Image017

Image017



190


PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA

ta życia (albo systemu), któiy wpływa na warunki emancypacji osobowej i zbiorowej. Jej funkcja emancypacyjna"]est więc realizowana w tych dwu wymiarach - jednostkowym i wspólnotowym. Mimo że obydwa wymiary są komplementarne, każdy z nich zawiera w sobie specyficzny potencjał emancypacyjny.

Emancypacyjna moc szkoły wobec podmiotów ją tworzących wymaga spełnienia następujących warunków:

1.    Istnienie wspólnej wizji szkoły jako ośrodka rozwoju racjonalnego, krytycznego myślenia i działania. W tej wizji ważne miejsce zajmuje stosunek do biurokratycznych zasad i zewnętrznego sterowania. W badanych gimnazjach świadome przekraczanie tradycji i zastanego porządku w poszczególnych wymiarach i planach życia, mimo naturalnej możliwości zmiany - nowy szczebel kształcenia w polskim systemie oświatowym -jest zjawiskiem marginalnym1. Znacznie częściej ma miejsce konformistyczne dostosowanie. Wspólną wizją tych szkół jest tradycyjne funkcjonowanie nastawione na podtrzymywanie systemu.

2.    Otwarte komunikowanie idei i emocji na wszystkich poziomach interakcji, zarówno formalnych, jak i nieformalnych. Obejmuje stawianie problemów i rozwiązywanie ich w interakcjach z innymi ludźmi i grupami. Mieści się w nim także komunikowanie oporu i sprzeciwu oraz własnych projektów zmiany.

3.    Świadome uczestniczenie w życiu instytucji i w jej inicjatywach kierowanych na zewnątrz. O trudności w spełnieniu tego warunku decydują zasady organizacji pracy szkoły, w których interes ekonomiczny dominuje nad humanistycznym i społecznym. Wyraża się to między innymi w podtrzymywaniu tradycyjnego różni

cowania uczestników szkolnej edukagi, a nawet pojawianie się nowych przejawów dyskryminacji (na przykład w gimnazjach gminnych podział na klasy „miejscowe” i „dojeżdżające”). Kolejność prezentacji tych warunków nie świadczy o ich randze w wypełnianiu emancypacyjnej funkcji szkoły wobec jej podmiotów. Wszystkie trzy muszą być spełnione równocześnie. Pierwsze doświadczenia w uczestniczeniu w demokratycznym ładzie społecznym mają swoje źródła w pracy samorządów uczniowskich. Jest to naturalna okazja do świadomego doświadczania specyfiki kontekstu oraz własnego potencjału w konstruowaniu (podtrzymywaniu albo zmianie) świata życia. Warunkiem uczestniczenia jest rozumienie i porozumienie. Rozumienie dotyczy tego, co i dlaczego dzieje się w osobie i w otoczeniu. Porozumienie zaś odnosi się do działania komunikacyjnego, które służy tradycji i odnawianiu wiedzy kulturowej oraz koordynowaniu działań w celu integracji społecznej i wytwarzania solidarności2. W codziennym szkolnym doświadczeniu ucznia naturalną okazją do uczestniczenia jest funkcjonowanie samorządu uczniowskiego.

Świadomy i systematyczny udział w działaniach w bezpośrednim układzie odniesienia społecznego jest źródłem podmiotowych kompetencji. Bierność i marginalizacja utrwalają osobiste przeświadczenie o podziale świata społecznego na My i Oni. Przenosi się to na inne (pozaszkolne) sfery życia. Zaangażowanie w codzienne zdarzenia umożliwia lokalizowanie siebie i swych ekspresji w przestrzeniach społecznych oraz odnajdowywanie ich w konkretnym kontekście czasowym, którego specyfika jest zrozumiała dla uczestniczących osób3. Sprzyjają także kształtowaniu kompetencji emancypacyjnych (zarówno komunikacyjnych, jak i instrumentalnych) ze względu na konieczność porozumiewania się i koordynowania działań zbiorowych. Ponadto - pisze J. Haber-mas - uczestniczenie kształtuje i rozwija sa-morozumienie poprzez obiektywizowanie swojej przynależności do danej grupy4.

W świetle teorii komunikacji szkolne wychowanie do demokratycznego uczestniczenia odbywa się w dwu wymiarach: osobowym i wspólnotowym. W wymiarze osobowym proces ten obejmuje kształtowanie tożsamości indywidualnej. Odbywa się to poprzez rozpoznawanie i samodzielne zmienianie sekwencji własnych działań składających się na biografię, w której można wyodrębnić pola i zakresy podmiotowych wyborów, mocy sprawczej oraz odpowiedzialności. W wymiarze wspólnotowym interakcje społeczne pozwalają rozpoznawać i aktualizować swój udział w konstruowaniu historii zbiorowości i jej tożsamości.

Skala i zakres uczniowskiego uczestniczenia w życiu szkoły i klasy są przedmiotem zainteresowania wielu koncepcji pedagogicznych. Niekwestionowane są związki demokratycznego uczestniczenia w najbliższych

Koncepcja nauczyciela

Integralną częścią koncepcji edukacyjnych są założenia i projekty dotyczące nauczyciela. O powodzeniu i dynamice rozwoju każdego z nurtów pedagogicznych decydują ich realizatorzy - organizatorzy sytuacji i procesów kształcenia oraz wychowania. Żadna idea nie może być zrealizowana, dopóki jej sens nie jest podzielany przez tych, którzy ją wdrażają. Ich zaangażowanie w pracę, uwarunkowane rozumieniem przestanek i podzielaniem kluczowych idei jest podstawą funkcjonowania koncepcji w codziennej praktyce oświatowej. Podnoszenie kręgach społecznego odniesienia z zaangażowaniem w sprawy i wydarzenia dziejące się w szerszym kontekście. W pedagogice emancypacyjnej idea włączania uczących się do demokratycznego uczestniczenia we wspólnocie szkolnej i w środowisku poza nią jest realizowana na wszystkich poziomach organizacji edukacji - od powszechnych szkół publicznych po uniwersytety (np. PARAPET)5.

Emancypacyjna funkcja szkoły wyraża się także w wyzwalaniu z uzależnienia i uciemiężenia mieszkańców środowiska, w którym działa. Wypełnianie tej funkcji jest możliwe w wyniku usamorządowienia oświaty. Szkoła jest bowiem integralnym elementem lokalnej wspólnoty. W polskiej szkole ta sytuacja jest unormowana ustawowo (Ustawa

0    Samorządzie), ale nie oznacza to rzeczywistego uznania szkoły za czynnik emancypacji, awansu społecznego, ekonomicznego

1    politycznego mieszkańców środowiska. Odnosi się to zwłaszcza do szkół w małych wspólnotach, które są zamykane z pobudek ekonomicznych, z pogwałceniem zasad życia społecznego, co pogłębia marginalizację mieszkańców tych wspólnot.

jakości kształcenia i wychowania wiąże się z ustawicznym doskonaleniem się nauczyciela. To właśnie jemu przypisywana jest centralna rola w procesie rozwoju osoby i zmiany społecznej.

Porządek rozważań nad koncepcją nauczyciela organizują następujące pytania:

,.[...] jaki rodzaj procesu nauczania może wspomóc uczniów/studentów w dawaniu z siebie wszystkiego. Wielu nauczycieli chce, by klasa była wspólnotą uczących się, inspirującą uczniów, których twórczość i krytyczne siły są w większości nietknięte. Demokratyczne spo-

1

   M. Czerepaniak-Walczak, Świadomość podmiotów edukacji gimnazjalnej, Szczecin: Hogben 2002.

2

   J. Habermas, Teoria działania komunikacyjnego, prze!. A. M. Kaniowski, Warszawa: Wyd. Nauk. PWN 2002, t. 2, s. 243.

3

   Ibidem, s. 240.

4

;r Ibidem, s. 241.

5

: Acrion Research in Pracńce, red. B. Atweh, S. Kemmis, P. Wekls, London - New York: Routledge 1998.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Image017 190 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNĄ ta życia (albo systemu), który wpływa na warunki emancypacji o
Image010 148 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNĄIstota procesu emancypacji Brak udokumentowanej wynikami system
Image011 150 PEDAGOGIKA EMANCYPACYjNa nie jest spełniony, dyskurs normatywny nosi znamiona utopii al
Image023 202 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNI*Bliskie kręgi społecznego odniesienia Organizacja życia społec
Image024 204 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNĄ ty jej funkcjonowania i struktuiy, które decydują o dostosowan
Image023 202 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNABliskie kręgi społecznego odniesienia Organizacja życia społecz
Image024 204 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA ty jej funkcjonowania i struktury, które decydują o dostosowan
Image010 148 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNAIstota procesu emancypacji Brak udokumentowanej wynikami system
Image011 150 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA nie jest spełniony, dyskurs normatywny nosi znamiona utopii al
Image002 62 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA jako „pojęcie abstrakcyjne, nie dające się zoperacjonalizować”2
Image003 64 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA i ośrodka „transmisji, dostarczania, darowania, mesjanizmu, mec
Image004 66 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA standardów. Jest „ogółem czynności prowadzenia [podkr. M. Cz.-W
Image005 68 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNĄ trwałymi skutkami określane są mianem kompetenqi emancypacyjnyc
Image006 70 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA lazki i odkrycia nauki, a także powinna/mu-si przygotować człow
Image007 72 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNA i kierunków jego zmiany. Należy podkreślić, że interpretacje i
Image009 146 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNĄ czona perspektywa, którą wyznaczają struktury poznawcze osób o
Image012 152 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNĄ zje i organizowane działania ukierunkowane na osiąganie praw i
Image014 184 PEDAGOGIKA EMANCYPACYji czeństwa są one wyprowadzane, zawsze kładzie się w nich nacisk
Image015 186 PEDAGOGIKA EMANCYPACYJNĄ edukacyjnej, niezależnie od tego, jakie miejsce w hierarchii s

więcej podobnych podstron