44301 podstawy wiedzy o�ukacji i por zaw stronap 71

3.7. Liczba osób zatrudnionych

3.8. Tendencje dominujących zmian w zawodzie.

Moduł 4 - Zbiory informacji o zatrudnieniu, kształceniu, możliwościach awansu zawodowego:

4.1. Wykształcenie wstępne (poziom kwalifikacji)

4.2. Zawody udostępniające zatrudnienie

4.3. Stanowisko w zakładzie i status

4.4. Katalog podstawowych wiadomości, umiejęl ności. sprawności i nawyków

4.5. Informacje o możliwościach dalszego kształcenia w zawodzie i specjalizacji

4.6. Uprawnienia zawodowe

4.7. Alternatywy zatrudnienia

4.8. Źródła dodatkowych informacji o zawodzie.

Zaproponowany, modułowy układ charakterystyki zawodowej

zapewnia elastyczność opracowywanym charakterystykom i ich dostosowanie do różnych celów i odbiorców. Niemniej jednak podstawę stanowi analiza stanowisk pracy. W opisie i analizie pracy podstawowe znaczenie ma problem zadań i czynności.

Kluczowym pojęciem w funkcjonalnej analizie pracy jesi zadanie rozumiane, jako akcja zmierzająca do wyniku, tzn. osiągnięcia celu. Zadanie ma więc dwa elementy: akcję, której wykonania oczekuje się od pracownika i jej rezultat, tj. cel, do jakiego ona zmierza. Zadania można odnosić do rzeczy, danych i ludzi. Tak więc każda praca wymaga trojakich relacji: /. rzeczami, danymi i ludźmi.

Podstawy teoretyczne analizy zadaniowej oparte są na twierdzeniu, że szkoła powinna uczyć aktualnych umiejętności koniecznych do wykonywania danego zawodu. Celom tym służy wypracowanie formalnych treningów umiejętności, popartych danymi i modelami wypracowanymi laboratoryjnie.

Inną teorią przydatną w analizie pracy i zawodu jest psychologiczna teoria czynności oraz koncepcja katalogowania czynności. Wyróżnia się w niej cztery podstawie rodzaje struktur: formalną, funkcjonalna, moralną i rnodalną™. Oczywiście nie wszystkie rodzaje struktur są wymagane w każdej charakterystyce zawodowej.

Analiza pracy i zawodu powinna być dokonywana nie tylko z psychologicznego punktu widzenia. Mamy tutaj na uwadze teorię wiadomości, która stanowi podstawę analizy dydaktycznej zawodu. Służy ona do określania wiadomości sterujących zadaniami i czynnościami czło-

^?n M. Mat erka, Treści przygotowania teoretycznego w strukturze czynności praktycznych. Wrocław 1972.

wieka, a także do ustalenia relacji między umiejętnościami zawodowymi a wiadomościami, które są niezbędne do prawidłowego wykonywania tych umiejętności. Ważne zatem jest prawidłowe sporządzenie katalogów wiadomości ogólnych i zawodowych oraz katalogów umiejętności, sprawności i nawyków potrzebnych do wykonywania pracy.

Socjologiczna analiza zawodu obejmuje przede wszystkim dominujący układ charakterystyczny dla wykonywanej pracy: człowiek -» człowiek człowiek —? przyroda człowiek —> dzieło artystyczne człowiek -> technika człowiek —r system znaków.

Znajomość dominującego układu jest bardzo ważna przy opracowywaniu charakterystyki. Określa bowiem zakresy przygotowania i cechy pracownika.

W związku z rosnącą technizacją życia gospodarczego coraz większego znaczenia nabiera analiza pracy i zawodu cd strony technicznej, tzn. w jaki sposób przedmiot pracy jest przekształcany w procesie pracy oraz za pomocą jakich narzędzi i maszyn. Oczywiście analiza technicz na będzie miała różny zasięg i ważność, zależnie od tego czy będziemy badać zawody przemysłowe, czy usługowe.

Odrębną grupę stanowi analiza fizycznych, psychicznych i społecznych warunków pracy.

Stojąc na gruncie w/w teorii możemy przystąpić do dobierania metod i sposobów analizy zawodu. Szczególnie przydatne będą przy sporządzaniu charakterystyk zawodowych następujące metody:

- obserwacja procesów roboczych (np. „folograna" dnia pracy),

- wartościowanie pracy (np. chrenometraż).

- badanie wypadków,

- analiza błędów,

- analiza wydajności.

- analiza dokumentacji istniejącej w zakładach pracy, jednostkach ba-dawczo-rozwojowych, szkołach itp.,

- opinie pracowników i ich zwierzchników na lemat pracy,

- wywiady ze znawcami zawodów (np. mistrz w zawodzie, wybitny specjalista itp.).

Doświadczenia ostatnich lat w opracowywaniu charakterystyk zawodów na potrzeby programowania treści kształcenia zawodowego wskazują, że najwięcej cennego materiału informującego o zadaniach, czynnościach i kwalifikacjach zawodowych, uzyskiwano za pomocą skrupulatnie dobranej metody fotografii dnia pracy⁷⁰. Przy obecnym swo-

K. Syrnela, ti. Bednarczyk. Modela oraz melody konstruowania charak-luryslyk zawodowych. Pedagogika Pracy, 1993. Nr 21/3.