Formy zabezpieczenia zwrotu kredytu
Działalność kredytowa banków jest narażona na ryzyko kredytowe, czyli ryzyko terminowego zwrotu przez kredytobiorcę udzielonego mu kredytu łącznie z należnymi bankowi odsetkami. O ograniczeniu ryzyka kredytowego banku decyduje przede wszystkim dobra kondycja kredytobiorcy.
Pozytywna ocena zdolności kredytowej podmiotu gospodarczego, czy osoby fizycznej nie przesądza o udzieleniu kredytu. Bank jest skłonny, ale aby stwierdzić czy klient mimo pozytywnej oceny zdolności kredytowej jest silny czy słaby musi przeprowadzić ocenę ryzyka kredytowego i od tego uzależniony jest rodzaj i wielkość zabezpieczeń. Na przykład gdy klient po ocenie punktowej uzyskał minimalną liczbę punktów, która decyduje o pozytywnej zdolności kredytowej, ale jest słaby. W związku z tym bank powinien zażądać ostrzejszych warunków umowy i mocniejszych zabezpieczeń.
Celem zabezpieczeń jest zabezpieczenie interesu banku w przypadku wystąpienia zagrożeń np. losowych, niemożliwych do przewidzenia w momencie oceny zdolności, które utrudnią bądź uniemożliwią spłatę kredytu przez kredytobiorcę.
Ustalając formę zabezpieczeń kredytu bank bierze pod uwagę:
rodzaj kredytu,
wysokość kredytu,
okres spłaty kredytu,
sytuację ekonomiczno-finansową kredytobiorcy,
status prawny kredytobiorcy,
rodzaj proponowanych zabezpieczeń i wysokość kwoty możliwej do uzyskania, a także koszt postępowania.
Wyższe zabezpieczenie jest z reguły wymagane od przedsiębiorstw nowo utworzonych. Także status prawny spółki z o.o. wpływa na zaostrzenie wymagań banków odnośnie zabezpieczenia zwrotu kredytu.
Praktykowanym sposobem zabezpieczenia się przed podjęciem ryzyka kredytowego jest wymiana między bankami informacji o przyszłych kredytobiorcach. Kartoteki niesolidnych płatników prowadzą oddziały okręgowe NBP, ZBP. Działają także prywatne wywiadownie handlowe, dostarczające odpłatnie informacji o statusie prawnym i sytuacji majątkowej podmiotów gospodarczych.
Formą zabezpieczenia się przed ryzykiem jest ubezpieczenie przez bank terminowej spłaty kredytów. Ubezpieczającym może być zarówno kredytobiorca jak i bank, ale ubezpieczonym jest zawsze bank.
Rozróżnia się:
materialne i
prawne
formy zabezpieczenia zwrotności kredytu.
Zabezpieczenie materialne stanowi posiadany przez kredytobiorcę majątek, którego łatwe upłynnienie zapewnia bankowi możliwość szybkiego wycofania udzielonego kredytu.
Zabezpieczenie prawne zwrotności kredytu zapewnia bankom uprzywilejowaną pozycję w dochodzeniu jego wierzytelności od kredytobiorcy w przypadku jego niewypłacalności lub likwidacji.
Wśród prawnych form zabezpieczenia zwrotności kredytu można wyróżnić:
zabezpieczenia o charakterze osobistym, charakteryzujące się osobistą odpowiedzialnością dłużnika za spłatę długu. Oznacza to, że gwarantuje on całym swoim obecnym i przyszłym majątkiem wywiązanie się ze zobowiązań wobec banku.
Zaliczamy do nich:
poręczenie wg. prawa cywilnego,
poręczenie wekslowe (awal),
gwarancję bankową,
weksel,
przystąpienie do długu,
przelew wierzytelności.
Zabezpieczenia o charakterze rzeczowym, charakteryzujące się tym, że w przypadku gdy kredytobiorca nie spłaca kredytu lub odsetek, bank ma prawo egzekwować swoje roszczenie z zastawionych rzeczy lub praw majątkowych, dłużnika lub osoby trzeciej.
Zaliczamy do nich:
blokadę środków na rachunku bankowym,
kaucję,
hipotekę na nieruchomości,
zastaw na ruchomości,
przewłaszczenie na zabezpieczenie,
cesja.
Praktyka bankowa pokazuje, że nie ma 100% zabezpieczeń. Nawet najlepsze zabezpieczenia bywają trudne w realizacji. Wszystkie mają wady i zalety.
Zaletą zabezpieczeń osobowych jest to, że obowiązek spoczywa na osobie i na majątku jaki posiada.
Wadą jest to, że nie ma obowiązku zachowania tego majątku w momencie powstania zadłużenia. Majątek może przepaść, albo właściciel może go roztrwonić i bank nic nie może zrobić poza żądaniem wzmocnienia zabezpieczeń od kredytobiorcy.
Najlepszym zabezpieczeniem osobowym jest np. gwarancja dobrego banku.
Zaletą zabezpieczeń rzeczowych jest to, że są ustanowione na rzeczy, bez względu na to czyją ona jest własnością, jednakże pozostały majątek tego właściciela nie jest objęty prawem.
W interesie banku jest aby zabezpieczeń było kilka i aby były one różnorodne (wartość zabezpieczeń waha się). Korzystnie dla banku jest łączyć np. zabezpieczenie na majątku i prawach firmy z poręczeniami członków zarządu, którzy wówczas są bardziej zainteresowania sukcesem firmy.
Inspektorzy kredytowi zawsze muszą dokonywać dokładnych oględzin zabezpieczeń i zastanawiać się, jaka jest ich realna finansowa wartość, gdyż wyceny i deklaracje przedstawione przez klienta są często zawyżone. Szczególnie trudnym problemem jest sprawa wyceny zabezpieczeń w przypadku nieruchomości, czyli tzw. zabezpieczeń hipotecznych. Zwykle w tym przypadku bank żąda wyceny niezależnej, wykonanej przez biegłego. Koszty wyceny ponosi klient. Wyróżnia się wiele metod wyceny nieruchomości. Dobre banki najczęściej preferują tzw. metodę wartości rynkowej. Polega ona na oszacowaniu, za ile można byłoby aktualnie sprzedać daną nieruchomość.
Zabezpieczenie hipoteczne jest najczęściej spotykaną formą zabezpieczenia dużych kredytów, przy jednoczesnym zastosowaniu innego zabezpieczenia uznawanego przez bank za dodatkowe np. weksel własny in blanco.
1
1