ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE Z HISTORII WYCHOWANIA

1. Scharakteryzuj wychowanie u ludzi pierwotnych

Cechą wychowania w społeczeństwie pierwotnym jest jego równość: razem i jednakowo chowa się wszystkie dzieci, nie ma też osobnego stanu wychowawców, gdyż dzieci wychowuje rodzina, otoczenia.

W niektórych plemionach rodzice nie mają wpływu na dzieci i nie szukają go. Dzieci są nic posłuszne. Rodzice ich nie biją - najwyżej krzyczą, ale bez skutku. Człowiekowi wystarczały czynniki bezpośrednie, wypływające z popędów. Krótko trwa dzieciństwo, gdyż dzieci szybko się usamodzielniają, starają się sami o rybę czy zwierzynę.

Niektóre plemiona pierwotne uniemożliwiają sobie proces wychowawczy, hołdując tzw. ........... to jest

zwyczajowi wg, którego właściwym panem rodziny jest chłopiec zaraz od swojego urodzenia, a ojciec jest tylko jego zastępcą, aż do jego dorośnięcia., każdy jego kaprys jest rozkazem.

2. Charakterystyczne cechy wychowania w państwach starożytnego wschodu

CHINY: - od czasów dynastii CZOU przyjęto zasadę, ze każde miasto liczące 7500 ludzi miało szkolę państwową, a każda wieś licząca 500 szkolę elementarną.

Szkoły elementarne - uczęszczali do niej prawie wszyscy chłopcy od 8 r. ż., ucząc się czytania, pisania początków arytmetyki. Metoda nauczania zmierzała głównie do rozwijania pamięci. Literacki język miał ok. 30000znaków. Nic, więc dziwnego, że biegle używała go nieliczna liczba ludzi. Wiedza przeciętnego człowieka ograniczała się do 5000. Gdy uczeń opanował 1000 znaków mógł. posługiwać się elementarzem złożonym z krótkich trzy wyrazowych zdań. Nauka w szkole elementarnej trwała do ok. 15-ego roku życia. Drugą połowę okresu kształcenia elementarnego poświęcono na trudną naukę pisania ( pisał na jedwabiu lub papierze).Szkoły mieściły się albo w mieszkaniu nauczyciela albo budynku ufundowanym przez bogatych opiekunów młodzieży.

Stosowano bolesne kary cielesne ( bicie po rękach, uderzenia bambusem po ciele, klęczenie na ostrych rozgrzanych kamieniach) kary wykonywał nauczyciel. Tylko 5% uczniów szkól elementarnych kształciło się dalej w szkole średniej.

Następnie były egzaminy państwowe:

Pierwszy trwał całą dobę i obejmował znajomość dziel Konfucjusza. Zwykle z 35 osób egzamin zdawał

jeden

Stopnia drugiego zdawał jeden ze 120 kandydatów musieli się wykazać znajomością historii Chin.

prawa, zagadnień ekonomicznych, wojskowych i rolniczych, rozwiązywaniu zadań. Egzamin trwał 9

dni. Otrzymywano tytuł „promowanego uczonego" - odpowiadającemu tytułowi magistra, uzyskany

tytuł uprawniał do piastowania posady państwowej

Trzeciego stopnia - odpowiadał mniej więcej naszemu doktorowi, dawał tytuł „zdolny do urzędu",

odbywał się tylko w Pekinie raz na 3 lata:. Trwał 13 dni prowadzony był przez członków akademii

cesarskiej, zwanej Lasem Ołówków- promowani mieli prawo do natychmiastowego zajęcia wyższego

urzędu w państwie, dawał też prawo członkostwa w akademii Las Ołówków

Wychowanie w Izraelu:

Z inicjatywy uczonych pisarzy zaczęto budować w całym kraju synagogi, które w tym czasie były miejscem nauki religii i prawa ojczystego nic były jeszcze świątyniami. Przekształciły się one w szkoły średnic, w których uczono czytania, pisania w języku hebrajskim oraz religii, uczyły greki i innych języków. filozofii, matematyki, geografii, astronomii i botaniki. Był to szkoły prywatne dla bogatszych chłopców. Dal najbogatszych chłopców organizowali pisarze we własnych domach elitarne szkoły - program taki sam jak w synagogach.

Później w II w p. n. e. W Izraelu zaczęto organizować szkoły elementarne dla ludu. Powstał v one w synagogach i również były prowadzone przez pisarzy, ale w innym duchu. Szkoły miały być ośrodkami walki z naporem kultury hellenistycznej, nadano im charakter narodowo-religijny

Przyjmowano chłopców w wieku 6 lat, którzy w domu otrzymywali wychowanie religijne, znali na pamięć kilka psalmów i orientowali się w ceremoniach religijnych. Przez pierwsze 4 lata uczyli się czytać, pisać oraz uczyli się łatwych zadań arytmetycznych, głównym podręcznikiem była biblii. Od 10 - 15 r. ż uczono chłopców historii, prawa, zasad moralnych, muzyki religijnej, psalmów, biblii oraz jakiegoś rzemiosła. Od 75 r p. n. .e wprowadzono obowiązek nauki dla wszystkich dzieci. Nauka trwała cały dzień z

przerwą na obiad, posługiwano się metodą pamięciową. Głównym środkiem dydaktycznym były kary fizyczne.

Rezultatem jednostronnego charakteru programu nauczania szkół żydowskich było upajanie uczniom fanatycznego przywiązania do własnej religii i tradycji narodowych, a także pozbawienie ich zupełnie znajomości świeckiej literatur,- pięknej, a przed wszystkim nauk przyrodniczych Taki system nauki uzbrajał doskonale umysły żydowskie przed niebezpieczeństwem, obcych wpływów kulturalnych, równocześnie jednak odgradzał je niemal zupełnie od wszelkich posypowych idei i dążeń

3. Historia wychowania jako nauka, jej cele i zadania

a) wychowanie można określić jako oddziaływanie dojrzałego pokolenia na młodociane w celu obudzenia w nim i rozwinięcia stanów fizycznych, moralnych i umysłowych. Dąży do uspołecznienia jednostki

b) historia wychowania jako nauka zaczęła się wyodrębniać dopiero w połowie XIX w. Początkowo były to dzieje myśli pedagogicznej poszczególnych filozofów wychowania

c) zadaniem historii wychowania jest badanie jak w poszczególnych stadiach swego rozwoju różne społeczeństwa organizowały u siebie wychowanie; jest szukanie związków między rozwojem społeczeństwa, jego ustrojem politycznym, gospodarczym, kulturalnym a ideałami wychowawczymi, praktyką i teorią pedagogiczną

d) do historii wychowania należą takie dzieje praktyki wychowawczej jak: dziej teorii pedagogicznej ( zajmującej się badaniem ustrojów szkolnych, ich genezą, rozwojem i upadkiem

e) w obrębie historii wychowania wyróżniamy : dzieje oświaty, dzieje praktyki pedagogicznej, j dzieje myśli i doktryn pedagogicznych

4. Wychowanie spartańskie

Sparta byk państwem, które powstało w wyniku walk plemion greckich, słynęła ze znakomitego wojska, gdyż chłopców już w wieku siedmiu lat zabierano z domu i umieszczano w koszarach gdzie odbywały się ćwiczenia wojskowe. Pieczę nad ich wychowaniem sprawowało państwo, młodzieńcy do 30 roku życia przebywali w koszarach po czym dopiero zakładali rodzinę i uprawiali ziemię

W Sparcie opierano się głównie na wychowaniu fizycznym ( do 7 roku życia byli pod opieką
państwa, dopiero w 12 roku życia mógł rozpocząć poważniejsze ćwiczenia, które kończył w 20
roku życia); wykształcenie intelektualne ograniczało się do poznania kilku pieśni, historii Sparty,
religii i obrzędów. Surowa była zaprawa wojskowa minimalna odporność na ból. zahartowanie,
władanie bronią. . '

Wychowaniu poddawano' przede wszystkim synów królewskich, najbardziej wpływowych.

-arystokratycznych rodów - uczono: kierowania końmi w czasie jazdy ,rzucania oszczepem, posługiwania się bronią na polu bitwy. Natomiast śpiewaków uczono historii, mitologii, wiedzy przyrodniczej i moralnej, literatury i filozofii

Wychowanie dziewcząt polegało na organizowaniu specjalnych oddziałów, w których odbywały się one ( po ukończeniu 7 roku życia) ćwiczenia fizyczne ( biegi, skoki, rzut dyskiem, zapasy oraz hartowanie ciała), wychowywały się nadal w domu

Chłopcy raz w roku skazywani byli na chłostę, chodzili traso, w szorstkiej lekkiej odzieży, byli głodzeni

Zabiegi wychowania w Sparcie dzieliły się na 3 etapy: 1(8-12 lat) przeznaczony na gry i zabawy na świeżym powietrzu oraz lżejsze ćwiczenia fizyczne: II etap (12-16) lat poddawano ich bardzo surowej dyscyplinie, ćw. miały charakter militarny, nic mogli opuszczać koszar. III etap EFEBI trwa l do ( do 20-21 roku życia) poświecony musztrze wojskowej.

Ideał wychowawczy w starożytnej Grecji

W starożytnej Grecji istniały dwa rodzaje wychowanie "młodzieży męskiej. Jeden - militarny i surowy ideał spartanina ,dla którego dobrem nadrzędnym był interes państwa, a właściwie żyjących w nim. stosunkowo nielicznych obywateli. Drugi - ideał- ideał Ateńczyka., wcielający wzorzec człowieka harmonijnie rozwiniętego: fizycznie, moralnie i umysłowo, pięknego i dobrego. Ateńskie prawo nakładało na rodziców obowiązek troszczenia się o wykształcenie elementarne, gimnastyczne i

muzyczne synów. Do 7 r.ż dzieci pozostawały pod opieką rodziców. Od 7 r.ż dziewczęta uczyły się pod opieką matki szycia, haftowania, gospodarstwa domowego. Chłopcy od 6 r.ż pod opiek;) niewolników zwanych pedagogami uczęszczali do szkoły, prowadzonej na rachunek nauczyciela pobierającego od rodziców opłatę. W szkole uczono czytania, pisania, rachunków, literatur)' oraz gry na lutni. Od 10 r.ż. uczono utworów poetyckich, a od 13 r.ż. dochodziły ćwiczenia gimnastyczne w palestrze. Chłopcy prowadzili również długie rozmowy na temat polityki Aten, własnych obowiązków obywatelskich, życia społecznego. Po ukończeniu gimnazjum chłopiec ateński w l 8 r.ż rozpoczynał dwuletni okres efebii ( służby wojskowej, wychowania politycznego i obywatelskiego)/. Na efebii kończyło się wychowanie młodego Ateńczyka. W 20 r.ż stawał się pełnoprawnym obywatelem. przygotowany do czekającego go obowiązków w życiu politycznym i prywatnym.

6. Organizacja wychowania w starożytnym Rzymie

a) datę powstania starożytnego Rzymu ustalono na rok 753 P.N.E. legendarnymi założycielami miasta stali się: ROMULUS i REMUS. Historycznie Rzym powstał w V\ W.P.N.E. i stal się w starożytności u wyniku wielu wojen najbardziej rozwiniętym państwie w systemie niewolnictwa

b) od niemowlęctwa do 7 roku życia opiekę na dzieckiem sprawowała matka i piastunka. Rzymianie chętnie w roli piastunek widzieli Greczynkę, która już od małego uczyła dzieci jeżyka greckiego

c) od 7 roku życia chłopiec przechodził pod całkowitą opiekę ojca, matka zajmowała się wychowanicem córek, ucząc je gospodarstwa domowego. Przędzenia , szycia, czasami muzyki. Natomiast ojciec wpajał wiadomości niezbędne w życiu prywatnym, publicznym,

d) Rzymianin uczył się prowadzenia gospodarstwa rolniczego, towarzyszył ojcu przy dyspozycji, służbie

niewolnikom, czasami oddawał go pod opiekę doświadczonego żołnierza, polityka czy prawnika

e) W celu pogłębienia uczuć patriotyczny cli opowiadano chłopcom o życiu bohaterów narodowych.

uczono ich ballad opiewających heroiczne czyny na polach bitew .

f) Dzieci biedniejsze, którym dom rodzinny nie był w stanie zapewnić wykształcenia uczęszczały do szkól

elementarnych. Program nauczania obejmował początkowo: czytanie, pisanie, podstawy działania

arytmetycznego, opowiadania z dziejów Rzymian, lekturę prawa XII tablic

7. Ogólna charakterystyka średniowiecza

Nazwa epoki została ustalona po jej zakończeniu. Średniowiecze oceniano jako epokę ciemnoty i zacofania aż do XIX wieki. Zaczęto je rehabilitować na przełomie XIX i XX wieku. Średniowiecz trwa w Europie od IV / V w do XV w.

:

Początki:

313r - zgoda Konstantyna Wielkiego na wyznawanie chrześcijaństwa

330 r. przeniesienie stolicy Cesarstwa Rzymskiego do Konstantynopola

476 r upadek cesarstw zachodniorzymskiego

Koniec:

1450r wynalezienie druku

1453 r. upadek Konstantynopola 1492 r odkrycie Ameryki

Rola kościoła chrześcijańskiego: największą wartością w tym okresie był Bóg. Pogląd ten nazywamy teocentryzmem. Kościół pełnił w średniowieczu rolę kulturotwórczą. Duchowni dawali początek literaturze.Na podstawie filozofii ludność wyróżnia jej typy:

Scholastyka: rozumowe udowadnianie prawd Biblii:

Augustynizm teorie św. Augustyna (IV/V w .Twierdził on,że człowiek jest usytuowany na granicy bytów wyższych ( aniołowie) i bytów niższych ( zwierzęta). Stąd rozdarcie człowieka miedzy dobrem a złem, duchowością i cielesnością:

Tomizm pogląd, św. Tomasza z Akwinu. Twierdził on.-że człowiek powinien walczyć ze złem i zajmować na „drabinie bytów" najwyższe miejsce

Franciszkanizm poglądy, św. Franciszka z Asyżu. Filozofia ta zawiera miłość do wszelkich stworzeń miłosierdzie, braterstwo i ubóstwo.

Charakterystyczne cechy literatury:

-Dwujęzyczność ( XII w - pierwsze pisma polskie)

-Dwoistość tematyki: kościelno - religijna i świecka

-Anonimowość

-Dydaktyczny charakter twórcy

-Formy literatury ( żywoty świętych; apokryfy - utwory rozwijające sceny z życia Chrystusa i Matki

Boskiej; pieśni religijne; kazania, modlitewniki; psałterze; epopeje; eposy; wiersze o różnorodnej

tematyce; dialogi)

X. Karol Wielki i jego zasługi dla rozwoju oświaty

a) w 797 roku nakazał utrzymanie przy każdym Kościele szkól dla chłopców chętnych do nauki

b) nakazał ( w 802) roku każdemu ojcu posyłanie syna do szkoły, zaś nieposłusznych ojców rozkazał zmuszać postem i innymi karami do spełnienia tego obowiązku

c) pełniąc dworski urząd do spraw oświaty przyczynił się do założenia bądź zreorganizowania wielu szkół klasztornych, katedralnych i parafialnych

d) napisał szereg łacińskich traktatów i podręczników szkolnych z zakresu 7 sztuk wyzwolonych

c) do czasów reform K.W. do powstania uniwersytetów szkoły były nieodłącznym składnikiem życia

społecznego w całej Europie. Utrwalił się wtedy jednolity system nauczania, programy szkolne i

organizacje

f) wg K.W. nauczyciel powinien mieć następujące cechy moralność, talent dydaktyczny, podstawą miała

być religia, miał skupiać uwagę na wychowaniu

9). Szkolnictwo i wychowanie w średniowieczu

Kościół mimo pierwszych prób godzenia wiedzy świeckiej z religią, co wynikło z jej własnych interesów do nauki starożytnej i szkól ją kultywujących odnosił się niechętnie. Stały one bowiem w sprzeczności z nowymi, chrześcijańskimi ideałami wychowawczymi. Po likwidacji cesarstwa rzymskiego niektóre szkoły działały dalej, bądź to silą tradycji, bądź to na skutek nowych władców.

Szkoły irlandzkie prowadzili uczeni - kapłani pogańscy - zwani druidami, ich zamiłowanie do uprawiania i przekazywania kultury klasycznej były tak wielkie, że nie odstąpili od nich nawet po przejściu na chrześcijaństwo. W szkołach przyklasztornych uczyli dalej języka, literatury greckiej i rzymskiej. Uprawnienie nauk pogańskich było możliwe głównie ze względu na odległość od Rzymu. Pierwsze poczynania na rzecz zahamowania ciemnoty i zacofania, odrodzenia i nauk i szkolnictwa podjął na pocz. IX "w. Karol Wielki. Organizację oświaty rozpoczął monarcha od ściągania na swój dwór uczonych i założenia tam szkoły pałacowej. Treść nauczania obejmowały siedem sztuk wyzwolonych, a więc: gramatykę, dialektykę. retorykę, geometrię, arytmetykę, astronomię i muzykę oraz architekturę, medycynę, redagowania zarządzeń i dekretów itp. Do studiów w szkole pałacowej przygotowywała specjalnie zorganizowana szkoła elementarna. Przy szkole pałacowej utworzono coś w rodzaju towarzystw naukowego nazywanego akademią, gdzie wygłaszano wykłady na różne tematy, czytano własne utwory itp. Chcąc umacniać własne imperium Karol rozpoczął wprowadzać reformy mające na celu ograniczenie zbyt wielkich swobód kleru i zakonników. Nakaz wprowadzić obowiązek nauczania kleru i pisania a następnie podstaw siedmiu sztuk wyzwolonych. Kolejnym posunięciem było polecenie zakładania szkól przy kościołach, klasztornych i biskupstwach dla wszystkich chętnych do nauki chłopców. Program miał obejmować naukę: czytani, pisma, rachunków i śpiewu. W niektórych szkołach posługiwano się podręcznikami skopiowanymi przez mnichów z łacińskich oryginałów. Począwszy od X w. rozpoczyna się okres gwałtownego rozwoju szkolnictwa, szczególnie w miastach włoskich. Działały tam szkoły zawodowe uczące m.in. potrzebnej w handlu matematyki oraz liczne łacińskie szkoły średnie .

10. Kościół wobec zagadnień wychowania i szkolnictwa w epoce średniowiecz

a) po upadku cesarstwa rzymskiego skromną rolę jednego piastuna oświaty pełnił tylko kościół. Z początku działał w małych grupach , aż w końcu zdobył strefy oficjalne

b) nowe poglądy miały kształtować nowe ideały wychowawcze chrześcijan w zupełnie odmiennym duchu Usuwały wszelka myśl o wychowaniu ciała: ćw. fizyczne, zabawy nie pogodziły się z poglądem na ciało - ciało należało umartwiać ( ascetyzm), aby je zmusić do zduszenia swych potrzeb i wyłącznego poddania się duchom

c) wszedł kierunek ascetyzm: posty, twarde loże. odpędzanie snu, biczowanie, dobrowolne oszpecanie się

d) rozwój cnót moralnych życia dla Boga. pobożność była wyłącznym celem wychowania

e) wobec Boga każdego duszni jest jednakowa i ma szansę na przyszłe szczęście

O nowe zasady obaliły zwyczaj wyrzucania i zabijania dzieci, uszlachetniały role kobiety i doprowadzały do wytworzenia chrześcijańskiej atmosfery w rodzinie

11. Organizacja wychowania rycerskiego

Dzieci rycerzy wczesnośredniowiecznych uczyły się sztuki wojennej od swych ojców. W miarę rozwoju społecznego należało już się uczyć bardziej systematycznie. Młody szlachcic musiał posiąść nie tylko umiejętności wojenne, ale poznać dość skomplikowaną etykę dworską oraz przyswoić zasady potrzebne dobremu chrześcijaninowi. W celu zdobycia tych umiejętności chłopca wysyłano na dwór magnacki. Jego edukacja składała się dwóch etapów. W pierwszym trwającym najczęściej od 7 do 15 r. ż. Pełnił funkcje pazia, która polegała na usługiwaniu panu. a głównie pani dworu. Oprócz poznawania etyki dworskiej uczono go śpiewania, układania ballad rycerskich, pieśni miłosnych i gry w szachy. Poza tym zapoznawano chłopca ze sztuką jazdy konnej i władania bronią. Na niektórych dworach uczono chłopców czytania, pisania a nawet łaciny. Edukacja pazia kończyła się nadaniem mu tytułu giermka, z czym łączyło się prawo noszenia miecza. Młodzieńca przydzielano pod opiekę wybranego rycerza, któremu towarzyszył na dworze \v czasie turniejów i innych uroczystości oraz w wyprawach wojennych. Zakończeniem wychowania rycerskiego było uroczyste pasowanie giermka na rycerza. Uroczystość ta odbywała się z reguły po 21 r. ż. Pasowanie na rycerza było jednocześnie aktem pełnego uprawnienia młodego szlachcica. Wychowaniem dworskim, choć w znacznie mniejszym zakresie obejmowało też dziewczęta.

12. Średniowieczne metody nauczania i wychowania

Szkoła chrześcijańska podporządkowała nauczanie jednemu celowi : religijnemu. Każdy przedmiot zmierzili do pogłębienia pobożności, do wpojenia uczniom przekonania, ze Kościół jest najwyższym dobrem, poza którym już nic lepszego nie istnieje. • Szkoły były internatowe, więc duchowni mogli czuwać nad wychowaniem młodzieży o każdej porze dnia i nocy. Za najmniejsze przewinienie przepisów czekały ucznia surowe kary", teoria kościelna twierdziła, ze dziecko nic ukarane za drobne przewinienie, nie znajdzie po śmierci spokoju, dopóki ktoś nie, wymierzy jego zwłokom odpowiedniej kary. Aby tego umknąć, bito zwykle w soboty wszystkich bez względu na ich winy. Na pamięci opierało się-całe nauczanie. Wobec braku książek-nauczyciel czytał z jednego-podręcznika -w-szkole, n uczeń powtarzał. Jeżeli pomylił się , bito go czasami do krwi. Program nauczani był oparty na siedmiu sztukach wyzwolonych; nauczano łaciny. W szkołach zabraniano posługiwania się językiem ojczystym.

13. Wychowanie rzemieślnicze

a) przyszły rzemieślnik nic potrzebował wiedzy teoretycznej, natomiast potrzebował wiedzy praktycznej i potrzeba ta znalazła zaspokojenie w szkoleniu zawodowym pod kontrolą cechów

b) przygotowanie do zawodu przechodziło przez 3 etapy: I uczenia się ( terminatora). II czeladnika ( towarzysza). 111 mistrza

c) terminowanie ( I etap) polegała na udziale ucznia w pracy produkcyjnej przy wytwarzani 'określonych wyrobów, czas nauki zależni od rodzaju rzemiosła i wynosił najczęściej 3-4 lata ( mistrz 6lat, złotnicy 4 lata. murarze 3-4 lata). Terminowanie kończyło się „wyzwoleniem" na czeladnika (II etap)

d) po wyzwoleniu czeladnik korzystasz przywileju noszenia miecza jako oznaki wolnego człowieka i

znaku swego rzemiosła

c) po przejściu wymaganego okresu nauki, egzamin czeladniczy i wędrówka stanowiły podstawę do

ubiegania się o tytuł mistrza, który zdobywał czeladnik po zdaniu egzaminu mistrzowskiego, t/.w.

„majstersztyku". Po złożeniu egzaminu płacił, bowiem wysoką sumę do kasy cechu i kasy miejskiej.

aby otrzymać „indygenat" ( prawa obywatelskie). Już jako majster mógł samodzielnie prowadzić warsztaty i przyjmować uczni i czeladników

14. Powstanie Uniwersytetu Krakowskiego - przyczyny społeczno - polityczne

a) jedną z przyczyn powstania UK w I364roku byle: potrzeby zjednoczonego państwa, które nic mogło się obejść bez ludzi wykształconych : prawników i polityków, istniejąca dawna szkoła katedralna mc mogła wystarczyć

b) inna, przyczyną było wskazanie w piśmie do papieża przez K.. W. , że podróże z Polski do zagranicznych uniwersytetów są zbyt uciążliwe i połączone z różnymi niebezpieczeństwami

c) K. W. postanowił założyć UK, ponieważ młodzież dla osiągnięcia wyższego wykształcenia udawała się na studia zagraniczne

d) K. W. zakładając UK miał na celu: obronę Polski przeciw narodowi niemczyzny, chciał uzależnić swoje państwo pod względem oświatowym i prawno- politycznym Niemców

e) (JK został zorganizowany na wzór uniwersytetów włoskich, szczególnie Bolonii i Padwy. Tak. więc w skład UK wchodzili sami scholarze, magistrzy i profesorowie

15. Wewnętrzna organizacja uniwersytetu

a) dyplom fundacyjny uniwersytetu wydany przez króla z 12. maja 1364 roku, zaznaczał wyraźnie, że nowa uczelnia ma być świecką szkolą państwową, wzorowana na Uniwersytecie bolońskim i padewskim.

b) aby zachęcić przybywanie do Krakowa studentów z całego kraju i nie tylko zachęcała poprzez , zwalnianie kandydatów z wszelkich cel. zapewniała im powaga królewską bezpieczeństwo na drogach. gwarantowała całkowita niezależność od miejscowych sądów kościelnych i miejskich

c) UK obejmował 3 wydziały ( najpierw miało ich być 4 ale papież nie wydal zgody na wydział teologiczny) : PRAWA ( był uprzywilejowany, składał się z 8 katedr- 3 z nich miały organizować wykłady i ćwiczenia z prawa kościelnego, a 5 z prawa rzymskiego); MEDYCYNY ( 2 katedry medyczne, ) i SIEDMIU SZTUK WYZWOLONYCH (znajdował się na Zamku Wawelskim wykładał tylko jeden profesor)

d) Wydział medycyny i siedmiu sztuk wyzwolonych . były konsekwentnym dopełnieniem królewskich zamiarów szerzenia i pogłębienia znajomości nauk świeckich w odbudowującym się państwie

e) Oprócz polskich studentów( najwięcej ze Śląska) -kształcili się lam uczniowie : Niemiec, Włoch

f) 1369 K. W wydaje nowy przywilej dla UK gwarantujący mu pełną autonomię oraz niezależność

sądownictwa rektora

g) 1 370 śmierć KW przerywa działalność UK na 30 lat

16.Królowa Jadwiga i jej działanie na rzecz odbudowy (odnowienia) Uniwersytetu

Ze śmiercią króla K. Wielkiego i wzrostem nieładu wewnętrznego Uniwersytet zamarł. Zaprowadzenie chrześcijaństwa na Litwie na nowo wzbudziło potrzebę Uniwersytetu polskiego, tym razem w celu dostarczenia wykształconego kleru dla umocnienia wiary na rozległych obszarach, zjednoczonych z Polska..

Jadwiga w 1937r. uzyskała od papieża zgodę na założenie wydziału teologicznego w Krakowie i sprowadziła głośnego z nauki prof. Mateusza Krakowianina? w celu przygotowania organizacji i dobrania mistrzów dla mającego się odnowić Uniwersytetu.

Umierając zobowiązała wykonawców testamentu do wykonania jej planów. Rok po jej śmierci 16. VII. I400r. Jagiełło wydal akt fundacyjny i tego dnia otwarto uniwersytet, w pełnym już składzie.

Zgodnie z nowymi zadaniami Uniwersytet różnił się w swej organizacji od kazimierzowskiego: na czele wydziałów stanęła teologia.

17.Tomasz z Akwinu i scholastyka

a) uchodził on za najpotężniejszy umysł wieków średnich (książę scholastyki )

b) wierzył w olbrzymie możliwości rozwojowe człowieka

c) wg niego pierwszorzędnym środowiskiem wychowawczym dziecka jest dom rodzinny

d) proces nauki porównuje do zabiegów lekarza w stosunku do chorego, do zdrowia doprowadza go lekarz

przez aktualizowanie w chorym dyspozycji, zadatków zdrowia tak jak nauczyciel przez budzenie.

aktualizowanie w uczniach potencjalnego rozumu poczym doprowadza do samodzielnej aktywności

c) wg niego do poznania prawdy człowieka dochodzi dwiema drogami: przez pouczenie ze strony innych.

przez własne badanie i osobiste studium.

f) programy szkolne wg św. Tomasza powinny zawierać przedmioty powiązane ze sobą| (jednolitą myślą

przewodnią -jednolity światopogląd)

g) nauczyciel powinien posiadać niezbędną wiedza, ale ma przenikać go pokora, życie cnotliwie.

wymowność i znajomość metod nauczania ( jasność wykładu, krótkość, praktyczność. budzenie

zainteresowań ucznia

18. Siedem sztuk wyzwolonych jako podstawa programowa szkolnictwa średniowiecznego 19. Szkoła pałacowa i jej program

a) w 774 r. W czasie wojny z Longbordami zetknął się Karol Wielki w północnych Włoszech z dawnymi szkołami rzymskimi i pod ich wpływem zaczął werbować na swój dwór Włoskich uczonych

b) Zaangażował gramatystów Piotra z Pizy i Paulina z Akwilei w 782r. Sprowadził z Wioch diankana Pawła i Alkuina. przy ich pomocy i kilku uczonych, zorganizował K.W. szkolę pałacową : kierownikiem był Alkwin, uczniami sam jego założyciel, jego żona. synowie i córki, liczni krewni oraz synowie najwyższych urzędników państwowych mających w przyszłości odjąć wysokie godności świeckie i kościelne

c) Program Szkoły Pałacowej obejmował

-przedmioty wchodzące w skład siedmiu sztuk wyzwolonych

-umiejętność redagowania dokumentów państwowych i zarządzeń cesarskich

• nauczania również architektury i medycyny

• nauka astronomii i przedmiotów matematycznych

20. Szkolnictwo kościelne w Polsce średniowiecznej

W okresie panowania pierwszych Piastów kultura umysłowa tworzyła się w dwu ośrodkach: na dworze panującego oraz w środowisku Kościelnym - klasztornym. Od przełomu VII i VIII w rozpoczyna się w Polsce rozwój szkól - głownie katedralnych . kolegiackich ( przy większych kościołach). Do najstarszych szkół katedralnych w Polsce zalicza się szkolę w Poznaniu. Gnieźnie. Wrocławiu i Krakowie. Szkoły katedralne uważa się za typu \\yzszego. Realizują program siedmiu sztuk wyzwolonych oraz przygotowanie - studentów do stanu -duchowego. Wszystkie szkoły katedralne -kolegialne miały również najniższe oddziały, które kształciły uczniów w zakresie szkoły elementarnej. Od XIII do XV w. w Polsce istniały szkoły parafialne 3 typów:

l dawał wykształcenie elementarne

II objęty trivium ( arytmetyka, retoryka, dialektyka); quadrium ( arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka)

III tworzyły szkoły trywialne - kwadrywialna Rozwój szkól kościelnych przyczynił się do pogłębienia zainteresowań intelektualnych w Polsce

21. Humanizm epoki odrodzenia

Odrodzenie nie widząc przejawów humanizmu w średniowieczu sięgnęło po nie aż do antyku

W tym okresie należy wyróżnić 3 grupy humanistów:

1. Filozofów; czyli tych, którzy badali i starali się przekazywać współczesnym myśl humanistyczną

zawartą w dorobku starożytności. Zajmowali się, więc wytworami człowieka, jego literaturą, filozofia i

sztuką. ,;
2. Psychologów i Moralistów: czołowym przedstawicielem był M. de Montaigne humanizm jego miał

charakter przyrodo centryczny. Ujmował człowieka jako część przyrody. W poglądach etycznych

podkreślał _/czadaniem filozofii i wszelkiej nauki jest znajdowanie miejsca dla dobra cieszenia się życiem.
3 Teologów: humanizm chrześcijański był przeciwieństwem humanizmu filozoficznego i
psychologicznego. Głównym przedstawicielem był F. Salezy. Twierdził on, że: Bóg chce uczynić
wszystkie rzeczy dobrymi i pięknymi", n życie doczesne nie powinno być cierpieniem, lecz radością
Sprzeciwiał się traktowaniem rycia ludzkiego i człowieka w sposób przedmiotowy.

22. Powstanie szkoły jako instytucji wychowawczej

a) dotychczasowe szkoły powstawały przypadkiem, bezplanowo. Szkółki parafialno - łacińskie służyły głównie potrzebom kościoła, młodzież szlachecka do nich uczęszczała uczyła się czytania i pisania u domach, po czym dodawana je do kolegium czy gimnazjum. Przyjmowano do nich młodzież od 6 roku życia, nauka trwała 3, 4 lub 5Iat.

b) Uniwersytety przyjmowały chłopców do 14 roku życia a nawet 13. W żadnym państwie nic myślano wtedy, aby obmyślić planowo organizację szkolnictwa

c) Przedszkola nie istniały, biedni zajmowali się dziećmi sami. a bogaci oddawali swe dzieci poci opiekę służby lub niańki

d) Komeński rozwiną nowy plan opieki nad kształtowaniem się umysłu dziecka, jego zdaniem natura przeznaczała 24 lata życia ludzkiego na naukę, podzielił sztucznie ten okres na 4 okresy po 6 lat życia: okres dziecinny, chłopięcy, młodzieńczy, dojrzewającej męskości. I tak pokazał potrzebę 4 szkól: I szkoła macierzyńska - matka powinna dbać o dziecko, jego rozwój fizyczny i psychiczny. Aby zapewnić mu prawidłowe funkcjonowanie. Położył nacisk wychowanie dziecka. II szkoła elementarna ( j. ojczystego) - wszyscy powinni do niej uczęszczać, III szkoła łacińska, czyli gimnazjum

23. Dorobek pedagogiki starożytnej

a) powstała idea wykształcenia ogólnego, która wytworzył uporządkowana organizację szkolną - okres hellenistyczny

b) szkolnictwo grecko - rzymskie stało się pierwowzorem dla wieków następnych

c) ruch sofistyczny łączy się w pierwszy w historii pedagogiki europejskiej spór o wartości i możliwości, czyli o granice wychowania. Spór ten stal się początkiem pedagogiki teoretycznej

d) Sokrates stworzył podstawy. myślenia naukowego przez uczenie się ścisłego formułowania sądów i

definiowania pojęć. Był mistrzem dialogu, uczył prawidłowego myślenia. Spojrzał na człowieka jako

na istotę myślącą. Jego metody nauczania weszły do dorobku pedagogiki europejskiej

c) Platon zaprojektował pierwszy europejski system pedagogiczny, harmonijnie łączący wszechstronne

oddziaływanie wychowawcze na człowieka . oparte na założeniach, ze wskazaniem środków ich

realizacji

e) System wychowania opracowany przez Arystotelesa to podstawy teorii nauczania dydaktyki i utrwalenia greckiej koncepcji kształcenia człowieka wolnego. Dzielą naukowe i filozoficzne

Arystotelesa dominowały w nauce i filozofii europejskiej, a jego autorytet sprawił, że nazywano go

„nauczycielem ludzkości"

g) Okresowi hellenistycznemu zawdzięcza pedagogika i szkoła organizację nauczania zbiorowego w

klasie, opracowanie podręczników, znaczny rozwój techniki, kształcenia językowego i literackiego.

wyprowadzenie pomocy dydaktycznych, powstanie bibliotek szkolnych

h) Dzieło Kwintyliana „O kształceniu mówcy" . w którym problem nauczania wymowy połączył

rozważaniem wychowania już od dzieciństwa. Uzasadnił "wyższość zbiorowego szkolnego

wychowania dzieci starszych i młodzieży nad indywidualnym. Zarysował ideały nauczyciela:

wszechstronnie wykształconego, życzliwego wychowaniom. Jego dzieło stało się w XV w. jednym ze

źródeł rozwoju pedagogiki humanistycznej,

i) Przyzwolenie myślicieli chrześcijańskich na korzystanie z dorobku kultury starożytnej, pozwoliło na

utrzymanie pewnego zasobu literackiego, naukowego i filozoficznego, który ;stal się podstawą

programów szkól średniowiecznych

24. Dorobek pedagogiki średniowiecznej.

a) w zakresie organizacji szkolnictwa a ściślej systemu szkolnego, średniowiecze nie utrwaliło zapoczątkowanego w okresie hellenistycznym i rzymskim wyraźnego podziału na szkoły elementarne i średnie

b) średniowieczne szkolnictwo kościelne wprawdzie rozróżniało szkoły, ale w praktyce różnic dotyczyły nazwy wynikające z usytuowania szkoły

c) średniowieczna organizacja szkolnictwa wyprzedzała epokę antyku w dwóch dziedzinach : utworzenie szkolnictwa wyższego i działalność K. Wielkiego ( próba wprowadzenia obowiązku szkolnego)

d) osiągnięcia pedagogiki średniowiecznej 10 ścisłe zespolenie przez szkoły kościelne celów nauczania. Celem wychowania, początki organizowania opieki nad dziećmi opuszczonymi i odbiegającymi od normy, dla których zaczęto zakładać szpitale

25. Powstanie Szkoły Rycerskiej

15. III 1765r. z inicjatywy króla S. A. Poniatowskicgo została założona w Warszawie Szkoła Rycerska

- Korpus Kadetów.

Szkoła ta była szkolą średnią ogólnokształcącą z przedmiotami zawodowymi: była bezpłatna finansowana z kasy królewskiej. Zgodnie z intencjami króla, była ona przeznaczona do kształcenia polskiej zubożałej młodzieży.

Na czele szkoły stal Adam Czartoryski ( był komendantem szkoły). Kształcili się w niej chłopcy od 16

- 18 r. ż., a od 1768r. chłopcy od 8 roku.

Głównym zadaniem szkoły było przygotowanie kadetów do reform w Polsce.

26. Program nauczania w Szkole Rycerskiej

1. Głównym językiem był j. polski

2. W pierwszych lalach - charakter wojskowy

3. Uczono się: historii starożytnej, historii powszechnej, historii polski, prawa natury, prawa narodów, matematyki, rysunku, nauk wyzwolonych, geometrii, fizyki, biologii.

4. Podstawą nauczania były: „gabinety" - pracownie, gdzie zapoznawano się z podstawami nowoczesnej wiedzy pod względem naukowym

5. Program przewidywał ogólne wykształcenie w ciągu 4 lat z dużym naciskiem na języki obce. W ciągu następnych 2 lat uczniowie przygotowywali się do zawodu wojskowego oraz służby cywilnej. Wykształcenia dopełniała nauka fechtunku - sztuki władania szablą lub szpadą, jazdy konnej, tańca.

27. Wychowanie moralne w Szkole Rycerskiej

Polegało na kształtowaniu posłuszeństwa wobec pana i kościoła. Rozpatrując morale żołnierza na czołowym miejscu wysuwano kwestie męstwa i dzielności. Uważano, ze męstwo i dzielność są czymś nieodzownym w umyśle żołnierskim. W poglądach na osobowość żołnierza jedno z czołowych miejsc zajmuje sprawa honoru żołnierskiego, honor był niezwykle wysoko ceniony. Uważano, że kto pamięta o czci ten nic pamięta o Bogu.

_ Naczelnym ideałem wychowawczym w szkole rycerskiej była „ nieskazitelna wzniosła moralność i _
duch narodowy ”. Wychowanie moralne oparte było na podstawach etyki świeckiej, a jego celem
najogólniejszym - wychowanie uczuciowe człowieka i dobrego obywatela oddanego swej ojczyźnie.

Człowiekiem, który wprowadził wiele zmian był Tadeusz Kościuszko. Wychodząc z założenia, że ducha moralnego wojska należy kształtować, uprowadził Kościuszko kilka zasad, do których należy zaliczyć:

Wychowanie patriotyczne - obywatelskie

Humanitarny stosunek do żołnierza

Troskę o podwładnych

System wyróżnień

Wysoką karność

Należyte wyszkolenia wojskowe

28 Reformacja -jej podłoże społeczne

a) ruch religijny w Europie w XVI w o podłożu społeczno- politycznym zapoczątkowany przez M. Lutra, dążący do wprowadzenie reform w kościele katolickim w czasie doktryny, kultu, organizacji i obyczajów

b) doprowadził do ponownego rozl;nuti w chrześcijaństwie i utworzenia dwóch wyznań zwanych protestanckimi

c) redukował liczbę sakramentów do 2: chrztu i komunii, głosił likwidacje zakonów, zniesienie celibatu księży i odebrania majątków ziemskich posiadanych przez kościół

d) reformacja przyniosła widoczne unormowanie jednostek większe zajęcie się wiarą, odrzucała oczy do kultu piękna i ciała

e) w zakresie reformacji zaczęto znów wracać do szkół chrześcijańskich ( j. łacińskiego, j. ojczysty zajmował drugie miejsce)

29. Szkolnictwu w okresie reformacji

Twórca reformacji M. Luter zainteresował się sprawą szkolnictwa kościelnego, nawoływał do tworzenia nowych szkól dla potrzeb społeczeństwa. Domagał się reorganizacji uniwersytetów niemieckich i zakładania szkól chrześcijańskich dla obu płci. Sądził, że szkoły powinny być więzieniami a nauczyciele tyranami i mistrzami kija.

Wśród przedmiotów wg niego najważniejszym była religia, po niej zaś języki. Sadził, że zadaniem szkól jest kształcenie ludzi, którzy dobrze umieliby rządzić krajem. Ze szkól powinni wychodzić przyszli duchowni, nauczyciele i urzędnicy

Natomiast Filip Melanchton ( 1497 - 1560) przekonywał swego mistrza M.L. że wychowanie

racjonalne nie jest sprzeczne z wiarą religijną a nawet może służyć umacnianiu reformacji religijnej.

Projektował szkolę o 3 poziomach: I - obejmował j. łaciński; II poszerzone stadia gramatyki łacińskiej oraz lekturę tekstów; III lektury Wengiliego, Owidiusza , studium logiki i retoryki, której przyznawał rolę szczytną w programie szkoły średniej. Bardzo cenił sztukę wymowy.

Jan Slunn ( 1507 - 1568) w szkole, którą prowadził kładł nacisk na wykształcenie ogólne młodzieży, oparte na szerokich postawach kultury humanistycznej. Ideałem wychowawczym jego szkoły była „mądra wymowa pobożności". Założył pierwsze 10 letnie gimnazjum protestancko humanistyczne Gimnazjum jego było 5-cio. 10 letnie, było szkolą łacińską jedynie w pierwszej klasie ( 10 najwyższa była klasa pierwsza), język ojczysty był dopuszczany jako pomocniczy dalej był wyłączony z posługiwanie się nim było karalne. Dużą wagę przywiązywał do kształcenia pamięci- częste powtarzanie materiału. Wychowanek jego szkoły musiał opanować 3 języki: łaciński, grecki, hebrajski. Duże znaczenie miała nauka muzyki, szeroko było rozbudowane życie artystyczne, samodzielne popisy autorskie i dyskusje na tematy filozoficzne i społeczne.

30. Szkolnictwo jezuickie

Rozwijający się szybko w różnych krajach Europy w drugiej połowie XVI w. zakon jezuitów zaczął zakładać własne szkoły średnie zwane kolegiami. Oświata ludu nie interesowała jezuitów, ponieważ lud przestał się liczyć w walce politycznej i religijnej. Aby ujednolicić organizację i metody pracy kolegiów we wszystkich krajach, opracowano i wydano drukiem w roku 1599 zbiór przepisów pt. „ Ratio Studiorum". Przepisy ustalały wszystkie problemy dotyczące organizacji kolegiów, treści nauczania, metod dydaktyczno wychowawczych zajęć pozalekcyjnych, zabaw itp. Usiały też dokładny tok postępowania nauczyciela we wszystkich sytuacjach, że odbierały mu wszelką inicjatywę. Kolegia jezuickie podzielono na klasy, których bylo5, klasa piąta była dwuletnia. Każda klasa miała swój program nauczania, metody, uroczyste promocje, system nagradzania, itp. Szczególnie dbano o zdrowie, wygody i rozrywki uczniów. Przy szkołach urządzano boiska i place zabaw. By nie zrażać młodzieży i rodziców ze szkól w zasadzie eliminowano kary fizyczne. Gdy jednak dochodziło do naruszania dyscypliny karę cielesną -wymierzał nic nauczyciel, ale specjalnie powołany człowiek świecki zwany korektorem.

Niewątpliwym osiągnięciem szkolnictwa jezuickiego była szczególna troska o nauczycieli. Po raz pierwszy w Europie nauczyciele byli przygotowani w sposób świadomy i zorganizowany: -Kształcenie nauczycieli kolegiów jezuickich trwało 18 lal.

31. Oratorianie, pijarzy i jensenici - ich wpływ na szkolnictwo

10

Oratorianaie: filipini, stowarzyszenie religijne założone w 1551 r. przez F Nerię zwanego Apostołem Rzymu. Zrzeszało kapłanów, którzy prowadzili prace duszpasterska w środowiskach religijnie zaniedbanych, organizowali pielgrzymki i wygłaszali kazania dla dzieci.

Pijarzy: zakon katolicki założony w Rzymie w 1579 r. początkowo już stowarzyszenie religijne prowadzące szkoły elementarne dla ubogich. Od 1669 r przekształcone w zakon. W swojej działalności oświatowej wyprzedzali tendencje oświeceniowe pod względem programu i metod nauczania: rywalizował na tym polu z jezuitami. Odegrali wybitną role w reformie szkolnictwa, poczynając od 1642 r. a zwłaszcza w okresie oświecenia w XVIIIw. W Polsce duże zasługi dla szkolnictwa pijarskiego położył S. Konarski, który w 1754r. zreformował wszystkie kolegia zakonne, najbardziej znanym w Polsce było Kolegium Nobilium w Warszawie.

Jensenici: chcieli połączyć wychowanie publiczne z prywatnym tworząc grupki 5-6 chłopców, które ze swoim nauczycielem osobno mieszkały i pracowały. Przez Jezuitów byli potępieni przez Rzym i prześladowani przez władzę świecką zostali ostatecznie rozpędzeni w 1660r. Jensenici usiłowali wprowadzić do wychowania zdobycze nowej filozofii w sprawie jasnego, zrozumiałego i należycie stopniowego podawania wiedzy umysłowi; na pierwszym miejscu nauka j. ojczystego, najpierw nauczyć czytać i .pisać wprowadzili sylabizowanie przez głoskowanie potem przystąpić do łaciny. Zalecali w stosunku do dzieci cierpliwość, zakazywali kar i bicia.

32. Collegium Nobilium

Założył S. Konarski w Warszawie w 1740 r. przeznaczona dla dzieci magnatów i bogatej szlachty. Celem szkoły było przygotowanie młodzieży do reformy państwa; główny nacisk Konarski położył na wychowanie obywatelskie i wiedzę o rzeczywistości, przez którą rozumiał: j. nowożytne, historia, prawo państwa, ekonomię, filozofię, geografię, matematykę i fizykę eksperymentalną.

Zasadniczy program nauczania jako głównej szkoły pijarskiej miał być realizowany przez 8 lat w 5 klas: l - początkowej; 2 - gramatyki i historię; 3 - humaniorów z prawem ojczystym: 4 - retoryki; 5 -filozofii.

Klasy 2. 4 i 5 były dwuletnie. Po ukończeniu kursu zasadniczego uczniowie mogli kontynuować naukę w dwuletnim kursie prawa ojczystego i międzynarodowego. Dbano o kulturę języka ojczystego. Wprowadzono ćwiczenia cielesne oraz muzykę; program obejmował tańce, szermierkę, ćwiczenia na drewnianym koniu, musztrę i jazdę konną.

33. KEN i jej działania na rzecz rozwoju szkolnictwa i oświaty

a) państwowy zarząd oświaty w Polsce ( 1773 - 1794) , który powołał pod protektorem króla Stanisława Augusta, a odpowiedzialnością przed sejm. Król powołał 8 członków i komisarze, duchowni, świeccy, 4 senatów, 4 posłów sejmowych

b) pierwsza w Europie władza oświatowa o charakterze odrębnego ministerstwa, realizowała nowoczesne programy, metodę i organizację nauczania, zreformowała szkolnictwo średnie i wyższe

c) do najważniejszych zasług w zakresie oświaty należą:

- wychowania obywatelskie i państwowe

- jednolity system szkolny

- stworzenie samorządu szkolnictwa

- zreformowanie szkól średnich i wyższych - podniesienie wagi społecznej nauczyciela - polskie podręczniki

- zajęcie się oświata ludu

- zajęcie się wychowaniem dziewcząt

- powiązanie wychowania umysłu z fizycznym i moralnym

- wprowadzenie bardziej racjonalnych metod dydaktyczno - wychowawczych

34. Działalność Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych

Powołane w 1775r.Towarzystwo spełniało rolę wydziału naukowo-organizacyjnego KEN w ramach działalności opracowano program nauczania, zorganizowano nadzór pedagogiczny, nawiązano współpracę z zagranicą. W ciągu kilku lat przygotowano 27 podręczników, z których 5 opracowali uczeni zagraniczni. Pierwsze podręczniki ukazały się już w 1780 r. Wiele z nich stanowiło szczytowe osiągniecie na świecie pod względem metodycznym i merytorycznym; należą do nich m. in. „ Nauka moralna" Antoniego

Popławskiego; elementarz dla szkól parafialnych oraz pierwszy podręcznik dla nauczycieli szkół parafialnych „ Powinność nauczycielu" G. Piramowicza

35. Konstytucja 3 Maja-jako próba „zachowania całości i suwerenności państwa"

1 Całość, suwerenność, niepodległość państwa

2. Nienaruszalność praw szlachty, duchowieństwa, mieszczaństwa

3. Zmiana ustroju państwa ( St. A. Poniatowski jest ostatnim królem elekcyjnym);

4. Zakładała zlikwidować dualizm RP ( Królestwo i Księstwo Litewskie)

5. Ograniczyła rolę senatu

6. Zniesienie liberum veto

7. Ustalała sejm władzę wykonawczą i ustawodawczą ( Prymas., minister, policji, skarbu, strażnik

pieczęci, minister wojny)
8. Ustaw- większość głosów

9. Definiowała wojsko; Kontrasygnafa - podpis ministra nad ustawą

10. Sprawy trudne miedzy chłopem a panem zostały rozwiązywane u góry.

36. Przedstaw bilans odrodzenia w ówczesnej Polsce

Czasy odrodzenia w Polsce przypadały od II polowy XV w. do XVI wieku. Głównym nurtem odrodzenia był humanizm głoszący wszechstronne zainteresowanie człowiekiem w jego życiu doczesnym. Głównym hasłem humanistów tej epoki stały się słowa starożytnego poety rzymskiego Terencjusza „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce"

- Nastąpiła rozbudowa szkolnictwa ( Pomorze. Wielkopolska. Małopolska)

- W związku ze spadkiem znaczenia szkól katedralnych nastąpił rozwój szkół parafialnych. Powstały szkoły: - parafialne miejskie (o średnim poziomie nauczania)

-parafialne wiejskie ( o niższym poziomie nauczania)

Taki podział spowodował znaczny napływ uczniów do szkól

- Nastąpił także rozkwit szkolnictwa wyższego:

1. Uniwersytet Krakowski - dostępny dla cudzoziemców ( studia teologiczne, matematyczne)

2. Akademia Lubrańskiego - odpowiednik gimnazjum akademickiego ( wydział humanistyczny, teologiczny)

3. Akademia Zamojska - elementarna szkoła szlachecka

- Pogłębiono znajomość wielu języków (szczególnie łaciny. - umożliwiającej karierę polityczną)

- Program nauki w ówczesnej Polsce dostosowany był przede wszystkim do potrzeb państwa

- Rozpoczęty się wyjazdy ( głównie magnatów) na studia zagraniczne

- Dużą wagę przywiązywano wówczas do wykształcenia medycznego, prawniczego
matematycznego, historycznego, retorycznego . '

- Powstanie ruchu reformacji w Polsce spowodowało wzrost dążeń do unarodowienia polskiej kultury oraz wprowadzenia j. .polskiego do życia politycznego i umysłowego

- Szkoły Luterańskie:

1. Gimnazjum w Elblągu - wykształcenie humanistyczne dostosowana do potrzeb mieszczaństwa

2. Gdańskie Gimnazjum Akademickie - wykształcenie medyczne, urzędnicze, prawnicze

• Szkoły Kalwińskie:

1. Gimnazjum w Pińczowie - wykształcenie humanistyczne

- Szkoły ariańskie;

l. Gimnazjum w Rekowie: (szkoła humanistyczna- zaszczepiona skrajnym pacyfizmem)

- Ożywienie w okresie odrodzenia i reformacji w dziedzinie szkolnictwa i oświaty zapoczątkowało nową teorię pedagogiczną. Wzrosła rola wykształcenia młodzieży w społeczeństwie.

- Uważano, że państwo a nie kościół ma sprawować zwierzchnictwo nad szkolą.

37. Cele i podstawowe treści pracy wychowawczej w okresie powstania styczniowego

Celem programu wychowawczego w okresie powstania styczniowego było rozbudzenie u żołnierzy poczucia narodowego i dumy narodowej wiary we własne siły i możliwości zwycięstwa. Przez pracę wychowawczą starano się utrwalić wież wojska z. narodem. Umacniać wiarę w Rząd Narodowy, budzić nienawiść i czujność wobec wroga. Ważne miejsce w tym okresie zajęły tradycje narodowe, a szczególnie postępowe tradycyjne walk narodowo - wyzwoleńczych. W okresie Powstania styczniowego poważną role

przypisuje się czynnikowi moralnemu w walce. Wicie uwagi poświecono programom wychowania z żołnierzami , stąd próba ukształtowania nowych demokratycznych stosunków w wojsku była udana

38. Szkolnictwu i oświata w zaborze rosyjskim

W początkach XIX w. największe możliwości rozwoju polskiej oświaty nauki otworzyły się w zaborze rosyjskim Car Aleksander l utworzył Ministerstwo Oświecenia Publicznego i przeprowadził reformę szkolnictwa ( 1804). Zgodnie z projektem Czartoryskiego cały obszar państwa podzielono na 6 okręgów naukowych, w którym kierownictwo miało spoczywać w rękach uniwersyteckich. Dzieło Komisji Edukacji Narodowej było tak wielkie, iż szkolnictwo w zaborze rosyjskim rozwijało się w jej duchu.

Ziemie włączone do Rosji po rozbiorze Polski wyodrębniono w odrębny okrąg szkolny - wileński, na którego czele stal A. J. Czartoryski. W okręgu rym rozpoczął się kilkunastoletni bujny rozwój oświat) polskiej.

W okręgu Wileńskim ( pod przewodnictwem Czartoryskiego) podjęto reformę szkoły Głównej Wileńskiej w oparciu o wzory KEN. W rezultacie podniesiono jej rangę i ustanowiono Cesarski Uniwersytet Wileński ( 1803), który stanowił instytucje nadzoru nad całym szkolnictwem okręgu szkolnego. Największy rozkwit uniwersytetu przypadł na lata 1815 - 1824. Kształcił on nie tylko młodzież, ale stanowił centrum życia kulturalnego.

Chlubną kartą Uniwersytetu Wileńskiego sianowi jego działalność w dziedzinie szkolnictwa średniego i elementarnego w obrębie kuratorium wileńskiego.

Zorganizowano nowoczesną zwartą sieć szkolną, tworząc w każdym mieście gubernialnym gimnazja, w miastach powiatowych- szkoły podstawowe, a w innych miastach i wsiach- szkoły parafialne. Program gimnazjów był nowoczesnym programem kształcenia, odpowiadający nowoczesnym tendencjom szkolnictwa europejskiego. Szkolnictwo elementarne borykało się z licznymi trudnościami, głównie natury finansowej.

W 1818 r. powstał Królewski Uniwersytet Warszawski ( działania Staszica).

Upadek powstania listopadowego spowodował ostre represje zaborcy wobec szkolnictwa polskiego.

W 183 1r. zamknięto Uniwersytet Warszawski. likwidacji uległo również Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk; likwidowano również inne szkoły wyższe ( dot. Królestwa Polskiego).

W 1832 r. zlikwidowano Uniwersytet Wileński pod zarzutem udziału młodzieży studenckiej w powstaniu; równocześnie likwidacji uległo liceum Krzemienieckie, zamknięto wszystkie szkoły polskie, elementarne i średnie, wprowadzono szkolnictwo rosyjskie. Represje dotknęły też polskie nauczycielstwo.

Na podstawie ustawy szkolnej w 1833 r. dokonano reorganizacji szkól średnich zbliżając ich strukturę cło organizacji szkolnej w cesarstwie; utworzono 8 - letnie gimnazja i 4 - letnie szkoły powiatowe.

Zasadniczej reorganizacji dokonano w 1839 r. kiedy szkolnictwo Królestwa bezpośrednio

podporządkowano

władzom w Petersburgu, tworząc Okręg Naukowy Warszawski. Wówczas okres

nauczania w gimnazjach skrócono do 7 lat i ograniczono program. W tej sytuacji rozwijało się szkolnictwo prywatne, również żeńskie. Głęboki upadek szkolnictwa nastąpił w latach 50-lych. -gdy na mocy decyzji z 1851r. dzieci wiejskie zwolniono od nauki w szkołach ludowych, a gminy ze świadczeń na ich rzecz. W efekcie tego zamknięto bardzo dużo szkól elementarnych na wsi.

Ograniczono liczbę gimnazjów filologicznych, które przygotowywały do studiów i zmniejszono w ten sposób liczbę młodzieży polskiej, mogącej podjąć studia wyższe.

W 1857 r. zniesiono Okręg Szkolny Warszawski.

W ten sposób nastąpiła ruina bujnie rozwijającego się szkolnictwa polskiego na tych obszarach.
W 1862 r. Aleksander Wielkopolski przeprowadził reformę szkolny, która wprowadzała dwa typy szkół
7 - letnie gimnazja i 5 -letnie szkoły powiatowe, przy zachowaniu drożności miedzy nimi. Ustanowiono
również Szkolę Główną w Warszawie
Szkolnictwo zyskało charakter narodowy

39. Szkolnictwo i oświata zaborze pruskim

Na obszarach Wielkiego Księstwa Poznańskiego rząd pruski otrzymał w spadku nieźle rozwinięte

elementarne szkolnictwo polskie ( łącznic 456 szkól w tym około 200 w koloniach niemieckich i kilka szkół średnich). Władze pruskie deklarowały poszanowanie języka polskiego w szkołach, utrzymanie szkół z językiem polskim, posługiwanie się językiem polskim w szkołach, posługiwanie się j.polskim w urzędach i sądownictwie oraz dostęp Polaków do urzędów państwowych

Szkoły elementarne - podporządkowane władzom państwowym, miały stanowić skuteczne narzędzie wychowania lojalnych poddanych. Szkoły elementarne na wsi były bardzo biedne, miały kłopoty z braniem kandydatów na nauczycieli ( nisko opłacanych). Lepsza sytuacja nauczycieli w miastach. Kształcili się oni

w dwuletnich seminariach, których program nauki obejmował dość obszerne kursy, pedagogiki, dydaktyki, muzyki, praktyki pedagogicznej oraz ćwiczenia z zakresu ogrodnictwa.

Język wykładowy - polski, lecz z czasem zwiększono rolę języka niemieckiego, aż w roku 1824 stał się językiem wykładowym.

Szkoły średnie - ostra germanizacja oświaty polski. Zachowała się polska szkoła średnia o programie humanistycznym. Nauka trwała 6 lat. Język polski jako obowiązkowy był tylko w 3 pierwszych klasach. W kolejnych latach naukę przedmiotów prowadzono w języku niemieckim.

Nie przepuszczano i żeńskiemu szkolnictwu polskiemu. Szkoły prowadzone przez Sercanki w duchu arystokratyczno - francuskim dla szlachcianek i przez Urszulanki, które sterem Bernardy Morawskiej kształciły dziewczęta w duchu polskim i demokratycznym, zostały zamknięte w roku 1872. a 3 pensie prywatne w Poznaniu od roku 1887r musiały przejąć język niemiecki jako wykładowy. Kiedy u roku 1906 nakazano naukę religii po niemiecku, społeczeństwo polskie śladem zaboru rosyjskiego chwyciło się ostatecznego środka: wybuchł strajk szkolny, który w samym Poznańskim ogarnął około 50tysięcy dzieci. Rząd Pruski odpowiedział całą skałę represji: biciem dzieci i wydalaniem ze szkól, więzieniem księży i rodziców oraz karami pieniężnymi dla rodziców. W roku 1907 strajk został załamany.

40. Szkolnictwo i oświata w zaborze austriackim

1817 - powstanie uniwersytetu we Lwowie, założenie nowego gimnazjum Lwów. Sącz. Bochnia. Szkolę rolną we Lwowie, w gimnazjum przesmykiem dodano kursy filozoficzne i teologiczne. Ossoliński tworzy we Lwowie zakład narodowy, który ma być ośrodkiem polskiego ruchu-narodowego i literackiego.. Zwolnienie cenzury sprzyjało-rozbudzeniu piśmiennictwa i teatru lwowskiego ( pierwsze komedie Fredry), Uniwersytet Lwowski wprowadza na filozofii język niemiecki jako wykładowy. Młodzież poddano ostremu dozorowi politycznemu, czemu sprzyjała organizacja uniwersytetów, którymi rządzili dyrektorzy studiów. Pod ich rządami uniwersytet trzymany był w takiej samej dyscyplinie jak szkoła średnia.-Rozciągali np. kontrolę nad spełnianiem praktyk religijnych przez młodzież.

Od 1833 -48 r. młodzież gnębiły rewizje, areszty i śledztwa.

Szkoły średnie ( nieliczne II gimnazjów i 2 realne) prowadzone wyłącznie po łacinie i niemiecku. Rozporządzenia rządu, który nie chciał wzrostu polskiej inteligencji ponad konieczne potrzeby ograniczał przyjmowanie młodzieży uboższej, zwłaszcza chłopskiej. Z gimnazjum korzystali tylko synowie szlachty, ruskie duchowieństwa, niemieckich urzędników i niewielu zamożnych żydów. Skrępowano wychowanie prywatne - nauczyciele musieli wykazywać się świadectwem nie tylko z nauk, ale i z prawomyślności. uczniowie, co miesiąc musieli zdawać egzamin w gimnazjum z bardzo wysokimi opłatami.

Szkolnictwo elementarne bardzo niski poziom począwszy od samych nauczycieli.

Szkółki wiejskie podlegały władzy konsystarzy biskupich. Większości z nich nie zasługiwało na tą nazwę.
Nauczycielem bywał organista lub zwyczajny chłop. Uczniowie uczyli się czytać na książce do modlitw lub
lichym elementarzem zwanym „groszowym”
Oświata - len region został pominięty przez falę ożywienia oświatowego.

41. Scharakteryzuj reformę szkolną Aleksandra Wielkopolskiego

Usunął z zajmowanych stanowisk urzędników i nauczycieli sprowadzonych z Rosji. Anulował szkoły i pensje prywatne, w których rozproszyło się przekupstwo. Domagał się reorganizacji szkól wyznaniowych. zwłaszcza żydowskich. 1861 10. opublikował projekt ustawy szkolnej. Reorganizacja szkolnictwa elementarnego postępowała znacznie wolniej na skutek wybuchu powstania styczniowego, przez co nowe przepisy dotyczące szkolnictwa elementarnego nie weszły w życie. Reorganizacja szkolnictwa średniego, której poświecono więcej czasu doszła do skutku, Z początkiem, 1862 r. rozpoczęto w szkołach średnich nauczanie wg nowego programu. Zwiększoną dyscyplinę i wymagania ze wszystkich przedmiotów. Szkolą główna rozwijała się szybko, wzbogacała, w nowe siły profesorów i podnosiła jej poziom naukowy.

42. Scharakteryzuj postulaty pedagogiczne odrodzenia

Renesansowa myśl pedagogiczna, choć ograniczona wieloma czynnikami próbowała a

przynajmniej podejmować wiele ważnych problemów pedagogicznych. Za najważniejsze można byłoby
uznać:

I. Określenie miejsca i roli szkoły w państwie z jednoczesnym postulowaniem jej upowszechnienia:

a) powszechne nauczanie na szczeblu elementarnym

---