CCF20110103012

CCF20110103012



/ „Balladyna”

W Makbecie ambitny wódz, przez tajemnicze siły piekielne pobudzony, pchnięty nadto radą ambitniejszej jeszcze żony, morduje śpiącego króla i przywłaszcza sobie koronę; by się na tronie utrzymać, iść musi dalej szlakiem zbrodni, który doprowadza go w końcu do upadku.

Słowacki odczuwa, że więcej materiału dramatycznego tkwi w bezwzględnej, ambitnej lady Makbet niż w samym Makbecie. O ileż potężniej — myśli on — rysowałaby się jej postać, gdyby nic miała męża obok siebie, gdyby samodzielnie dążyła do włożenia korony na własną głowę. Lady Makbet przetwarza się w Balladynę. Nic koniec na tym przekształceniu. Makbet pierwszą zbrodnią zdobywa zaraz koronę — odtąd tylko broni swego tronu. Czy nie byłoby — mniema Słowacki — dramatyczniejszym, jeśliby Makbet przez cały ciąg dramatu zbliżał się stopniowo do korony, jeśliby każda zbrodnia dalej go wiodła, a chwila osiągnięcia celu od razu przemieniła się w chwilę zguby? Tak z linii Makbeta powstaje stopniowana konsekwentnie linia akcji w Balladynie, u której kresu - śmierć na świeżo zdobytym tronie. Wreszcie trzecie przekształcenie: w Makbecie występuje straszna ironia losu — złudne zapowiedzi czarownic pchają bohatera do zbrodni; czy ironia nie będzie dotkliwsza, a jednak piękniejsza, jeśli siły, popychające na fatalną drogę, okażą się niewinnymi, pozbawionymi złych zamiarów, jeśli i Balladynę, i Grabca zgubi nic czarownica ohydna, lecz zakochana, piękna nimfa?

Przemianie uległ również motyw Króla Leara. Odtrącenie Leara przez córki wyrodne zdaje się widocznie Słowackiemu za słabo umotywowane; przecież Lear im nie przeszkadza. O wiele prawdopodobniejsza, a jednak nie mniej straszna byłaby zbrodnia córek, jeśliby Lear zawadę stanowił dla ich ambicji, jeśliby np. był człowiekiem niskiego stanu i swym istnieniem stwierdzał niskie pochodzenie córek; i wtedy motyw tragiczny stałby się jednolitszy, czystszy, bardziej ogólnoludzki — cierpiałby nie król strącony, lecz tylko bezgranicznie nieszczęśliwy ojciec; a romantyzm sympatię miał do takich czysto ludzkich dramatów. Bolesność losu wzrośnie, jeśli zamiast Leara cierpieć będzie kobieta, matka; współczucie spotęguje się, jeśli jej macierzyńska miłość do córki wyrodnej trwać będzie mimo wszystko — i jeśli przy tym zaślepienie wprawdzie każe jej fałszywie córki osądzać, ale nie posunie się, jak u Leara, do krzywdzenia córki kochającej. Tak się przemienił Lear w matkę Balladyny.

L


Naturalnie sądzić nie należy, jakoby Słowacki przeprowadzał wspomniane rozumowanie i drogą refleksji doszedł do nowego postawienia motywów. Postacie i motywy szekspirowskie nabrały w jego fantazji życia samoistnego — i, jak postaci snu, dostosowywały się do mniej lub więcej uświadomionych postulatów poety. Ale chociaż wiele było nieświadomego tworzenia się w genezie dramatu, wątpić nie można, że krytyczny umysł Słowackiego zdawał sobie sprawę z istoty stosunku do Shakespeare^, że nie była dlań Balladyna dziełem o mimowolnych reminiscencjach, ale w ogólnych zarysach celowym zużytkowaniem szekspirowskich dramatów tak samo, jak była celowym zużytkowaniem ballad polskich — i że stawiając utwór swój obok Leara'*, określał go tym samym jako kongenialne przetworzenie.

Dotyczy to ogólnej koncepcji dzieła. Bo w szczegółach reminiscencje mimowolne, nieświadome są bardzo prawdopodobne. Jest ich zaś sporo — aż zanadto wiele.

Więc przede wszystkim trzy dramaty, które są główną podstawą koncepcji, dały.obok motywów przewodnich wzory dla wielu sy-tuacyj i poszczególnych pomysłów *°.

Opieka Skierki nad różnymi stworzeniami w naturze, figle Chochlika przypominają tryb życia Elfów ze Snu nocy letniej; a gdy Elfy okazują się lekkimi, drobnymi istotami, które posługują się tym, co malutkie w przyrodzie — gdy im nóżka pszczoły za świecę starczy, to znów wzór dają środkom lokomocji, jakich używa w tak nadzwyczajny sposób Skierka i Chochlik. Tylko i Goplana, i jej duchy służebne wdziękiem i poetycznością przenoszą znacznie Titanię i jej orszak; żaden z Elfów nie ma języka tak skrzącego i mieniącego się blaskami, jak Skierka. Z figlów Pucka skorzystała też Goplana: Puck na rozkaz Oberona w błąd wprowadza Lisandra i Demetriusa, na przemian to glos jednego przybierając, to głos drugiego — Goplana dręczy Balladynę, naśladując glos siostry zabitej.

Makbetowi zawdzięcza powstanie wielka scena uczty, w czasie której duch Aliny spełnia rolę szekspirowskiego Banqua, a Balladyna zachowuje się wobec widma tak samo niemal, jak Makbet. Sposób,

Listy, i. ], s. 273.

30 Wielokrotnie poruszaną kwestię wpływu Shakespeare’a przedstawi! naj-gruntownicj $. Windakiewicz (Badania źródłome nad twórczością Słowackiego. Kraków 1910). Por. także: Bronisław Chlebowski: Słowacki i Szekspir (w:) B. Chlebowski: Pisma, t. 2. Warszawa 1912, s. 334-356.

29


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
CCF20110103012 r /. „Balladyna” W Makbecie ambitny wódz, przez tajemnicze siły piekielne pobudzony,
Rys. 16. Podział ze względu na możliwości wywierania przez nie siły [22] Rys. 17. Podział ze względu
ko7 • Gojrecl • Wielkie są rzeczy, ale^nie dostane Przez nasze siły, bo je mamy z nieba; A teraz jeś
Slajd42 Pracą wykonywana na układzie punktów materialnych nazywamy sumę prac wykonywanych przez wszy
14525 IMG61 (4) tendencje reprezentowane przez te siły wydają się tak niepodważalnie sprzeczne? Dżi
IMG?77 (2) Dowolny płaski układ sił można zastąpić przez dwie siły, działające wzdłuż skrajnych
CCF20100225005 38 Urszula Żydek-Bednarcz przez Ophrah kończą się niepowodzeniem. Przede wszystkim r
CCF20110103001 /. „Balladyna Bogaci się zasób wrażeń, zaostrza dar obserwacji, potęguje się znajomo
CCF20110103003 /. „Balladyna” ne miesza w całość, ze zbliża w utworach odległe epoki i wypadki, że
CCF20110103004 /. „Balladyna " Od prawdy wewnętrznej obu łych ludzi Kirkora i Pustelnika — odb
CCF20110103008 /. „Balladyna " dramacie, który urągał prawdzie historycznej i najeżony był ana
CCF20110103009 /. „Ballady nu” wy, okrutny, obłudny, bez serca i sumienia, nawet fizycznie odrażają
CCF20110103013 I „Balladyna w jaki inscenizowane jest zamordowanie Grabca., przypomina nawet w dro
CCF20110225000 kio). Sprzedawano tam zaprojektowane przez Haringci/towary, które dodatkowo zawierał
CCF20121201009 -66- 13.2.6. Hydroliza sacharozy przez inwertazę Zasada: Inwertaza należy do glikozy

więcej podobnych podstron