11556 IMG�60

54 Ro/d/iflł III

54 Ro/d/iflł III

laickie specjalistów

r ^W^^n,,ni0"'^c    pnmocy, mspimwane^r

uh powslijijce spontanicznie (np. grupy samopomocy;

W""⁰" urn puwsuąące spomamczme (np. grupy sam.,pomocy „„ V cal Związki spotem są tu slahc. a ciągle rotacje osób powodują §S V się tn słahe związki między ludźmi;    '

ludzie z nnjhli>s/cgo otoczenia, których uczucia, postawy i zachow 1 gą wywierać korzystny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne jednost^N >onkowie/piinnerzy, bliższa i dalsza rodzina, przyjaciele i koledzy, sąsiej Sl jomi). Związki są tu wyjątkowo bliskie, z uwagi na trwałość i niezmienność /ów. z nich leż człowiek na ogół uzyskuje największe wsparcie (Kawczyfik \| trym 1996).    '    ¹

W przypadku choroby największe znaczenie przypisywane jest wsparć^ chodzącemu od członków rodziny, a efekt jego oddziaływania zależy od spoJj w jaki jednostka spostrzega rolę rodziny oraz od relacji chorego z innymi cz|31 mi rodziny, od układu więzi rodzinnych mogących wpływać na kliniczną ^ sytuacji rodzinnej jednostki. Wsparcie otrzymywane od rodziny i przyjaciół mi grywa istotną rolę w ograniczaniu konsekwencji choroby i jest cennym źródłę, zasobów, które mogą być użyteczne w procesie radzenia sobie z sytuacjami t^l nymi (Tobiasz-Adamczyk 1996).

Obecnie zdecydowana większość autorów definiuje wsparcie społecznefu^l cjonalnie. Wsparcie społeczne rozumiane jest wówczas jako rodzaj interakcji spo.I tocznej w układzie dynamicznym między osobą wspomagającą (dawcą) a wspo.1 maganą (biorcą) podjętej w sytuacji trudnej (Kawula 1996; Sęk 1999). W takim] rozumieniu interakcja ta:

-    zostaje podjęta przez jedną lub obie strony (uczestników tej interakcji w sy. j tuacji problemowej lub trudnej);

-    celem jest przybliżenie jednego lub obu uczestników do rozwiązania pm. j blemu, podtrzymywanie emocjonalne;

-    w toku tej interakcji dochodzi do wymiany emocji, informacji, instrumentów j działania i dóbr materialnych oraz komunikowania innym, że jest się dostępnym;

-    wymiana może być jednostronna lub dwustronna (kierunek „dawca” - „biorca" może być stały lub zmieniać się w różnych czasowych odstępach, poczynając od bardzo małych);

-    dla skuteczności tej wymiany społecznej istotna jest trafność co do oczekiwanego a uzyskanego wsparcia;

-    wymiana w toku tej interakcji przebiegać może jednostronnie lub wzajemnie. ze zmiennym bądź stałym kierunkiem;

-    interakcja i wymiana zostaje podjęta w sytuacji kryzysowej, problemowej lub trudnej w celu zredukowania stresu (Sęk 1997; Terelak 1993; Kmiecik-Baran 1995; Kowalik 1996).

Przy tym interakcje zachodzą w czterech podstawowych układach ludzkiego życia:

człowiek - człowiek (relacje rodzinne, rówieśnicze, sąsiedzkie, zawodowe koleżeńskie, przyjacielskie, towarzyskie - są to relacje określone jako J_a” i Ty”)'

(j? -człowiek - grupa (rodzina, stowarzyszenia społeczne i polityczne, środowisko sąsiedzkie i lokalne, kościoły, organizacje życia kulturalnego, sportowego, rekreacyjnego, hobbistycznego, grupy podkulturowe u dzieci, młodzieży, dorosłych, w tym przestępcze, grupy wsparcia o charakterze rozwojowym (np. grupy wsparcia małżeńskiego, rodzinnego, rówieśniczego, dzieci i młodzieży, osób starszych);

-człowiek - instytucje (np. instytucje pomocy i porady prawnej, medycznej, socjalnej, instytucje usług i służb porządkowych, ubezpieczeniowych, socjalnych, związkowych, edukacyjnych, gospodarczych, politycznych, społecznych, instytucje samorządowe i samopomocowe);

-    człowiek - szersze układy (obejmujące relacje w wymiarze środowiska okolicznego, gminy, miasta lub jego dzielnicy, regionu zamieszkania, etnicznego i kulturowego, organizacji i stowarzyszeń regionalnych, ogólnopolskich czy nawet międzynarodowych) (za: Kawula 1996; por. Kirenko 2002).

Tak rozumiane wsparcie społeczne obejmuje zmienne:

-    kontekstu, czyli sieć społeczna, grupa odniesienia oraz obiektywnie istniejące właściwości tej sieci;

-proceduralne, czyli cechy treściowe wsparcia, procesy emocjonalne, informacyjne, instrumentalne, waloryzujące, procesy odbioru wsparcia, subiektywna ocena wsparcia, procesy przetwarzania, wykorzystywania wsparcia, jego efekty wynikające z oszukiwania bądź unikania wsparcia;

-osobowościowe, czyli właściwości indywidualne (kompetencja życiowa i społeczna, poczucie zlokalizowania kontroli, a także potrzeba autonomii, zależności, prospołeczności, specyfika struktur poznawczych, itp.);

-kontaktów społecznych, czyli interakcje wsparcia (partnerskie-niepartner-skie, formalne-nieformalne, zinstytucjonalizowane-niezinstytucjonalizowane, pro-fesjonalne-nieprofesjonalne) oraz podziemne zwane poziomem zaufania interpersonalnego (por. Terelak 1993; Kirenko 2002).

Interakcje wsparcia mogą zachodzić:

-    w diadzie,

-między jednostkami na tle grupy,

-    między jednostką a grupą,

-    między grupami osób.

W zależności od tego, co jest w procesie interakcji treścią wymiany społecznej, można wyodrębnić różne rodzaje wsparcia społecznego. Najczęściej analizowane są:

-wsparcie emocjonalne, polega na przekazywaniu w toku interakcji emocji podtrzymujących, uspokajających, odzwierciedlających troskę, pozytywne ustosunkowanie do osoby wspieranej. Celem zachowań wspierających jest stworzenie poczucia przynależności, opieki, i podwyższenie samooceny. Osoby znajdujące się w sytuacji trudnej mogą dzięki interakcji wsparcia uwolnić się od własnych napięć, obaw i negatywnych uczuć, co niewątpliwie wpływa na poprawę samopoczucia (Sęk 1997). W przypadku choroby wsparcie emocjonalne, rozumiane jako dzielenie myśli i uczuć z innymi nabiera szczególnego znaczenia, staje się próbą rozła-