19048 podstawy wiedzy o�ukacji i por zaw strona� 89

3. przerywanie, zastopowanie nieetycznych lub niewłaściwych zachowań, niedopuszczanie do tego. by członkowie grupy sobie przeszkadzali.

4. wspieranie działań i pomysłów sprzyjających zespalaniu grupy, tworzeniu atmosfery pewności, otwartości, podejmowania ryzyka.

5. wytyczania i wyjaśnienia granic działania grupy, które tworzą bezpieczna. strukturę i chronią prawa członków grupy,

6. osiąganie porozumienia - consensusu szczególnie w drażliwych kwestiach z uwzględnieniem zdania każdego uczestnika.

Jako trzecią kategorię możemy wymienić zespół umiejętności rozwijania procesu grupowego, prowokujących podejmowanie problemów i

ich wyjaśnianie. W tym zespole umiejętności można wyróżnić:

1. zadawanie pytań otwartych, sondujących, które mogą pomóc uczestnikom rozwijanie ich własnych myśli i refleksji.

2. stosowanie pogłębionej empatii, dzięki której mogą zostać uwidocznione aspekty dotychczas nie wyrażone, np. zamiary, marzenia, obawy, potrzeby. Stanowi to podstawę do rozważenia zmiany nastawienia lub podjęcia próby myślenia w nowy sposób,

3. poddawanie w wątpliwość może być stosowane tylko w grupie dojrzalej, gdzie stosunki zaufania są dość pewne. Dotyczy ono próby wpływania na zachowanie uczestnika przeszkadzającego, koncentrującego się tylko na sobie lub na określonej sytuacji. Uwagi mogą być formułowane wyłącznie w stosunku do samego zachowania, a nic do osoby,

4. natychmiastowość, czyli gotowość do poruszania tego, co kryje się poza aktualną komunikacją między liderem i uczestnikami. Otwarte i uczciwe podejmowanie próby wyjaśnienia tego. co utrudnia porozumiewanie się „tu i teraz".

5. posługiwanie się przykładami własnych doświadczeń, uczuć, przeżyć, w celu stworzenia więzi, poczucia wspólnoty, zaufania i akceptacji,

G. ponieważ uwaga uczestników skupia się na liderze, powinien on być przykładem odpowiedniego zachowania w grupie i poza nią. Powinien dać również przykład właściwych poglądów,

7. umiejętność obserwacji procesu grupowego, bycie świadomym dynamiki grupy i jej właściwych reakcji w różnych fazach rozwoju oraz korzystanie z informacji zwrotnych od uczestników,

8. wytyczanie realnych celów i formułowanie planów działania¹⁰⁵.

¹' K. G o r z e 1 o k. Dialog z młodzieżą w poradnictwie zawodowym, (w:) Diciogi pedagogiczne, pod red. J. Tarnowskiego, 1.1, Warszawa 1989 T. Szustrowa, Wywiad i obserwacja. Warszawa 1991; M. A r g y 1 e. Psychologio stosunków międzyludzkich, Warszawa 1991: E. Kurantowicz. Pomoc wzajemna w małych grupach. (w:) Poradnictwo w okresie transformacji kulturowej, pod red. A. Ka rg u 1 o -w e j. Wrocław 1995.

Tak więc praca doradcy koncentruje się na następujących zagadnieniach w poszczególnych fazach rozwoju grupy:

W fazie wstępnej, gdy członkowie dopiero poznają się, na stworzeniu warunków i pomocy w procesie komunikacji, nadawaniu grupie struktury.

W fazie przejściowej na pomocy grupie w ustanowieniu norm. które są fundamentem do osiągnięcia spójności; na wychodzeniu naprzeciw problemom, podejmowaniu decyzji i na procesie komunikacji.

W fazie właściwej pracy odpowiedzialność przechodzi z prowadzącego na uczestników, grupa jest zdolna sama poprowadzić proces i kontrolować jego przebieg. Do prowadzącego należy przekazywanie zadań i obserwacja.

W fazie zakończeniowej znów najważniejszy jest proces komunikacji oraz przygotowanie do fazy poza grupowej. Ważny jest również wpływ na to, aby uczestnicy zachowali w tajemnicy to, czego dowiedzieli się o sobie wzajemnie.

3.3. Zadania, kompetencje i odpowiedzialność doradcy zawodowego

Poradnictwo zawodowe nie jest jednorazową czynnością, lecz z reguły jest procesem psychoterapii, mającej na celu uzdrowienie sytuacji życiowej klienta. Proces ten tworzą interakcje wszystkich zaangażowanych w nim partnerów¹⁰⁰. 7. tego zatem względu można przyjąć, żc poradnictwo jest procesem co najmniej podwójnie dwuwarstwowym ze względu na postawy i zachowania partnerów.

Uwzględniając teorię interakcji, proces doradzania można scharakteryzować z dwu punktów widzenia • doradcy oraz jego klienta jako partnerów relacji doradczej. Z punktu widzenia każdego z nich można mówić o dwuwarstwowości tego procesu. I tak z pozycji doradcy proces ten dzieli się na warstwy: wywiadu (kontaktu) interpersonalnego ora/, analiz, badań i ewentualnej pomocy psychologicznej - i warstwy te są wyodrębnione na podstawie kryterium czynności wykonywanych przez doradcę. Z kolei z punktu widzenia klienta poradnictwo składa się z warstw: procesu pierwotnego oraz procesu wtórnego, które są wyodrębnione ze względu na podmiotowe kryterium przeżyć klienta i stopień identyfikacji lub nieidentyfikacji z treścią tych przeżyć. Pierwsza z tych warstw obejmuje wszystko to, z czym identyfikuje się klient w danym

K. J a s p er S, Filozofia egzystencji. Warszawa 1990: L. Grzesiuk, Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy. Warszawa 1994.

fi9