img202 (10)

Synteza, o której była mowa w wyżej opisanych formach ćwiczeń w czytaniu, jest zakończeniem procesu poznawania nowego materiału i służy przede wszystkim utrwaleniu go. Proces uczenia się czytania — zgodnie z psychologiczną teorią postaci¹ — przebiega w trzech etapach. Pierwszy etap to synteza pierwotna, czyli ogólne zorientowanie się w całości nowego materiału, w danym przypadku — w wyglądzie nowej litery, nowego wyrazu lub zespołu wyrazów. Następny etap to analiza, tj. szczegółowe rozważenie składników całości (np. elementów litery, liter w wyrazie, wyrazów w zdaniu) i zapoznanie się z ich strukturą, ich powiązaniami. Końcowym etapem jest synteza wtórna, w której dokonuje się rekonstrukcji przeanalizowanej całości; następuje ponowne ujęcie całości w jej pierwotnej lub przekształconej postaci (litery, wyrazu lub zdania).

Automatyzacja procesu czytania dokonuje się nie tylko w pierwszym roku nauki szkolnej, ale także i w następnych latach. Dzieci opanowują technikę czytania w klasie pierwszej — na następne klasy przypada dalsze uzyskiwanie wprawy w czytaniu tak, aby w rezultacie osiągnąć czytanie biegłe: płynne, z zastosowaniem właściwego tempa, z uwzględnieniem zmiany intonacji, modulacji głosu oraz akcentu retorycznego i logicznego^ — oczywiście w granicach dostępnych indywidualnym możliwościom dzieci.

W klasie II i III wprawę w czytaniu ćwiczą uczniowie głównie iprzez czytanie lektury. Dobrze lub bardzo dobrze czytający na ogół chętnie sięgają po książki. U uczniów klas II—III zaczynają kształtować się zainteresowania i zamiłowania czytelnicze, ale zjawisko to zależy wyraźnie od poziomu opanowania techniki czytania. Dzieci słabo czytające nie unikają książek, ale nie wykazują chęci samodzielnego czytania, natomiast proszą kogoś z rodziny, aby im głośno czytał, i słuchają wówczas z zainteresowaniem. W takich przypadkach należałoby przezwyciężyć niechęć dzieci do czytania, ale w tak przemyślany sposób, aby w grę nie wchodził przymus. Jednym ze skutecznych sposobów jest rozpoczęcie czytania książeczki o niedużej objętości i o treści interesującej dziecko i przerwanie w najciekawszym miejscu. Dalszy ciąg tekstu należy przekazać dziecku do samodzielnego czytania, tłumacząc się np. brakiem czasu, zachrypnięciem itp. Dobrze byłoby przy tym zachęcić dziecko do głośnego odczytania, zaznaczając, że z ciekawością posłucha się dalszego ciągu książki.

Dla dzieci rozpoczynających naukę czytania należy dobierać książki, które mają dużą czcionkę, ułatwiającą czytanie i zawierające dużo barwnego materiału ilustracyjnego. Powinny być one przy tym małe objętościowo, żeby swoją „grubością” nie odstraszały i nie wywoływały niechęci.

Bardzo wskazane jest, aby osoby dorosłe czuwające nad nauką i rozwojem umysłowym dziecka wyrażały swoje zainteresowanie treścią czytanych przez dziecko książek i prowadziły z nim rozmowy na temat ich treści.

4. NAUKA ROZUMIENIA CZYTANEGO TEKSTU

WARUNKI ROZUMIENIA TEKSTU

Z podanego na początku określenia czytania jako pojmowania myśli wyrażonej za pomocą symboli, które tworzą tekst, wynika, że pojmowanie, rozumienie sensu Jest podstawowym składnikiem i zarazem celem czynności czytania. Rozumienie tekstu jest procesem złożo-

53

1

T. Tomaszewski Problemy i kierunki współczesne) psychologii. Warszawa 1968, PWN (Omega), s. 68—81.

^! Instytut Programów Szkolnych Ministerstwa Oświaty i Wychowania Projekt programu: Nauczanie początkowe. Klasy I—III. Warszawa 1976.