76157 IMGB23 (4)

136

/■ Przedmiot I zadania mediów

t. Przedmiot I jadania mediów w edukacji

w edukacji

problemu uczenia się z udziałem mediów, z drugiej - dawało

sowi edukacji. Naukowa idea organizacji procesu dydaktyczni*^ ^k°r>w

rum 7u ;<>Ln _______•___I . ®° Wywn,. Z¹ki

problemu uczenia się z udziałem mediów, z drugiej - dawało ^\|

sowi edukacji. Naukowa idea organizacji procesu dydaktycznego^ ^ko,*yŁ, nego Związku Radzieckiego. Rozwijane tam teorie zakładały efektyI

1.1.4. Edukacja medialna

Na przełomie lat 80. i 90. XX w., w wyniku głębokich zmian zachodzących kacji pod wpły wem szybkiego rozwoju nowoczesnych technologii i związany^' przemian społecznych (zob. część I) oraz w wyniku znacznego wzrostu wiedzy ^ mat przetwarzania informacji przez człowieka, technologia kształcenia coraz była poddawana krytyce. Refleksje pedagogiczne nad tą dziedziną wiedzy osłabi?^

/«/> Tl n lr\n i i ^C7fałp^»nta 11/ r\ 4*

Na przełomie lat 80. i 90. XX w., w wyniku głębokich zmian zachodzących

pi s iiiiioji yt-w. vŁyov */ wi wł " j mliv.hu “ I

mat przetwarzania informacji przez człowieka, technologia kształcenia coraz była poddawana krytyce. Refleksje pedagogiczne nad tą dziedziną wiedzy osłabi?^

dzieje w ielu teoretyków co do roli i miejsca technologii kształcenia w edukacji, p^' to oczekiwania, że technologia kształcenia będzie wspierać i zastąpi czynności nauczy cielą okazały się płonne (Zaczyński, 1963, 1990). Tadeusz Lewowicki (1995, s. j* charakteryzując przyczyny rozczarowania technologią kształcenia, tak opisywał swoj_cspostrzeżenia:

„Ułuda uniwersalności - możliwości i celowości stosowania środków technicznych w każdej sy.

tuacji - rodzi błędy w pracy nauczycielskiej, prowadzi do jednostronności metod tej pracy,

W konsekwencji wykorzystanie technologii - zamiast pomagać - nierzadko przeszkadza

w uczeniu, w wielostronnej aktywności uczniów, w wielostronnym rozwoju osobowości”.

Wielość narastających problemów nie uszła uwadze badaczy, co znalazło swój wyraz w podjętej na forum poznańskim w 1993 r. dyskusji zmierzającej do znalezienia odpowiedzi na fundamentalne pytanie: „Dokąd zmierza technologia kształcenia?”, Uczestnicy dyskusji podjęli próbę analizy istniejącego stanu technologii kształcenia i na tej podstawie określili to, czego można się spodziewać w przyszłości. Warto w tym miejscu wymienić teksty:

• Tadeusza Lewowickiego (1993a) poświęcone kondycji technologii kształcenia oraz propozycjom podjęcia problemu humanistycznie zorientowanej technologii kształcenia;

• Józefa Skrzypczaka (1993)o statusie technologii kształcenia;

• Władysława P. Zaczyńskiego (1993) na temat przeobrażeń technologii kształcenia;

• Kazimierza Denka (1993) dotyczące programowania dydaktycznego w edukacji;

• Wacława Strykowskiego (1993) ukazujące miejsce technologii kształcenia wśród nauk pedagogicznych.

Gwałtowne rozpowszechnianie się mass mediów było kolejnym czynnikiem wpływającym na krytykę technologii kształcenia. Zaobserwowano zjawisko tzw. kolonizacji czasu wolnego i kolonizacji podmiotowości (Amowitz, 1981; Amowitz i Gi-roux, 1985; Giroux, 1988; Witkowski 1990, 1997). Proces kolonizacji odbywa się na dwóch poziomach: (1) poznawczym, obejmującym relacje między światem zewnętrz-

-yrn a wewnętrznym oraz (2) praktycznym. Media narzucają styl życia, determinują organizację czynności ludzi, wypełniają znaczną część czasu (Lewowicki, 1995, s. 19). Innymi słowy, media tworzą wirtualny obraz świata odległy od rzeczywistości.

Nie bez znaczenia dla obalenia mitu o ogromnych możliwościach technologii kształcenia w procesie dydaktycznym są wyniki badań kognityw i stycznych (zob. cześć III) oraz nadanie szkole konstruktywistycznego charakteru.

Odpowiedzią na krytykę, a także na szybko zachodzące zmiany technologiczne i społeczne był rozwój edukacji medialnej, która podjęła problemy wpływu mass me-,jjów na edukację. W literaturze możemy spotkać rozumienie celu edukacji medialnej w kontekście szerszym lub węższym. Szersze ujmowanie celu zakłada, że podmiotem edukacji medialnej jest całe społeczeństwo, natomiast w węższym jest to szkoła, rodzi-_ce oraz uczniowie i nauczyciele. Najogólniej rzecz ujmując, celem edukacji medialnej staje się przygotowanie ludzi do:

• odbioru mediów;

• posługiwania się mediami jako narzędziami intelektualnymi współczesnego człowieka (Strykowski, 1995, s. 28).

Przygotowanie człowieka do świadomego i krytycznego odbioru różnego rodzaju komunikatów medialnych wymaga dużej wiedzy o mediach rozumianych w kontekście narzędzi komunikowania oraz przekazywanych przez nie treści. Mamy tu wyraźnie rysujący się problem. Trudno bowiem w procesie kształcenia oddzielić przygotowanie do odbioru komunikatu medialnego od posługiwania się narzędziami. W procesie kształcenia możemy bardziej kłaść akcent albo na sferę narzędziową, albo kulturową. We współczesnej szkole występuje wyraźne zachwianie równowagi w tym zakresie. Przesadnie został położony nacisk na nośnik informacji, natomiast sfera kulturowa została zepchnięta na margines. Ma to daleko idące negatywne skutki dla kształcenia i wychowania (Siemieniecki, 2002).

Stanisław Dylak (2004, s. 99—100) podkreśla, że w edukacji medialnej chodzi o „kształtowanie zdolności do analizy, oceniania, wartościowania i tworzenia komunikatów medialnych”, a przede wszystkim o „edukację w wymiarze wartości i działań człowieka”. Poczyniona uwaga ma istotne znaczenie dla określenia tego, co najistotniejsze w procesie kształcenia w szkole. Z punktu widzenia celów szkoły wykorzystującej powszechnie nowoczesne narzędzia informatyczne technologia informacyjna w sposób naturalny stanowi część składową edukacji medialnej.

Przygotowanie do odbioru mediów ma dwa wymiary: (1) praktyczne kompetencje medialne, w jakie powinien być wyposażony człowiek współczesny oraz (2) „wpasowane” w poziom wykształcenia kompetencje intelektualne, np. krytyczny odbiór informacji. Mamy bowiem do czynienia z coraz nowszymi narzędziami elektronicznymi funkcjonującymi w otoczeniu człowieka, co wymaga przygotowania do funkcjonowania w świecie o wysokim stopniu zmienności środowiska technologicznego. Edukacja stoi przed trudnym wyzwaniem, gdyż ciągła zmiana narzędzi powoduje wzrost kosztów kształcenia, a także konieczność zapoznawania się w szkole z coraz doskonalszymi narzędziami informatycznymi. Na przykład uczeń w swojej karierze szkolnej killrtltmfr przyswaja coraz nowsze systemy operacyjne. W efekcie zamiast rozwijać się intrlr km