larsen0996

996 III Anestezjologia specjalistyczna

zależy od tego, czy środek jest iipofilny i niezjoni-zowany lub lipofobowy i silnie zjonizowany.

Lipofilne, niezjonizowane substancje, w wyniku połączenia z białkami, wywierają tylko nieznaczny wpływ, ich przechodzenie przez łożysko zależy proporcjonalnie od przepływu krwi przez łożysko.

Przenikanie natomiast środków silnie zjonizo-wanych (lipofobowych) i powoli dyfundujących wskutek połączenia z białkami jest zmniejszone.

Ciężar cząsteczkowy. Wszystkie środki o ciężarze cząsteczkowym poniżej 600 Da przez łożysko dy-fundują łatwo, żaden natomiast pasaż przez łożysko nie odbywa się po przekroczeniu ciężaru cząsteczkowego powyżej 1000 Da. Ciężar cząsteczkowy większości środków farmakologicznych wynosi 250-500 Da, mogą one zależnie od rozpuszczalności w tłuszczach i stopnia jonizacji, prawie całkowicie przechodzić przez łożysko.

Gradient stężeń po obydwóch stronach bariery łożyskowej. Ogólne założenie: im wyższe stężenie jednego środka we krwi matki lub im wyższa różnica stężeń między matczyną i płodową krwią w łożysku, tym łatwiejsza dyfuzja przez barierę łożyskową.

Ważne w' praktyce klinicznej:

Im niższy ciężar cząsteczkowy i większa rozpuszczalność w tłuszczach, a także im niższy stopień jonizacji i wyższe stężenie środka, tym większe przenikanie leku przez łożysko.

5.2 Właściwości jednostki

maciczno-łożyskowo-płodowej

Następujące czynniki jednostki maeiczno-łożysko-wo-płodowej wywierają wpływ na przechodzenie środków przez łożysko:

-    przepływ' krwi przez łożysko,

-    dojrzałość łożyska,

-    łożyskowy metabolizm leków.

Przepływ krwi przez łożysko. Ilość środka, która dojdzie do łożyskowej powierzchni wymiany, zależy od przepływu przez macicę względnie przez łożysko. Jak dalece zmiany matczynej hemodyna-miki wywierają wpływ na transport leków' do łożyska, jest jeszcze mało znane. Teoretycznie, np. spadek lub wzrost ciśnienia tętniczego matki oraz czynność skurczowa macicy, a także ucisk na żyłę czczą i aortę zwiększają lub zmniejszają transport przez łożysko w danym przypadku.

Dojrzałość łożyska. Dyfuzja środków jest najwolniejsza w II trymestrze ciąży; a najszybsza w I i III trymestrze, ponieważ w tym czasie nabłonek tro-foblastu jest skąpy.

Łożyskowy metabolizm leków. Łożysko poprzez swoje układy enzymatyczne może inaktywować leki. Ta aktywność jest jednak istotnie mniejsza od aktywności wątroby matki i płodu. Kliniczne znaczenie tych enzymatycznych systemów' jest obecnie nadal niewiadome. Bezsprzeczna jest jednakże ich rola w biotransformacji hormonów steroidowych.

Prędkość dyfuzji przez łożysko. Wielkość dyfuzji przez łożysko (Q/t) środków farmakologicznych na podstawie prawa dyfuzji Ficka jest funkcją:

-    różnicy stężeń substancji pomiędzy krwią matki i płodu,

-    powierzchni wymiany (F),

-    grubości błony (D).

To znaczy:

-Ó-= K x F x ^Cm~ ^Cf ■ t    D

C_m - stężenie we krwi matki. C_f - stężenie we krwi płodu, K - stała dyfuzji.

Gradient stężeń ma znaczenie nie tylko dla wielkości dyfuzji, ale także dla jej kierunku. Kiedy C_f jest większe niż C_m, leki dyfundują od płodu z powrotem do krwi matki.

Prawo Ficka zakłada stałość właściwości błon i nie uwzględnia, że niektóre środki mogą zmieniać te właściwości i związaną z tym dyfuzję. Dla anestezjologa zasada Ficka ma istotne znaczenie kliniczne, ponieważ może on wywierać wpływ na C_m (stężenia środka we krwi matki).

5.3 Farmakologia płodowa

W przechodzeniu środków farmakologicznych przez łożysko zaangażowane są następujące działania i czynniki płodowe.

5.3.1 Przenikanie środków

farmakologicznych do płodu

Przenikanie środków farmakologicznych do płodu uzależnione jest od następujących czynników:

-    rozpuszczalności leków we krwi płodu,

-    wielkości i rozdziału krwi płodowej w przestrzeni międzykosmkowej,