17732 IMG11 (2)

JANUSZ TRUPINnA

Rozbudowa skrzydła północnego I33M3-M

Podjęta przez następcę Wernera von Orsein rozbudowa skrzydła północnego Zamku Wysokiego przyniosła bardzo Istotne zmiany w jego wschodniej części:. Znacznie przedłużono wnętrze pierwszej kaplicy, a uzyskaną pod nią przestrzeń przeznaczono na kaplicę św. Anny - nekropolię wielkich mistrzów krzyżackich. Właśnie to ostatnie wnętrze występuje (zapewne jako nowość) źródłach pisanych tego okresu. W 1340 r. (lub tuż po) wzmiankowane są już nabożeństwa w kaplicy⁷². Rok później natomiast pochowany tam został pierwszy wielki mistrz, Dietrich, hrabia AJtenburga⁷¹. W świetle źródeł jasne jest, że kaplica w 1340 r. (lub w roku następnym) byłą już konsekrowana. W przypadku znajdującego się wyżej kościoła NMP dokonało się to w dniu 1 maja 1344 r. Informację taką przekazała inskrypcja umieszczona na ścianie kaplicy:

VNS1R$ HERIN IARF LOVF TVSVNT DRIHVND1RT WAS CZV HOVF DARVF V1R VND V1RCZIK 1AR ICH GOT1S HVS VOLLBRACHT WARD GAR ALSO DA DER ZWELFBOTIN TAG F1UPPI VND IACOB1 GE-LAG ZV I.OBH GOTS AN^.    , ¹

Walther Ziesemer, a za nim Bogna Jakubowska podają jej drugą część:

O MILDIR GOT GEHILF UNS DAR DA WIR IN DINER CIARHEIT C.LAR MIT DIR VOREINIT M1NNRCL1CH AŃ UNDERBRUCH BESCHOUWEN DICH UND DIR LOB-S1NGEN IMMER ME. AMEN UND BENEDICTE''.

Z niejasnych względów druga C2ęść napisu została pominięta przez wnikliwego w tym zakresie B. Schmida, należy traktować ją więc ostrożnie.

W tych precyzyjnie, na podstawie źródeł pisanych wyznaczonych ramach czasowych skrzydło północne otrzymało nie tylko nowy kształt architektoniczny, ale również nowy wystrój, źródła te jednak nie pozwalają w zasadzie stwierdzić, kiedy powstały poszczególne elementy dekoracji architektonicznej lub malarskiej wnętrz. Jedynie w przypadku refektarza konwentu (dawniej Kapitularza) można w przybliżeniu datować malowidła na laui urzędowania wielkiego mistrza Konrada von jungingen (1393-1407)™. Zrekonstruować można natomiast ogólne treści ideowe zawarte w wystroju, któfe jawią się jako spójne i oparte na wspólnym wzorcu - kronice Piotra z Dusburga.

Powód napisania przez Piotra kroniki, jak i jej adresaci stanowią problem wciąż żywo dyskutowany w literaturze przedmiotu⁷⁷. Nie ulega jednak wątpliwości, że przyświecały mu cele nie tylko dziejo-pisarskie. Zebrał on oczywiście i niejako podsumował historyczną tradycję Zakonu na temat początków zgromadzenia, opisał szczegółowo podbój Prus. ale takty traktował często bardzo wybiórczo, dostosowując je i komentując odpowiednio do swoich tez. Piotr z Dusburga pisał bowiem w myśl określonych założeń politycznych, uwzględniając ówczesną (lata 1326--1330) sytuację zgromadzenia. Chciał uzasadnić konieczność funkcjonowania - wręcz w ogóle istnienia- Krzyżaków, podkreślał znaczenie ich działalności (czyli Bożej misji) w Prusach w czasach, kiedy zakony rycerskie były już przeżytkiem, a użyta przez niego łacina rozszerzała krąg odbiorców. Jednak bardzo wyraźnie wybija się z treści dzieła wątek moralizatorski przeznaczony głównie dla braci rycerzy. Kronikarz wskazywał współczesnym sobie braciom wzór pobożnego i skromnego życia członków Zakonu podbijających ziemie Prusów w XIII wieku. Życie zgodne z regułą zakonną zapewniało powodzenie w walce i możliwość zaistnienia cudu, jakim

„Summa Theologica", [w:J Studia z historii sztuki Gdańska /Pomorza, Wrocław 1992, s. 157, pnryp. 2.

⁷¹ Janusz Trupintla, Średniowieczne dzieje i wystrój Kapitularza, (w:) Ma/bonski kapitularz... (jak w przyp. 53). s. $6 i n.

” Podsumowanie dyskusji por. Marzena PoIlakAwna. Kronika Piotra z Dusburga, Wrocław i in. 1968. s. 199-208. Peter ton Dusburg Cbrontk des Preussenlandes. ubersetzt und erlSuten von Klaus Scholz u. Dieter Wojiecki. Darmstadt 1964. s. 11. Stan badan nad kroniką przedstawia Janusz Trupinda. Ideologia krucjatowa w kronice Piotra z Dusburga, Gdańsk 1999. s. 7-16.0 osobie autora zob. Jarosław Wenra, Kromka Piotra z Dusburga Szkic iródtoznawczy, Toruń 2003. & 19-27. Zob. także polskie tłumaczenie kroniki: Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, pereł Sławomir Wyszomirski, wstępem i komentarzem opatrzył Jarosław Wenta. Toruń 2004.

1

^v PrUB, Bd. 111,1, nr 348 - „Manę surKcntcs antę lucern horas conplcrc legendo de dle passione ei de gioriosa virglne Maria, qołbus conpletis capellam b. Annę suhinrrando missam conplcvit me luvanie".