WYKŁAD XII
14.01.2010
Temat: Wielostronny system handlu międzynarodowego. Regulacje polityki handlowej państw członkowskich przez GATT/WTO.
1. Pojęcie wielostronnego systemu handlu międzynarodowego.
Wielostronny (militarny) system handlu międzynarodowego jest zestawem zasad, norm i procedur podejmowania decyzji obowiązującym kraje członkowskie Światowej Organizacji Handlu (WTO).
System został utworzony w 1947 roku, wraz z podpisaniem Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT), który występował w podwójnej roli umowy wielostronnej i organizacji międzynarodowej.
W 1995 roku GATT jako organizacja został zastąpiony przez WTO, natomiast GATT jako umowa międzynarodowa, w zmodyfikowanej formie pod nazwą GATT 1994 (w odróżnieniu od pierwotnej wersji GATT 1947) stał się podstawowym dokumentem WTO.
Inne oprócz GATT 1994 podstawowe porozumienia międzynarodowe obowiązujące kraje członkowskie WTO to:
Układ ogólny w sprawie handlu usługami (General Agreement on Tride in Services = GATS)
Porozumienie w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej (TRIPs)
2. Funkcje WTO w multilateralnym systemie handlu:
funkcja regulacyjna (WTO reguluje politykę handlową państw członkowskich poprzez ułatwianie im wypełniania zobowiązań składających się na swoisty „kodeks postępowania”).
funkcja forum negocjacyjnego (WTO stanowi forum negocjacji prowadzonych w celu liberalizacji handlu międzynarodowego, a także wypracowywania zasad postępowania w polityce handlowej i rozstrzygania sporów handlowych).
3. Zasady tworzące „kodeks postępowania” w ramach wielostronnego systemu handlu:
Wielostronny system handlu opiera się na trzech zasadach, które powinny być respektowane przez państwa członkowskie:
zasada niedyskryminacji - podstawowa i formalna zasada systemu WTO
zasada zapisana w dokumentach
Są dwa aspekty niedyskryminacji:
równe traktowanie przez dane państwo poszczególnych partnerów zagranicznych (taktowanie zgodne z KNU -Klauzula Największego Uprzywilejowania)
równe traktowanie partnerów zagranicznych w porównaniu z podmiotami krajowymi (traktowanie zgodnie z klauzulą narodową).
KNU - zapisana w czołowych dokumentach państw członkowskich WTO
Jest to postanowienie umowne stosowane w międzynarodowych umowach handlowych (tu WTO), zgodnie z którym państwo przyznające drugiemu KNU zapewnia mu tym samym uprawnienia i udogodnienia handlowe nie mniejsze niż jakiemukolwiek innemu państwu
Rodzaje KNU:
bezwarunkowa (automatyczne przyznanie partnerowi największych stosowanych udogodnień)
warunkowa (przyznanie udogodnień jest uwarunkowane otrzymaniem od kontrahenta podobnych koncesji)
KNU w ramach WTO ma formalnie charakter bezwarunkowych, jednak w praktyce mniej lub bardziej uwarunkowana koniecznością zaoferowania przez kontrahenta podobnych koncesji.
Wyjątki od KNU:
strefy wolnego handlu i unie celne których uczestnicy usuwają wszelkie przeszkody we wzajemnym handlu i nie przenoszą tych ustępstw na kraje trzecie.
preferencyjne traktowanie krajów rozwijających się - koncepcja specjalnego i zróżnicowanego traktowania krajów rozwijających się.
Klauzula narodowa - zgodnie z tą klauzulą produkt lub usługa legalnie zaimportowane do danego kraju powinny być w nim traktowane nie mniej korzystnie niż podobne produkty lub usługi krajowe.
Dotyczy to traktowania w zakresie obciążeń podatkowych i innych środków polityki ekonomicznej o analogicznych skutkach: środki te powinny być stosowane w sposób niedyskryminacyjny w stosunku do podobnych (konkurujących ze sobą) produktów pochodzenia krajowego i zagranicznego.
zasada wzajemności - praktyczna, nieformalna zasada systemu WTO
Polega na równowadze praw i zobowiązań albo inaczej - korzyści i koncesji krajów członkowskich.
Znaczenie zasady wzajemności:
pozwala osiągnąć kompromis w procesie negocjacji zmierzającym do liberalizacji handlu międzynarodowego (krajowi łatwiej jest obniżyć bariery w dostępie do własnego rynku, jeśli w zamian może domagać się podobnych koncesji od swoich partnerów handlowych).
Ma zastosowanie w negocjacjach poprzedzających przystąpienie nowych państw członkowskich do WTO (akcesja do WTO wymaga od krajów kandydujących nie tylko dostosowania polityki handlowej do wymogów GATT, GATS, TRIPs ale także zliberalizowania dostępu do rynku)
zasada przewidywalności - formalna zasada systemu WTO
Zasada dotyczy zarówno polityki handlowej realizowanej przez państwa członkowskie WTO, jak i działalności samej WTO. Wielostronny system handlu międzynarodowego powinien stanowić stabilne i przejrzyste środowisko dla biznesu.
Zgodnie z tą zasadą:
za jedyny w pełni dozwolony środek interwencji państwa uznaje się cła
państwa członkowskie zobowiązane są do związania ceł tj. niezwiększania ich powyżej wynegocjowanego poziomu
państwa członkowskie powinny dbać o przejrzystość swojej polityki handlowej tj. publikować wszelkie akty prawne i administracyjne regulujące obroty z zagranicą, corocznie informować WTO o przeprowadzonych zmianach w tej dziedzinie, poddawać swoją politykę handlową okresowym przeglądom organizowanym przez WTO.
1