01 (40)

Rozdział 3. Komunikacja werbalna i konwersacja

Mowa jest najbardziej złożonym, subtelnym i specyficznie ludzkim środkiem porozumiewania się. Większość zwierzęcych dźwięków po prostu komunikuje stany emocjonalne. Mowa ludzka jest odmienna przeź to, że jest wyuczona, może przenosić informację o wydarzeniach zewnętrznych i ma strukturę gramatyczną oraz zdania, które przekazują złożone znaczenia.

Lingwiści czasem przedstawiają język jako słowa wydrukowane na papierze. Tb błąd: prawdziwą całością jest wypowiedź jednego człowieka do innego lub większej liczby ludzi w danej sytuacji, w ramach sekwencji konwersacyjnej, w trakcie której usiłuje się wpłynąć na innych. Wypowiedzi są takimi całościami zachowania społecznego, są to jednak bardzo specyficzne całości, ponieważ korzystają ze słów i zasad gramatycznych oraz przenoszą znaczenia. Podobnie konwersacje są specyficznymi sekwencjami zachować, ze złożoną strukturą, i wymagają specyficznych umiejętności, by być wykonanymi właściwie.

Austin (1962) zwrócił uwagę na takie wypowiedzi, jak: obietnice, rozkazy, przeprosiny, obwinianie kogoś, mowy otwierające przyjęcia i zakładanie się, które zostały przez niego nazwane „wypowiedziami wykonawczymi”; nie są one ani prawdziwe, ani fałszywe, natomiast wywierają wpływ na to, co się wydarzy. Był skłonny uzasadniać, że wszystkie wypowiedzi mają taki właśnie charakter i można na nie patrzeć, jako na elementy zachowania społecznego, których zadaniem jest w jakiś sposób wpłynąć na słuchacza. Wszystkie są „aktami mowy**.

Różne rodzaje wypowiedzi Istnieje wiele różnych rodzajów wypowiedzi werbalnej:

Polecenia i instrukcje. Są stosowane w celu wywarcia, wpływu na zachowanie innych; mogą być uprzejmie perswazyjne: bądź. autorytarne.

Pytania. Są ukierunkowane na uzyskanie informacji werbalnej; mogą być otwarte lub zamknięte, osobowe albo bezosobowe. »i^j Sc*.*.. Ą Infonnacja. Może być udzielana w odpowiedzi na pytanie, być częścią wykładu lub występować w dyskusji nad rozwiązaniem problemu^

* ••• t* i . • ^ł»f»/

Są to najbardziej podstawowe rodzaje wypowiedzi, choć są również inne:

• •    U.** ^f 's(.⁴i»>' . Ir".

Mowa nieformalna. Składa się z okazjonalnych pogawędek,, żartów i plotek i jest skierowana bardziej na wzmocnienie i uprzyjemnienie relacji społecznych, niż przenoszenie jakiejś specyficznej informacji.;; ~_vfUl *_kV Wyrażanie emocji i postaw międzyludzkich. Dostarcza ^szczególnego rodzaju informacji; jednakże, taka informacja jest zwykle przenoszona -i to bardziej efektywnie - niewerbalnie.    _r ,    ₄ (

Wypowiedzi wykonawcze (performative utteranct). Są to,akty mowy, gdzie wypowiedź czegoś dokonuje, na przykład, w trakcie, głosowania, sądzenia, nazywania.    **,*,*.V.”

Zwyczaje społeczne. Należą tu standardowe sekwencje, jak dziękowanie, przepraszanie, powitanie itp.    _Ł'. _{ą v}

Wypowiedzi ukryte. Ważniejsze znaczenie występuje na drugim planie, na przykład: „Jak mówiłem Premierowi...”

Centralną cechą języka jest składnia, to znaczy reguły składania czasowników. rzeczowników itd. w zdania. Czasem możemy porozumiewać się niemal nic korzystając ze składni, na przykład, gdy zamawiamy „dwa duże piwa”. W celu przeniesienia informacji konieczna jest'sekwencja różnych rodzajów słów - Ja (zaimek) jem (czasownik) jabłko (rzeczownik)”. To samo odnosi się do pytań, poleceń i innych rodzajów wymienionych wyżej wypowiedzi. W rzeczywistości struktura większości zdań jest znacznie bardziej skomplikowana, ze zdaniami złożonymi i'innymi rozszerzeniami. .    ' .    '1    ,,

Umiejętne używanie języka wymaga nie tylko znajomości gramatyki. Grzeczne i przekonywające wypowiedzi są dość trudne. Na'przykład znalezienie kogoś, by nam wysłał list, dzięki wypowiedzi: „Czy mógłbyś wrzucić ten list, jeżeli będziesz mijał skrzynkę na listy?” może poskutkować, podczas gdy „Wyślij ten list” - nie. Polecenia mogą być zamaskowane jako sugestie czy nawet pytania.    •    v_#;i. ..    *.

i

73