gospodarza, który sprzeniewierzył cudzą własność i zlozyl kłamliwe oświadczenie, albo świadka, który kłamliwie pomówił gospodarza), zapłaci podwójnie bliźniemu swemu [tj. winny gospodarz zapłaci podwójnie właścicielowi albo winny świadek zapłaci podwójnie gospodarzowi]”. Hcbr. elohim zostało tu użyte w bardziej pierwotnym niz zwykle znaczeniu, wyraz ten wywodzi się bowiem z pma oznaczającego „silę", „majestat", .autorytet" i oznacza w tym przypadku, a także w następnym wersecie (Wj 22,8) „sędziów", hcbr dajanlm, wiążąc się w ten sposób w przykazaniem o prawach cywilnych, hcbr dum (według komentarza Raszicgo do Wj 22,1 z objaśnieniami w edycji The Saplrsieln Edltion The Torah: Wiih Rusin 's Commenary. Tnuulaled, Annom-led. and Elucldaied. Shtmos/Eiodus, The ArtScoll Senes. Mesorah Publications, Lid, New York 2002, s. 281-282). Różnica stanowisk pomiędzy rabi Jochanancm a rabi Jicchakicm nic ma znaczenia jedynie teoretycznego, skutkuje ona bowiem różnymi sposobami rozumienia natury noachickiego systemu prawa cywilnego Według rabiego Joadianana. który wyprowadza obowiązek ustanowienia praw cywilnych od Abrahama, wystarczającym jen przestrzeganie jakiegokolwiek systemu porządku społecznego, ponieważ w czasach Abrahama, zanim Tera została nadana. Żaden szczególny system lego prawa nie został jeszcze ustanowiony. Według rabiego Jicchaka. który wyprowadza ten obowiązek z wersetu, odnoszącego się do sądu izraelickiego po Synaju, system nondudu powinien opierać się na Żydowskim prawie cywilnym.

" Aram. maj matma Zwrot len oznacza poszukiwanie wersetu biblijnego na poparcie definicji bądź tezy przedstawionej w Talmudzie

(Uw Chisdy⁶⁴ i raw Jicchak bar Awdimi⁶⁵ fproponowah rozb.eżrK: uzasadnień*]. w(en mówił⁶⁶: [Należy to wywodzić z wersetu]: ..Zeszli szybko z drogi. hórq m noka-_solem (ciwitlm)" Ud. (Wj 32.8f. a drugi mówił: [Należy to wywodzić z wersetu] Uciskaiy jest Efraim i złamany osądem, ponieważ zapragnął podążać za rozkazem "(caw)" (Oz S,1 if*

p. 1.2.3. implikacje różnych uzasadnień dotyczących wyrażenia ..i nakazaH

Jaka jest [halachiczna różnica] pomiędzy nimi?⁶⁹ Istnieje [następująca halachiczna różnica] pomiędzy nimi⁷⁰: Poganin'¹, który zrobił [przedmiot] bałwochwalstwa, ale nie oddawał mu pokłonów⁷², dla tego, który mówi: „zrobili”⁷³ - od momentu zrobienia [go] ponosi odpowiedzialność⁷⁴; [natomiast] dla tego, który mówi: „ponieważ zapra-

“ W przeciwieństwie do poprzednich uczonych zastosowano tu termin hcbr raw - „nauczyciel" na określenie ■aonrty wykształconego w Babilonii, zamiast hcbr rabi „m6j nauczyciel". Raw Chuda z drugiego pokolenia babilońskich amonitów byt uczniem rawa Huny, pctnil te* funkcje sędziego wjesziwic w Surze, której został przywódca po śmierci rawa Jehudy bar Jcchcskcla.

Raw jicchak bar Awdimi był babilońskim amoraitą z trzeciego pokolenia.

“Aram. chadamar Konstrukcja aram. chadamar w-chad amar... stosowna jest do przedstawiania fcon-truwenji, hcbr. machloket, pomiędzy dwoma amonitami Czasem Talmud stosuje te formulę, aby wskazać, ze me ma wyraźne) łączności pomiędzy tymi dwoma amonitami a ich poprzednimi opiniami.

Tj. „Zrobili sobie odlanego cielca, oddawali mu pokłony i składali mu ofiary i mówili »Oio bogowie twoi, Izraelu, którzy wynieśli cię z ziemi Egiptu*" - a zatem wyrażenie j nakazał", hcbr wa-jcaw, poprzez użyte tu wyrażenie „nakazałem", hcbr ctwmm, wiąże się z przykazaniem o bałwochwalstwie.

Według Raszicgo, Izrael „uciskany" jest przez swoich wrogów i „złamany" osądem Boga. ponieważ zapragnął podążać za rozkazami proroków Baala. W ten sposób wyrażenie „i nakazał", hcbr. wa-jcaw, wiąże się z pokazaniem o bałwochwalstwie poprzez użyte tu wyrażenie „rozkaz", hcbr caw.

Aram. maj bejnajhu. Po przedstawieniu kontrowersji pomiędzy dwoma uczonymi, którzy podali otbnicanc uzasadnienia lub sformułowania. Talmud często zadąć pytanie; jakiego przypadku dotyczy różnica pomiędzy tymi dwoma opiniami w zastosowaniu halachy?

„ ^Aram-^ika \ejnajhu. To wyrażenie wprowadza odpowiedź na pytanie aram. my bejnajhu.

Talmud stosuje tu abrcwiaturę hcb. akum (litery ofejj kaf. waw i mam) wyrażenia hcbr. owtdkachawm mmaadm. „czciciel gwiazd i planet", tłumaczone też jako „bałwochwalca". Za terminem tyra może tu, jak iw niektórych innych wypadach w tekście Talmudu, kryć się szersze znaczenie, odnoszące się do każdego nic-Zyda, niezależnie od tego, czy przestrzega praw boskich czy też nie. Zwykle znaczenie to oddaje się za pomocą terminów hcbr nochrt - „obcy” czy hcbr goj - „nie-Zyd". Użycie tego terminu może zatem w niektórych wypadkach być wynikiem działania cenzury, w wyniku której zastąpiono pojęcie ogólniejsze terminem bardziej nacechowanym. Podobnie rzecz się ma z takimi terminami, jak „Egipcjanin", „Kananejczyk" oraz „Samarytanin" (ten ostatni termin znajdzie zastosowanie w dalszej części „noachickicj dygresji"). Czy tak jest w istocie, próbuje się wywodzić zarówno z kontekstu, jak i ze starych manuskryptów Talmudu oraz najstarszych jego publikacji drukowanych. Faktem jest też, że zdecydowana większość nie-Żydów, z którymi midi do czynienia twórcy Talmudu, była poganami, a wartości moralne, które dziś m in dzięki chrześcijaństwu i islamowi są powszechnie akceptowane przez większą część ludzkości, nie były w starożytności szerzej uznawane. Ponieważ rozstrzygnięcia tego rodzaju mają obecnie bardzo ważne znaczenie halachicznc, nic leży w kompetencjach autora niniejszego tłumaczenia podejmowanie decyzji w tym zakresie. Dlatego też użyte w przyjętym tu za podstawę tłumaczenia tekście Talmudu nic będą zmieniane (por. Y. Frank, op.ciL. s. 120-121). ⁿ Tj. nie oddawał mu czci.

” 1 dalej „sobie odlanego cielca" (por wyżej), tj dla tego, kto przyjmuje uzasadnienie rawa Chody « Navrct jeszcze przed oddawaniem mu czet t nawet bez oddawania mu czci Przedstawione w dalszej części przywołanego wersetu z Księgi Wyjicta, następujące po tym oddawanie pokłonów i czci cielcowi stanów, kolejne mniszenie prawa, a nic część pogwałcenia przykazania zawierającego się w j nakazał", o którym mowa w pierwszej części wersetu.