SUBKULTURY MŁODZIEŻOWE

1. WYJAŚNIENIA TERMINOLOGICZNE:

Termin „subkultura” bywał rozmaicie definiowany. Przeważnie jednak wiązano go z patologią społeczną, nieprzystosowaniem, podważaniem obowiązujących norm lub z prymitywizmem, niską jakością sposobu uczestniczenia w kulturze. Już w samej etymologii słowa „subkultura” zdaje się zawierać „to, co niższe”, gorsze. I wiele zjawisk, określanych przy użyciu tego słowa, odpowiada takiemu właśnie rozumieniu jego sensu-na przykład agresywne zachowania skinheadów, bijatyki na stadionach piłkarskich, wzajemna agresja różnych grup młodzieży. Mówi się też o subkulturach narkomańskich, pijackich, przestępczych. Nie bez przyczyny, gdyż termin „subkultura” zaczął być pierwotnie używany w naukach społecznych w odniesieniu do grup spatologizowanych, powstających w konflikcie ze społeczeństwem. Nieco upraszczając, można powiedzieć, że pojawienie się młodzieżowych gangów wywołało u badaczy potrzebę nadania owym gangom wspólnej nazwy.

W literaturze socjologicznej, zwłaszcza amerykańskiej, można też spotkać się z zupełnie inną definicją „subkultury”: jako wyodrębnione wedle różnych kryteriów elementy systemu społecznego. Subkulturą nazwano grupę etniczną, religijną, nawet zawodową. Mówi się więc o subkulturze amerykańskich Murzynów, subkulturze zielonoświątkowców czy subkulturze maklerów giełdowych. Idąc tym tropem można też mówić o subkulturze uczniów czy harcerzy. W takim ujęciu subkultura byłaby segmentem kultury i nie podlegałaby wartościowaniu na niższe-wyższe, gorsze-lepsze. Jedyną, choć poważną wadą tego typu definicji jest to, że nie wskazuje ona na żadne specyficzne cechy danej grupy.

Dopiero w latach 60-tych terminem subkultury zaczęto określać zjawiska kultury młodzieżowej, jednak w definicji nie wskazywano na żadne specyficzne cechy danej grupy. Pojęciem podkultury określono zbuntowaną młodzież przeciwstawiającą się utrwalonym społecznie normom. Aby podkreślić konflikt między młodzieżą a starszym pokoleniem reprezentującym utrwalone społecznie normy, zwyczaje, wartości zaczęto używać terminu kontrkultura. Subkultura jest wstępną fazą procesu, którego wynikiem jest kultura alternatywna, a fazą pośrednią-kontrkultura. Definicja taka wydaje się być niedokładna, gdyż wynikałoby z niej, iż młodzież należąca do różnych grup nieformalnych, miałaby wyrażać sprzeciw wobec wszystkich zastanych wartości w otaczającej ją rzeczywistości. Żadna jednak subkultura nie tworzy całkiem nowego systemu wartości i mimo, iż spontanicznie odrzuca wzory zachowań i normy utrwalone w danym społeczeństwie, w rzeczywistości je selekcjonuje i wykorzystuje w swojej ideologii.

Wiele wskazuje na to, że problemy definicyjne warunkowane były w dużym stopniu specyfiką i skalą zjawisk społecznych, do których definicja subkultury miałaby się odnosić. Dlatego niekiedy określeniem tym obejmowano grupy przestępcze i dewiacyjne, czasem ruchy społeczne, a czasem wyizolowaną z całości systemu społecznego środowiska. Można w tej sytuacji przyjąć jedna, wspólną dla tak różnych zjawisk definicję pod warunkiem, że wskaże się choćby jedną, ale doniosłą, cechę łączącą te, pod wieloma względami zróżnicowane, grupy społeczne i sposoby uczestnictwa w kulturze. Przyjęto, że cechą taką jest negatywny stosunek do kultury dominującej. Więc subkulturą jest względnie spójna grupa społeczna pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tolerancji życia społecznego, wyrażająca swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury.

W opisie subkultur akcentuje się zazwyczaj odmienność grupy w stosunku do szerszej zbiorowości, przy czym uwzględniane kategorie porównań dotyczą wzorów, norm, wartości, sposobów porozumiewania się i postępowania, wyglądu oraz form ekspresji artystycznej. Specyfika danej subkultury wzmacniana jest przez trwałe więzi między rówieśnikami, które są konsekwencją wspólnych problemów, dążeń i potrzeb młodzieży. Subkultura jest zatem jednym z podstawowych czynników determinujących system ludzkich wartości.

„Subkultura” jako termin znajduje obecnie szerokie zastosowanie między innymi: do ruchów wspólnotowych hipisów, pacyfistów, punków, skinheadów, etc. Jerzy Wertenstein-Żuławski w obręb zjawisk objętych tym terminem zalicza: „specyficzne zachowania, ruchy społeczne, religijne i kulturowe, muzykę, teksty piosenek, teksty z pism tworzonych przez młodzież, pewne obyczaje, ubrania, przedmioty symboliczne i użytku codziennego”.

Subkultura odnosi się do małych grup społecznych i preferowanych w ich obrębie postaw i wzorów zachowań. Subkultury młodzieżowe sygnalizują jedynie aktualne potrzeby młodzieży w dziedzinie zachowań, mody, gatunków muzycznych. Gusty te nieustannie się zmieniają tak w zakresie zachowań grupowych, jak i preferowanych przez ich członków systemów norm i wartości. Specyfikę danej subkultury określa również tak zwany styl subkulturowy: jego wyraz stanowi wybrany lub narzucony model zachowań i charakterystycznych dla danej grupy ekspresji.

Kategorię subkultury można odnieść do działań społecznych części młodzieży przeciwko zasadom świata ustanowionego przez dorosłych, świata, w którym rządzi często przemoc, korupcja, fałsz i egoizm. To między innymi powoduje, iż proces socjalizacji i edukacji młodej generacji przenosi się w inne rejony: alternatywne ruchy młodzieżowe czy subkultury. To sprawia także, że młodzież angażuje swój czas i energię we wspólnotowych grupach rówieśniczych o charakterze sportowym, podwórkowym, religijnym, a niekiedy patologicznym.

Subkultury młodzieżowe nie są zatem zjawiskiem przypadkowym, marginalnym i nieistotnym z punktu widzenia trwałości systemu społeczno-kulturowego, w którym się pojawiają. Przekroczenie przez nie pewnej liczebności oraz poziomu aktywności jest natomiast wskaźnikiem, iż kultura nabiera cech nadmiernej represyjności, staje się w coraz większym stopniu zinstytucjonalizowana i dysfunkcjonalna. Subkultury młodzieżowe stają się obecnie zjawiskiem trwałym w polskim życiu społecznym, na co wskazuje np. wzrost aktywności pseudokibiców, tzw. szalikowców, czy też liczby skinheadów. Do takich wniosków skłania również diagnoza stanu stosunków społeczno-ekonomicznych i politycznych, która odpowiada stanowi anomii społecznej, który sprzyja rozwojowi subkultur młodzieżowych.

2. ETAPY ROZWOJU KULTURY MŁODZIEŻOWEJ.

Na ogół wyróżnia się 3 etapy w rozwoju kultury młodzieżowej:

1. Okres subkultury młodzieżowej.

To czas formowania się kultury młodzieżowej, który charakteryzują wzory kulturowe wyróżniające grupy młodzieżowe od reszty społeczeństwa. To czas wielu konkurujących ze sobą grup rówieśniczych. Elementy odrębności są powierzchowne (styl zabawy i spędzania wolnego czasu, postawy, słownictwo). Wszystkie postawy i poczynania mieszczą się jednak w porządku społecznym, a subkulturowe wzory ograniczają się do niektórych sfer aktywności i nie stanowią autonomicznej całości. Ich niezbędnym uzupełnieniem są wzory dominujące w danym społeczeństwie.

2. Okres kontrkultury.

Kształtujące się w opozycji do dominujących wzory kultury młodzieżowej obejmują swoim zakresem całokształt aktywności tej grupy społecznej. Nie ma potrzeby dzielić się na wiele odrębnych nurtów skoro bodźcem do ich tworzenia jest podobny stosunek do zastanego świata. Najważniejsza jest więź pokoleniowa. Kontrkultura to próba tworzenia antytezy wzorów kultury tradycyjnej oraz podważanie zasad na których opierał się ich dotychczasowy rozwój (tzw. paradygmat nienasycenia-przemysł, urbanizacja, wielkość, ilość, szybkość, efektywność). Krytyczna myśl obejmowała także sens i cel życia człowieka jako jednostki i gatunku kierując uwagę na duchowe potrzeby człowieka.

3. Okres kultury alternatywnej.

Przejście do tej formy nie oznaczało zmian idei czy wartości w ruchu młodzieżowym, lecz przesunięcie akcentów-od wyrażania sprzeciwów i atakowania manifestacjami do realizowania własnych pomysłów na życie już teraz, obok istniejącego systemu lub wewnątrz niego.

3. PODZIAŁ SUBKULTUR MŁODZIEŻOWYCH:

Subkultury młodzieżowe można podzielić na:

1. alternatywne, w granicach których występują:

• subkultury religijno-terapeutyczne, stawiające sobie za główny cel indywidualne doskonalenie osobowości i podnoszenie na wyższy poziom stanu świadomości i wiedzy;

• ekologiczno-pacyfistyczne, które upatrują w działalności na rzecz środowiska, zdrowia ludzkiego i w idei pokoju nowej jakości społecznych przeżyć i doświadczeń;

2. buntu i ucieczki:

• buntu społeczno-obyczajowego, które zakładają szacunek dla indywidualności i dążenia do realizowania określonego stylu życia (np. bitnicy, hipisi, punki, popersi), jak również występują z pewnym pozytywnym programem przemian w wymiarze kulturowym, społecznym, a nawet politycznym;

• izolacji od społeczeństwa, które w swojej genezie odwołują się do kultu siły i podległości (np. gitowcy, rockersi, killersi, skinheadzi), a łączą ich doświadczenia resocjalizacyjne (poprawczaki, więzienia), swoisty żargon oraz specyficzne formy komunikacji, tak zwane drugie życie; w warunkach wolnościowych grupy te można określić jako subkultury przygody i ryzyka;

1. kreacyjne, których młodzież wybiera twórczą drogę rozwoju (undergroundowa muzyka rockowa, działalność paradziennikarska):

• autokreacji artystycznej, w której funkcjonowanie w trzecim obiegu kulturowym traktowane jest jako forma samodoskonalenia się i samorealizacji w oparciu o zasadę niezależności od profesjonalistów (uznanych twórców, tak zwanej elity kulturotwórczej);

• kultury dziania się, bycia w drodze, na szlaku (imprezy, festiwale młodzieżowe, miejsca spotkań, itd.);

• działalności happeningowej, które jest zjawiskiem samookreślania się wobec rzeczywistości poprzez ulotne akcje, pikiety, manifestacje, sprejowanie murów, itd.

4. CECHY SUBKULTUR MŁODZIEŻOWYCH:

Określając subkultury młodzieżowe wyodrębnia się cechy im współtowarzyszące. Ukazują one wszelkie odrębności i inności od pozostałych grup społecznych występujących wśród młodzieży. Zatem współczesne subkultury wyróżnia:

• swoisty system wartości i założenia ideologiczne

• specjalne przedmioty i wzory osobowe będące obiektem kultu i czci

• specyficzne formy działalności, tak pozytywne (walka o pokój, ochrona środowiska, odbudowa autentycznych więzi międzyludzkich, pogodzenie indywidualności i wspólnoty), jak i negatywne (w tym: ucieczki z domy, zamachy bombowe, różne formy manifestacji, buntu i negacji rzeczywistości, alkoholizowanie, narkotyzowanie, przestępczość, zachowania agresywne i autoagresywne)

• specyficzny sposób przekazu informacji i komunikowania

• odmienna ekspresja emocjonalna, w tym: muzyczna, nieraz taneczna, literacka, plastyczna, wspierana wydawaniem tajnych gazetek przez niektóre subkultury: fanzimów, skinzimów i innych

W wielu grupach zauważa się też pewne odrębności w wyglądzie zewnętrznym; sposobie ubierania, odmiennych, nieraz udziwnionych fryzurach czy goleniu głów, a także odmiennym makijaży. Coraz częściej jednak ostentacyjność wyglądu zewnętrznego zmieniana jest w symboliczne elementy podkreślające udział w subkulturze.

5. CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH SUBKULTUR MŁODZIEŻOWYCH:

Wśród wielu rodzajów subkultur młodzieżowych najczęściej występującymi są: anarchiści, bikiniarze, bitnicy, chuligani, depeszowcy, gitowcy, hipisi, kibice piłkarscy, metalowcy, mods, poppersi, psycho, punk, Pomarańczowa Alternatywa, raperzy, rastafarianie, rockersi, sataniści, skaterzy, skinheadzi, teddy boys, yuppies. Niektóre z nich nigdy nie wystąpiły w Polsce, inne funkcjonowały tylko na terenie naszego kraju.

1. Chuligani-przestępcza lub para kryminalna subkultura młodzieżowa, której najbardziej znamienna cechą socjologiczną jest nadanie grupie rówieśniczej nastolatków charakteru i struktury gangu: silny, zwykle nieco starszy od reszty grupy przywódca, hierarchia obowiązująca w grupie, mocna spoistość grupy i wynikająca stąd grupowa solidarność, przyjęcie swoistego „kodeksu” wiążącego wszystkich członków grupy. Według definicji zamieszczonej w Oxford Dictionary i Dictionary of Slang and Unconventional English pojęcie „chuligan” pochodzi od nazwiska irlandzkiej rodziny Houligan, Houlinan bądż Houlihan, która w połowie dwudziestego wieku zamieszkała londyńską dzielnicę Southwark i żyjącej z dnia na dzień, wbrew przyjętym przez ogół normom. Znana była również z „lekkiego” trybu życia i awantur zakłócających sąsiadom spokój. Niektórzy wywodzą ten termin od nazwiska słynnego w XIX wieku w Anglii przywódcy bandy młodych przestępców-Hooleya. W każdym razie nazwa „chuligaństwo”, jako synonim wykolejonej młodzieży, funkcjonuje w Wielkiej Brytanii już od lat 80-tych XIX wieku. W Polsce subkultura chuliganów ze wszystkimi właściwymi jej cechach rozwinęła się dopiero w latach 50-tych XX wieku, chociaż zjawisko zorganizowanej przestępczości nieletnich znane było już przed wojną. Subkultura chuliganów, mimo stałej obecności słowa „chuligan” w języku potocznym, straciła swoją wyrazistość i zanikła na początku lat 60-tych, chociaż grupy o podobnym charakterze pojawiały się także później. Termin „chuligan” funkcjonuje obecnie jako synonim agresywnego osobnika, nie zaś przedstawiciela subkultury młodzieżowej. Przestępczość o charakterze chuligańskim nie jest zjawiskiem nowym. Chociaż jest jednak znana od ponad 100 lat swej obecności, stanowi jeden z najpoważniejszych problemów w skali światowej. Szczególnie niebezpieczeństwo chuligaństwa polega na tym, że właściwie każdy może stać się obiektem niczym nie uzasadnionego ataku, w wyniku czego naruszona może być jego nietykalność, narażone na szwank zdrowie, życie, cześć czy godność osobista. Irracjonalność tego typu przestępstw polega na tym, że ich celem zazwyczaj nie jest osiągnięcie jakiegoś zysku materialnego, a tylko okazanie lekceważenia zasad współżycia społecznego. Chuligaństwo zmienia się wraz z przemianami, jakim podlega społeczeństwo. Na przykład w Polsce w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, gdy nie było alternatywnych ruchów młodzieżowych, chuliganów było bardzo wielu. Młodzież rekompensowała sobie niedostatki wynikające z zaniedbań środowiska rodzinnego tworząc 3-5 osobowe grupy, znające się głownie z miejsca zamieszkania, szukające rozrywki. Ich aktywność wyczerpywały długie spacery po mieście, podczas których szukano okazji do zabawy. Grupy te odwiedzały wesołe miasteczka i kina, często wykupując bilety i sprzedając je po wyższej cenie. Gdy nie było możliwości zabawy „zorganizowanej”, bawili się sami, napadając na przechodniów i bijąc ich.

2. Bikiniarze-do połowy lat pięćdziesiątych określenia „chuligan” i „bikiniarz” były utożsamiane przez instytucje zwalczające zjawiska patologii społecznej. Działo się tak dlatego, że ekstrawagancja bikiniarzy w ubiorze stanowiła nie tylko element wyróżniający ich z tłumu, ale spotykała się z dezaprobatą społeczeństwa. Taki młody człowiek nosił zamszowe buty na wysokim obcasie, skarpetki w jaskrawych kolorach, obcisłe spodnie, ręcznie malowany jaskrawy krawat, długie włosy czesał na tzw. „mandolinę”. Bikiniarz szokował swym modnym strojem. Bikiniarze nie popełniali poważniejszych przestępstw, dlatego określono ich jako kompromisowych chuliganów.

3. Gitowcy, wdechowcy, git-ludzie, gity-miejsce bikiniarzy, jako bazy społecznej chuligaństwa, zajęli „wdechowcy”. To subkultura będąca zjawiskiem rdzennie polskim, choć występujące wśród gitowców nastawienia, rytuały i systemy wartości nieobce są różnym grupom subkulturowym z innych krajów. Chodzi tu jednak wyłącznie o takie grupy, które funkcjonują na granicy świata przestępczego. W polskich miastach subkultury przestępcze istniały już w XIX wieku. Zawsze tworzyły swój odrębny świat, niedostępny i wrogi dla obcych. W  20-leciu międzywojennym bujnie rozwijała się zwłaszcza subkultura złodziejska, w której wykształcił się rodzaj slangu, dający początek współczesnemu, używanego między innymi przez gitowców. Git-ludzie nie są jednak po prostu tylko grupą przestępczą; świat przestępczy służy im inspiracją i dostarcza wzoru dla rytuału i języka. Subkultura gitowców pojawiła się jako odrębne i rozpoznawalne zjawisko na początku lat 70-tych, głównie w środowiskach robotniczych w dużych miastach. Stosunkowo najwięcej git-ludzi rekrutowało się spośród uczniów szkół zawodowych i przyzakładowych. Tworzyli oni niewielkie, kilkunastoosobowe społeczności, akcentujące silny związek ze swoim miejscem zamieszkania. Dopuszczali się oni wykroczeń i nie uznawali żadnych autorytetów spoza grupy, a w szczególności występowali przeciwko rodzicom i nauczycielom. Ośrodkiem skupienia były mieszkania lub lokale gastronomiczne. Gitowcy jako spójna subkultura funkcjonowali w zasadzie w ciągu całej dekady lat 70-tych. Potem przestali być, także dla młodzieży zagrożonej patologiami, subkulturą atrakcyjną. Młodzież miejska zaczęła się stykać z wzorami dostarczanymi przez inne, coraz silniejsze i bardziej różnorodne subkultury. Pewne elementy subkultury gitowców mimo to przetrwały w subkulturze kibiców piłkarskich i skinheadów.

4. Gangi-cechą charakterystyczną gangów polskich , widoczną zwłaszcza od drugiej połowy lat siedemdziesiątych, jest ich feudalna struktura. W skład elity wchodzą nieformalni przywódcy i ich najbliżsi koledzy. Każdy z członków elity, będącej nieliczną grupą, spotyka się na co dzień z innymi kolegami, którzy mogą nawet nie znać wszystkich członków elity. Każdy członek elity ma niejako swój własny gang, tj. krąg o charakterze regionalno-towarzyskim, stanowiący potencjalną grupę okazjonalnego działania. Gangi te tracą charakter grup pierwotnych, gdyż bliżej znają się tylko przywódcy, a cała grupa spotyka się rzadko przy specjalnych okazjach. Powiązania tych grup sięgają poza region jednego miasta, a emisariusze docierają do różnych ośrodków, które w ten sposób powiązane są skomplikowaną siatką sojuszy. W światku gangów wypowiada się i prowadzi wojny, których skutki bywają nieraz bardzo poważne.

5. Kibice piłkarscy, „szalikowcy”-subkultura fanów piłkarskich, nie obejmująca wszystkich, którzy odwiedzają stadiony, lecz młodych ludzi, dla których kibicowanie określonej drużynie stanowi czynnik grupowej tożsamości. Taka odrębna subkultura o wyraźnie kryminogennych cechach najwcześniej pojawiła się w Wielkiej Brytanii, gdzie już w latach 50-tych dochodziło do licznych bójek między zwolennikami konkurujących ze sobą klubów piłkarskich. W latach 70-tych i 80-tych do grup kibiców piłkarskich dołączyli skinheadzi, którzy lokalny szowinizm kibiców połączyli z hasłami nacjonalistycznymi i rasistowskimi. Kibice piłkarscy stanowią subkulturę, którą można określić jako sytuacyjną: kibicem nie jest się na co dzień, lecz w sytuacji, w dniu meczu. Futbol nie organizuje całego życia i sposobu uczestnictwa w kulturze: nie jest się kibicem, gdy ogląda się mecze w telewizji, jest się nim w drodze na stadion, na stadionie i w drodze powrotnej. A przede wszystkim jest się nim w masie, gdyż w zachowaniach kibiców piłkarskich istotną rolę odgrywa poczucie bycia w grupie. Zanika świadomość jednostkowej odrębności, różnica między indywiduum i grupą. Aktywność ma charakter zbiorowy: wspólne śpiewy, skandowanie okrzyków, gesty wykonywane jednocześnie przez całą zbiorowość. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym wtapianiu się w grupę jest element stroju symbolizujący barwy klubowe-najczęściej szalik, również pomysłu brytyjskiego. Przestępczość grup kibiców jest formą chuligaństwa, która rozwinęła się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych i od tego czasu stała się światową plagą. Na trybunach stadionów wśród grup podochoconej alkoholem młodzieży ujawniają się wszystkie cechy gangów chuligańskich.

6. Hipisi- oficjalnie narodziny ruchu hipisów to dzień 14 stycznia 1967 roku, kiedy na Pierwszym Światowym Połączeniu Człowieka (The World's Firest Human Being) w San Francisco Timothy Leary w przemówieniu do młodzieży ogłosił zmierzch dotychczasowych bogów Stanów Zjednoczonych, tj. pracy i pieniądza oraz początek ery miłości i nowej religii. Ruch nawiązywał do filozofii i religii Wschodu. Z buddyzmu przejęli oni medytację i ascezę, z chrystianizmu zaś jedynie pewne obrzędy. Główną przyczyną ruchu hipisów była chęć ucieczki z nieprzyjaznego środowiska społecznego. Chcąc żyć jak najbliżej natury, hipisi opuszczali miasta. W USA hipisi migrowali do opuszczonych farm lub zajmowali opuszczone domy, by ograniczyć kontakt ze społeczeństwem. Zakładali tam komuny, w których produkowali żywność czystą ekologicznie i starali się być samowystarczalni. Całe dobro jakie znajdowało się w komunie, należało do wszystkich. Hipisi nie znali podziałów i hierarchii, wszyscy byli równi wobec siebie. Członkowie komun zajmowali się produkcją tkanin i ozdób (korali, bransoletek, galanterii skórzanej). Ich kapłani głosili zasady spójnego życia na łonie przyrody, nie skażonej wpływami industrializacji ani cywilizacji goniącej za pieniędzmi. Podstawowym kanonem ich egzystencji była wolność, nieskrępowana przez normy społeczne czy system polityczny. Wyrażać się ona miała nie tylko w postawie do otaczającego świata, ale w ubiorze, wyglądzie, a także stylu życia. Jednym ze środków, który pozwalał ją osiągnąć był narkotyk, głównie LSD i marihuana.. Główni liderzy ruchu-Timothy Leary i R. Alper-stworzyli mit LSD, przy pomocy którego można wyzwolić się spod wzorów „starej” kultury i oddziaływań społecznych, a także zacząć szukać własnej drogi życiowej. Zażywanie przez hipisów narkotyków powodowało, że byli utożsamiani z narkomanami. Ideologia hipisów miała ogromny wpływ na rozwój muzyki, innych form sztuki np. prozy, malarstwa oraz filmu. Szczytowy okres popularności hipisów w Polsce przypadł na lata sześćdziesiąte i pierwszą połowę lat siedemdziesiątych. Polski hipis głosił hasła buntu przeciw zastanym normom prawnym, moralnym i obyczajowym. Hipisi gardzili pracą, z reguły nie uczyli się, nie pracowali, nie interesowali się życiem społeczno-politycznym kraju. Odrzucali przemoc jako źródło współczesnego zła. We własnych środowiskach hipisi swoje postępowanie ograniczali najczęściej do brania środków odurzających, wspólnego słuchania muzyki, siedzenia na skwerach, w parkach lub kawiarniach. W porze letniej chętnie wyjeżdżali na tzw. autostop. Polski hipis swą odmienność podkreślali wyglądem zewnętrznym: długimi włosami, nieporządnym i łachmaniarskim strojem, noszeniem wisiorków, kolczyków i tzw. pacyfek-znaku pokoju wyciętego z kawałka skóry.

7. Skinheadzi, skini-dotarli do Polski w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych i natychmiast zaadoptowali na swój użytek nacjonalistyczny katalog haseł: „Polska dla Polaków”, Żydzi do gazu”, „Polish Power”, „White Power” i inne. Niezależnie od tego wykorzystywali wiele okazji, aby poprzez agresję zaakcentować swoją obecność-mógł to być mecz piłkarski, koncert rockowy, dzień wagarowicza lub inny powód. Podstawowym założeniem skinheadów polskich jest szeroko pojęta ideologia narodowa, wyrażająca się różnymi postawami-od patriotycznych, poprzez rozwinięty tradycjonalizm narodowy, nacjonalizm aż do skrajnych postaci szowinizmu zarodowego. Deklarują dążenie do stworzenia silnego państwa, w którym będzie panował specyficznie rozumiany ład i porządek. Subkultura skinów, choć bardzo charakterystyczna, nie jest wcale jednorodna. Istnieje wiele odłamów, z których najbardziej radykalnym są „nazi”.

8. Sataniści-na Zachodzie to sekta, ruch kulturowy, a w Polsce subkultura. Ruchy satanistyczne pojawiały się od wieków, zawsze związane były z opozycją wobec chrześcijaństwa i jego doktryny. Satanizm stworzył Anton Sandor La Vey, powołując w 1966 roku w San Francisco Kościół Szatana. W Polsce subkultura satanistów pojawiła się po 1984 roku, po fali rosnącej popularności zespołów speed-black-metalowych, głownie śląskiej grupy Kat. Przyjmuje się, że koncert Kata na festiwalu w Jarocinie w 1986 roku, i „czarna msza” na cmentarzu jarocińskim, zapoczątkował polską wersję satanizmu. Polski satanizm ma bardzo słabe podłoże kulturowe. Co prawda, rodzimi sataniści organizują swoje „czarne msze”, ale wystrój adoptowanych na te cele, zwykle dość przypadkowych pomieszczeń, oraz wiedza na temat kultu, sprawiają wrażenie dalekiego i dość niewyraźnego echa ceremoniałów amerykańskich. 3-4 lata po cmentarnych ekscesach w Jarocinie subkultura polskich satanistów zaczęła zanikać.

Analizując przyczyny powstawania subkultur młodzieżowych można stwierdzić, że ich członkowie mają zazwyczaj niekorzystną sytuację rodzinną, niechętnie przebywają we własnych rodzinach, co sprzyja wzmożonym kontaktom z kolegami z sąsiedztwa. Niepowodzenia w nauce, spowodowane trudniejszym startem i warunkami życiowymi, rodzą poczucie niższości, frustrację, niechęć do nauki nawet dobrych uczniów. Uczniowie gorsi, o zbliżonym statusie społecznym, łączą się ze sobą, a powstałe w ten sposób grupy stanowią margines dla innych osób. Prym wiodą tu uczniowie drugoroczni, którzy najczęściej popełniają przestępstwa, a nawet po karnym przeniesieniu lub usunięciu ze szkoły nie wychodzą z grupy, ale aktywniej w niej działają. Bywa tak, że przyjście do szkoły jest jedynie pretekstem, by się tam spotkać z kolegami. Jeżeli do grupy trafi uciekinier z domu lub zakładu wychowawczego, znajdzie tu pomoc i towarzystwo.

W grupach złożonych z młodych chłopców organizuje się wagary, które przybierają formę wypadów za miasto, okradania sadów, piwnic czy mieszkań lub na całodziennej grze w piłkę, włóczęgi po ulicach i poszukiwaniu okazji do kradzieży. Jeżeli w domu i szkole młodzież spotyka się z negatywnym nastawieniem, to w grupie po raz pierwszy przeżywa uczucie zadowolenia, ma świadomość, że jej podstawa jest akceptowana i że ktoś się nią interesuje. To właśnie grupa umożliwia doznanie poczucia wartości i wiary we własne siły oraz pełnienia ról społecznie użytecznych dla pewnej zbiorowości. Młodzież po raz pierwszy sama wybiera autorytety, które nie są jej narzucone z góry. Stąd abstrakcyjność i duża nieraz trwałość więzów łączących członków grupy.

Trudno jest określić zasięg oddziaływania każdej z subkultur młodzieżowych. Jeszcze trudniejsze zdaje się przedstawienie wszystkich skutków patologii, którą okazuje się powstawanie subkultur młodzieżowych.

Bibliografia:

1. Literatura:

1. T. Sołtysiak: Uwarunkowania środowiskowe i determinanty subiektywne uczestnictwa nieletnich w podkulturach. WSP Bydgoszcz 1995

2. M. Pęczak: Mały słownik subkultur młodzieżowych. Wydawnictwo „Semper” Warszawa 1992

3. M. Jędrzejewski: Młodzież a subkultury. Problematyka edukacyjna. Wydawnictwo Akademickie „Żak” Warszawa 1999

4. J. Wertenstein-Żuławski: Hippie, punk, popper, rasta w poszukiwaniu filozofii życia. W: Problemy Młodzieży. Nr 7/1984

5. A. Rajkiewicz: Zagrożenia społeczne i warunki oraz środki ich przezwyciężania. Część I i II. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986 Wydawnictwo PAN

6. T. Kowalak: Marginalność i marginalizacja społeczeństwa. Warszawa 1998 Dom Wydawniczy ELIPSA

7. B. Urban: Problemy współczesnej patologii społecznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków 1998

8. M. Filipiak: Od subkultury do kultury alternatywnej. Wprowadzenie do subkultur młodzieżowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Lublin 1999

9. Z. Zaborowski: Współczesne problemy psychologii społecznej i psychologii osobowości. Wydawnictwo „Profi” Warszawa 1994

10. T. Thorne: Słownik pojęć kultury postmodernistycznej: mody, kulty, fascynacje. Wydawnictwo MUZA S.A. Warszawa 1995

11. S. Kawula, H. Machela: Podkultury młodzieżowe w środowisku szkolnym i pozaszkolnym. Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 1997

2. Czasopisma:

1. W. Marchlewski: Subkultury młodzieżowe. W: Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze Nr 9/1994

2. J. Wertenstein-Żuławski, M. Pęczak: Spontaniczna kultura młodzieżowa. Wybrane zjawiska. Wydawnictwo „Wiedza o kulturze” Wrocław 1991

3. Cz. Cekiera: Subkultury młodzieżowe: chuligani. W: „Problemy Alkoholizmu” Nr 1/1994

4. M. Czerniawska: Systemy wartości w subkulturach młodzieżowych (na przykładzie skinów, punków i rastamanów). W: „Edukacja” Nr 4/2000

5. S. Nawalny: Przestępczość nieletnich a subkultury młodzieżowe lat dziewięćdziesiątych. W: Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze Nr 3/2000

M. Pęczak: Mały słownik subkultur młodzieżowych. Wydawnictwo „Semper” Warszawa 1992

M. Pęczak: Mały słownik..., op. cit.

M. Czerniawska: Systemy wartości w subkulturach młodzieżowych (na przykładzie skinów, punków i rastamanów). W: „Edukacja” Nr 4/2000

M. Czerniawska: Systemy..., op. cit.

J. Wertenstein-Żuławski: Hippie, punk, popper, rasta w poszukiwaniu filozofii życia. W: Problemy Młodzieży. Nr 7 Warszawa 1984

M. Jędrzejewski: Młodzież a subkultury. Problematyka edukacyjna. Wydawnictwo Akademickie „Żak” Warszawa 1999

M. Jędrzejewski: Młodzież..., op. cit.

M. Jędrzejewski: Młodzież..., op. cit.

S. Nawalny: Przestępczość nieletnich a subkultury młodzieżowe lat dziewięćdziesiątych. W: Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze Nr 3/2000

T. Sołtysiak: Uwarunkowania środowiskowe i determinanty subiektywne uczestnictwa nieletnich w podkulturach. WSP Bydgoszcz 1995

M. Jędrzejewski: Młodzież..., op. cit.

T. Sołtysiak: Uwarunkowania..., op. cit.

M. Pęczak: Mały słownik..., op. cit.

M. Pęczak: Mały słownik..., op. cit.

M. Pęczak: Mały słownik..., op. cit.

M. Pęczak: Mały słownik..., op. cit.

---