0000006231 000025

w charakterze ludzi prywatnych. W ten sposób Rockefeller, wynalazca trustu, stal się teraz twórcą sławnego ,,gentlmen agre-ement“, t. j. stowarzyszenia dżentelraanów. Prawo zostało ominięte. Podstawa kapitalistyczna i wybitna osobowość Rockefellera wystarczały dla istnienia trustu, bez więzów formalnych. Z biegiem czasu znaleziono sposoby złagodzenia wyroku sądowego, tak, że walka rządu z trustem zakończyła się zupełnem zwycięstwem • tego ostatniego.

Za czasów prezydentury Rockefellera, w kilka lat później, toczy się ponowna walka rządu z trustem. W kraju są wtedy dwa obozy:    republikański, zjednoczony

z trustem zwolennik kapitalizmu, i demokratyczny, występujący oczywiście przeciwko trustowi. Roosevelt pomimo że był republikaninem, występuje jednak do walki z trustem. Walka ta okazuje się płonna. Albowiem środki pieniężne, jak-emi rozporządzał trust, torowały mu drogę do wszelkich zwycięstw. _; Na czele trustu stoją cztery główne stowarzyszenia. Oprócz stowarzyszenia z Cleveland, stowarzyszenie nev -yorskie, kalifornijskii indyjskie.

Kapitał tych czterech firm wynosi prawie l¹/^ mil jar da dolarów. Prezydentem jest oczywiście John Davison Rockefeller. Towarzystwa te prowadzą kontrolę nad go-48

towemi produktami, opuszczaj ącemi fabryki trustu.

W krótkim czasie wybucha walka między trustem amerykańskim Rockefellera i angielską grupą naftową, pod przewodnictwem Shell'a. Przedmiotem walki są wyr dajne tereny naftowe w Meksyku, Rumunji, Rosji, Mezopotamji i północnej Persji. Wojna ta kończy się niedługo pokojem, w którym przeprowadzony zostaje podział należnych terenów naftowych.

Następuje także to, o czem marzył zawsze Rockefeller a mianowicie czołowa koncentracja. Plan polityki ekspansywnej prowadzony jest w dalszym ciągu.

Posiadłość i tereny naftowe trustu rozciągają się na Venezuelę, Peru i Columbję. Nawet w Berlinie znajduje się niemiecko -amerykańskie towarzystwo naftowe, będące oczywiście pod władzą Rockfellera.

Rockefeller należy do rzadkich wybrańców losu. Danem mu było oglądać swoje dzieło w rozkwicie, zwiększające się z dnia na dzień. Powoli stało się tak, że trust urósł na kierownika światowego handlu naftą, a wszystkie inne, znajdujące się na świecie stowarzyszenia tej samej branży były od niego bezpośrednio, lub pośrednio zależne. Rozwój kapitalizmu i indywidualizmu na wielką skalę, niszczył w dalszym

49