11198 P3200004 (2)

nia. Jedną z pierwszych prób wyjaśnienia takiego przebiegu zapominania jest prawidłowość sformułowana przez Josta w roku 1897, znana pod nazwą pierwszego prawa Josta. Głosi ono, że w miarę upływu czasu siła słabszych skojarzeń słabnie wolniej. Prawo to opisuje jedynie innymi słowami trend krzywej zapominania nie wyjaśniając przyczyn omawianego zjawiska. Dotychczasowa wiedza psychologiczna pozwala wyodrębnić następujące przyczyny zapominania.

Samoistne osłabianie lub zanikanie śladów pamięciowych na skutek braku ich używania. Zdaniem Andersona (Kurcz 1995), powołującego się na badanie neurofizjologiczne, wraz z upływem czasu osłabia się przewodnictwo synaptyczne w drogach nerwowych nie stymulowanych w tym czasie. Krzywa spadku tego przewodnictwa przypomina krzywą zapominania. Jeśli zatem zapis pamięciowy dokonał się w śladach synaptycznych, to brak powtarzania powoduje osłabienie tych śladów ze względów fizjologicznych.

Interferencja retroaktywna i proaktywna. Oba zjawiska zostały wspomniane w poprzednim podrozdziale jako czynniki wpływająca na jakość uczenia się. Na poziomie rozważań o pamięci stawia się na ogół hipotezę, że interferencja retroaktywna to zacieranie lub blokowanie wcześniejszego zapisu pamięciowego przez nowy, natomiast interferencja proaktywna to negatywny wpływ wcześniejszego zapisu na aktualnie powstający. Negatywny wpływ interferencji retro- i proaktywnej nasila się, gdy opanowywane kolejne treści lub czynności są nawzajem do siebie podobne oraz przerwy między odpowiadającym im aktom zapamiętywania są krótkie. Prawidłowości te znane od dawna nie zostały dotąd zadowalająco wyjaśnione. Zdaniem E.J. Gibson (Kurcz 1995), podobieństwo treści jest źródłem zjawiska generalizacji bodźca, tym silniejszej, im większe jest to podobieństwo. Prawidłowe przypomnienie sobie reakcji wymaga od jednostki różnicowania, co jest zadaniem trudnym w wypadku silniejszej generalizacji. Hipoteza Gibson nie wyjaśnia jednakże, dlaczego interferencja zachodzi również wtedy, gdy brak też wspomnianego podobieństwa. Istnieją przesłanki, aby uznać, że przyczyną zapominania jest także konkurencja między reakcjami przynależnymi do różnych treści. Hipoteza ta sformułowana przez J. A. McGeogha (Kurcz 1995) znajduje potwierdzenie w zjawisku von Restorfa zachodzącym w trakcie uczenia się serii bodźców lub reakcji. Zjawisko to wyraża się lepszym pamiętaniem tych elementów serii, które zostały w jakiś sposób wyróżnione, przez co zwracają na siebie uwagę. Reakcje im przynależne jako silniejsze z powodzeniem konkurują z pozostałymi blokując je lub eliminując. Szczególnym przypadkiem tego fenomenu jest efekt pozycyjny, czyli lepsze przypominanie sobie początku i końca serii jako miejsc wyróżniających się samoistnie.

Brak odpowiednio długich przerw między kolejnymi aktami zapamiętywania może wzmagać efekt interferencji retroaktywnej, gdyż świeże ślady pamięciowe są mniej odporne na zacierające je wpływy zewnętrzne i wewnętrzne. Jako argument potwierdzający to przypuszczenie podaje się często porównanie krzywych zapominania w trakcie czuwania i snu. Sen stanowi naturalną przerwę w aktywności jednostki, zmniejszając ilość zdarzeń mogących interferować z uprzednio zapamiętanymi treściami, wobec czego spadek krzywej zapominania powinien być mniej gwałtowny u śpiącego. Bada-