17102 str 012 013 (2)

3. SŁAWNE ZWYCIĘSTWA

Dzieje oręża polskiego dostarczają licznych przykładów zwycięstw, których sława jest jak najbardziej zasłużona. Były to bowiem sukcesy odniesione w szczególnie trudnych warunkach, gdy nie tylko (i nie zawsze) przewaga liczebna, ale właściwie wszystko przemawiało na korzyść przeciwnika. Powszechnie znane męstwo polskiego żołnierza, jego doświadczenie, niezrównane mistrzostwo polskich wodzów odnosiły często triumf nad przeciwnikiem, który według wszelkich rachub zdrowego rozsądku powinien być zwycięzcą, a jednak... Oto teksty z 10 przekazów źródłowych — należy stwierdzić, jakich bitew one dotyczą. Bitew tych jest również 10, przy czym kolejność ich jest chronologiczna. Dla ułatwienia odpowiedzi podajemy, że autorami przytoczonych tekstów są: Jan Długosz, Stanisław Górski, Marcin Bielski, anonimowy autor Notom z Inflant, Stanisław Żółkiewski, Stanisław Koniecpolski, Jan III Sobieski, Julian Ursyn Niemcewicz, Piotr Dautancourt i oficer sztabowy 2. dywizji piechoty Królestwa Polskiego.

1.    „Krzyżacy przez czas jakiś wytrzymywali natarcie, w końcu jednak przeważną liczbą wojsk królewskich zewsząd otoczeni, pobici zostali na głowę.”

2.    „Wódz i książę Konstanty Ostrogski, który 63 razy zdobył wawrzyny zwycięstwa, był hetmanem wielkim wojska królewskiego, Jerzy Radziwiłł dowodził Litwinami, Polakami zaś Janusz Swierczowski, a chorągwiami nadwornymi Wojciech Sampolióski.”

3.    „Wołosi swoją strzelbą z łaski bożej żadnej szkody uczynić nie mogli w obozie, jeśli przez złe prochy, albo tak Bóg chciał — nie wiedzieć, chociaż dział wiele mieli.”

4.    „W samym pobojowisku legło do dziewiąci tysięcy człowieka, oprócz tych, co w pogoni, i tych co w Kurlandyjej i na inszych miejscach z pogromu uchodzących bito.”

5.    „Naszym, którzy na moskiewskie hufy przyszli, łacniejsza była sprawa, bo Moskwa nie strzymała razu, jęli uciekać, nasi gonić. W tym też one falkoneciki z trochą piechoty przyszły i bardzo potrzebie dogodziły.”

6.    „Party nieprzyjaciel do samego Sztumu, który minąwszy ku Malborkowi pospieszył; noc a zmordowanie koni więcej nie dopuściły czynić.”

7.    „Jedyna, Pan Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej'wieki przeszłe nigdy nie słyszały. Działa wszystkie, obóz wszystek, dostatki nieoszacowane dostały się w nasze ręce.”

8.    „Pokazały się czaty nieprzyjacielskie, a wkrótce i wojsko Tormasowa, w wybornym położeniu na wzgórzach między wąwozami uszykowane. Moskale pierwsi zstąpili w dolinę, na trzy podzieleni kolumny. Kościuszko, postanowiwszy zwyciężyć, trzy razy uderza na nich i dzielny odpór znajduje; przestawszy na koniec strzelać, staje na czele wczoraj przybyłych z kosami wieśniaków i jednego batalionu piechoty, łamie środek ich wojska, zbiera działa.”

9.    „Szwadron ten, dowodzony przez swego szefa Kozietulskiego, natychmiast skoczył w kolumnie, czwórkami — szerokość wąwozu nie pozwalała na rozwinięcie innego szyku. Straszliwy ogień ze strony nieprzyjaciela natychmiast powalił wielu ludzi i konie [...] Szarża ta, najświetniejsza jaka tylko być może, słusznie uważana jest za przykład najbardziej zdumiewający i najśmielszy w historii jazdy.”

10. „25-go lutego o godzinie między 9-tą a 10-tą nieprzyjaciel rozpoczął swój atak na Olszynę. Zaraz po rozpoczęciu ognia dwa bataliony 2-go pułku strzelców pieszych, będące w środku Olszyny, wyruszyły na brzeg Olszyny ku nieprzyjacielowi, dla wzmocnienia 1-go batalionu 2-go pułku strzelców.”

13