image158 (5)

B. Wmwtko. K<ztałceiw siebie. Waisawa 2007. ISBN 978-8340807-1 i -8, < ty, WAIP200?

ZnanenieneioowtstopM 315

lecz o sprawdzenie, czy opanowali przewidziane czynności. Ze względu na niemożność zbudowania idealnej procedury sprawdzanie daje tylko wyniki przybliżone (oszacowania), co wyrażają matematyczne modele probabilistyczne (Nie-mierko. 1990, s. 135-139; Schulz i in., 2005). Nie musimy się nimi tu zajmować. Potrzebna jest nam jedynie świadomość, że ocenianie szkolne, zwłaszcza ocenianie społeczno-wychowawcze, dysponuje ograniczonymi zaletami pomiarowymi, a mnożenie stopni (wydłużanie skali) jest tylko pozorowaniem dokładności oceniania.

Przed rozmyciem sensu stopni tak przestrzegał nas Robert Ebel (1979, s. 236):

„System stopni szkolnych jest w istocie systemem komunikacji. Obejmuje posługiwanie się zbiorem wybranych symboli, których znaczenie powinno być jasno zdefiniowane i jednolicie rozumiane przez wszystkich zainteresowanych. Tylko tak dalece, jak stopnic uzyskują to samo znaczenie dla wszystkich użytkowników, mogą służyć celom komunikacji sensownie i precyzyjnie''.

Znaczenie treściowe stopni

Jak ustaliliśmy na początku rozdziału, zarówno ocenianie wąskodydaktyczne, jak i ocenianie społeczno-wychowawcze polegają na wartościowaniu osiągnięć według wymagań programowych. Możliwość odróżnienia czynności opanowanych od czynności nieopanowanych przez ucznia nadaje stopniowi znaczenie treściowe. Stopień mówi nam, co uczeń umie, a czego nie umie. Niestety, rzadko to mówi wyraźnie.

Oszacowanie znaczenia treściowego stopni uzyskanych przez zastosowanie różnych procedur sprawdzania i oceniania osiągnięć uczniów wraz z charakterystycznym komentarzem nauczyciela przedstawia tab. 48 (Niemierko, 2002a, s. 229).

Bardzo wysokie znaczenie treściowe mają stopnie będące wynikiem oceniania wąskodydaktycznego, a sto procent takiego znaczenia mogłyby mieć tylko w przypadku niewielkiego zakresu treści. Komentarz do stopnia, składający się na ocenę, bywa w takich przypadkach ostrożny, bo dokonujący pomiaru jest zwykle świadom ograniczeń jego jakości.

Także wysokie znaczenie treściowe stopni jest uzyskiwane tylko w ocenianiu wąskodydaktycznym. Przybiera tu ono niekiedy postać oceniania kontraktowego. polegającego na uzgadnianiu z uczniem, jaka praca ma być przez niego wykonana na dany stopień (Simon i Bellanca, 1976, s. 48; Brookhart, 2004, s. 270; Mikina i Zając, 2006, s. 60-64), będącego faktycznie redukcją wymagań, najczęściej stosowaną w szkolnictwie specjalnym. W takich przypadkach komentarz do stopnia jest powołaniem się na wcześniejszą umowę.

wv/w.waip.com.pl

B. Ntrnwrfcts Katatonie tztolne. Waraawa 2iX>7. ISSN yTS-SJj&CfttC-l 1 -K. < ty, WAlP 2007

316 Rozdzwł 10. Nauczyciel ocenu osiągnięcia uaMów

Tabela 48. Znaczenie treściowe stopni szkolnych

ZNACZENIE TREŚCIOWE	PODSTAWA INFORMACJI 0 WYNIKU UCZENIA Się	UDZIAŁ PROGRAMU (OSZACOWANIE)	TYP KOMENTARZA
Bardzo wysokie	Sprawdzenie wszystkich wiadomości 1 umiejętności ucznia z danej dziedziny.	100%	Twój wynikpozwala
	Sprawdzenie najważniejszych wiadomości i głównych umiejętności ucznia,	90%	przypuizcza, ze...
Wysokie	Wykonanie pojedynczego zadania reprezentującego określony poziom wymagali.	80%	la wykonanie tego trud-
	Wykonanie pojedynczego zadania wybranego dla danego ucznia.	70%	nego (łatwego) zadania...
Umiarkowane	Sprawdzenleosiągmęć ucznia w danej dziedzinie uzupełnione obserwacją postępu. Sprawdzenłeosiągmęć ucznia w danej dziedzinie	60%	Stawiam ii czwórkę,
	uzupełnione obserwacją wkładu pracy. Sprawdzenie osiągm ęc ucznia w danej dziedzinie	S0%	ponieważ ty...
	uzupełnione obserwacją jego zachowania	40%
Niskie	Intuicyjna ocena „całego ucznia" uzupełniona wynikiem sprawdzania osiągnięć.	30%	Jestei, jak zwykle, dobrze
	Intuicyjna ocena „całego ucznia" uzupełniona obserwacją jego zachowania	20%	(źle)...
Bardzo niskie	Trwałe zadowolenie lub niezadowolenie oceniającego z zachowania ucznia w szkole.	10%	Ja dobrze wiem, ze ty
	Chwilowe zadowolenie lub niezadowolenieocema-jącego z zachowania ucznia w szkole.	0%	zawize...

Umiarkowane znaczenie treściowe stopni jest głównym polem zastosowań oceniania społeczno-wychowawczego. W komentarzu nauczyciel przedstawia swoje obserwacje.

Niskie znaczenie treściowe stopni to ocenianie wyłącznie holistyczne, zagrożone „pułapkami” psychologicznymi, o których była mowa poprzednio. W komentarzu nauczyciel zwykle stara się wzmocnić wymowę zaobserwowanych faktów, nadając im walor wysokiej częstotliwości („jak zwykle") i adresując spostrzeżenia wprost do ucznia („jesteś...”).

Bardzo niskie znaczenie treściowe stopni to porażka zawodowa nauczyciela. Dominuje tu efekt potwierdzania („ty zawsze”) i efekt nastroju, a komentarz ma zrekompensować niepewność oceny („dobrze wiem") i podkreślić władzę nauczyciela („ja...”).

Ilościowe normy wymagań

Wymagania programowe, rozumiane najogólniej jako oczekiwane osiągnięcia uczniów, stają się normami wymagań, a dokładniej - jakościowymi