0000024

rolą w usprawnianiu odgrywa również wiek amputowanego. Zarówno sposób prowadzenia usprawniania, jak i cel, do którego ono zmierza, są różne w zależności od wieku chorego. Inny będzie sposób podejścia do dzieci, inny do starców, a jeszcze inny do dorosłęgo człowieka w pełni sił. U dzieci prowadzi się usprawnianie w formie zabawowej, starców powinno się uczyć przede wszystkim samoobsługi, a ludzi w sile wieku trzeba przygotować nie tylko do życia, ale i do zawodu. Do usprawniania należy amputowanego przygotować psychicznie, a przede wszystkim przekonać go o celowości ćwiczeń. Nie może on tylko biernie wykonywać poleconych mu ćwiczeń, ale musi brać w nich czynny udział, a niekiedy nawet sam podejmować inicjatywę. Bardzo korzystny wpływ na usprawnianie może mieć przykład innych amputowanych, posługujących się umiejętnie protezami.

Usprawnianie po amputacji ma na celu przygotowanie do jak najbardziej ekonomicznego z punktu widzenia wydatku energii i estetycznego posługiwania się protezą.

Ze względu na to, że amputowani są dość często kierowani z oddziałów chirurgicznych do domów przed zaprotezow^ra-niem, lekarz domowy musi być zorientowany w sposobie przygotowania kikuta do zaprotezowania.

Amputowany powinien być jak najszybciej zaprotezowa-ny. Odwlekając protezowanie amputowany pozbawia się stereotypu chodu; skutkiem leżenia lub siedzenia zatraca ogólną sprawność, a kikut ustawia się w przykurczeniu, co z kolei utrudnia protezowanie.

Obecnie istnieje tendencja do protezowania na stole operacyjnym bezpośrednio po amputacji. Ten sposób protezowania nadaje się jednak tylko do ściśle wybranych przypadków.

Z myślą o konieczności zaprotezowania kikuta należy dbać o jego kształt, pełną ruchomość i dobrą siłę mięśniową.

Kształt kikuta formuje przede wszystkim chirurg na stole operacyjnym, jeśli warunki operacyjne na to pozwalają; dalszy kształt kikuta, w którym obkurczają się tkanki miękkie, formuje się za pomocą bandażowania szeroką opaską elastyczną.

Bandażowanie to zmienia się parę razy w ciągu dnia i tylko podczas toalety osobistej i ćwiczeń kikut może nie być zabandażowany; bandażowanie kikuta zapobiega również obrzękom.

Obcięcie podczas amputacji pewnych grup mięśniowych powoduje zaburzenie równowagi mięśniowej: kikut ma tendencję do ustawiania się w pewnych pozycjach. I tak: po ampu-130

Ryc. 99. Bandażowanie kikuta opaskami elastycznymi.

tacji powyżej kolana kikut ma tendencję do ustawiania się w zgięciu i odwiedzeniu w stawie biodrowym, a po amputacji poniżej kolana ustawia się w zgięciu w stawie kolanowym. Po amputacji powyżej stawu łokciowego kikut ma tendencję do ustawiania się w odwiedzeniu i rotacji wewnętrznej, a po amputacji poniżej łokcia do zgięcia w stawie łokciowym i pronacji przedramienia.

Zapobieganie nawykowemu ustawianiu się kikuta jest obowiązkiem nie tylko pacjenta odpowiednio pouczonego, ale i całego personelu technicznego. Należy pamiętać, że po amputacji powyżej stawu kolanowego nie wolno podkładać dużych poduszek ani wałka z koca pod kikut, gdyż może to

Ryc. 100. Podkładanie poduszek przyczynia się do powstawania przykurczów.

9*

131