28635 skanuj0026

nie jest poinformowanie odbiorcy o faktach rzeczywistych (szczegfl łowych bądź uogólnionych), ani też nie jest nim chęć wywołali pewnego rzeczywistego stanu rzeczy (jak przy funkcji sprawczęjjl ani też chęć wpłynięcia na odbiorcę, ani też nie jest to wyłączfll wyraz przeżyć nadawcy. Wypowiedzi poetyckie nie mają charalfl teru służebnego, są kreacją dzieła sztuki, a przez to dzieło (jestl kreacją pewnego świata, który jest innym światem niż ten, dd którego odnoszą się wypowiedzi informacyjne (choć może w ostatecznej instancji dotyczą także tego świata, tylko prawdziwiej, głębiej widzianego, z ukazaniem jego ukrytego oblicza, por. poezje Rilil kego, Leśmiana, Norwida). Wydaje się, że dotychczasowe ujęcll funkcji poetyckiej, zwłaszcza u Jakobsona, zubożały, «spłaszczafl to zagadnienie: nietrafne jest chyba powiedzenie, że przy funkcji! poetyckiej obiektem zainteresowania jest sam język, bo przeofl poezja to nie tylko operacja na języku. [...]

W przedstawionym schemacie brak miejsca dla pewnego typu tekstów sakralnych. Chodzi mianowicie o wypowiedzi sakralna o charakterze modlitw. O ile akty sakramentalne należą iJoj wypowiedzi sprawczych, a w homiletyce przeważa perswazja, o tyl|! wypowiedzi sakralne typu gloria czy też credo nie są ani przekazeł informacji, ani też nie mają charakteru sprawczego. Ich funkcji polega przede wszystkim na uczestnictwie w sacrum.”⁶⁴

W dalszym ciągu Renata Grzegorczykowa zwraca uwagę, że omówion funkcje można przypisać poszczególnym wypowiedziom. Oprócz jednak! zestawu przedstawionego w omówionym wyżej schemacie można mówił jeszcze o pewnych funkcjach przysługujących nie poszczególnym wypowij dziom, ale całościowym użyciu języka w danej społeczności. R. Grzegor* czykowa mówi w tym wypadku nie tyle o funkcji języka, ile raczej o roli, jaką działania językowe (mowa) pełnią w społecznościach ludzkich. Autorki wymienia tu dwie główne role, które określa jako: 1) funkcję socjalizując jj. czyli funkcję jednoczenia członków danej społeczności (narodu); 2) funkcję kulturotwórczą czy kumulatywną (akumulatywną) — polega ona im gromadzeniu i przechowywaniu wiedzy, doświadczenia pokoleń, świat A wartości, przechowywaniu w postaci tekstów utrwalonych lub zachowanyuhj w pamięci mówiących. Po tym uzupełnieniu schemat opracowany przód Renatę Grzegorczykową przybiera następujący kształt.

⁶⁴ R. Grzegorczykowa, op. tit., s. 23—26.

funkcje    funkcje

systemu    wypowiedzi

poszczególnych

wypowiedzi

a^iih ul y wna    poznawcza

(symboliczna, reprezentatywna)

ogółu działań językowych społeczności

socjali- kulturo -żująca twórcza

I mli ii mucyjne f. pozainformacyjne

f. zamierzone nie zamierzone „zdradzanie" cech nadawcy (f. charakteryzująca), wpływanie na odbiorcę

sprawcza nakłaniająca ekspresywna kreatywna

Rys. 12.

3. Funkcje języka z perspektywy nadawcy i odbiorcy

| /w gji dni cnie funkcji języka — bardzo ważnego problemu współczes-Hto językoznawstwa — jest dyskusyjne. Zwracali na to uwagę autorzy pilów zamieszczonych we wspomnianym wyżej tomie 4. ,Języka i kultury"⁶³. Dyskusyjny i niejednoznaczny jest zresztą sam termin ■j|*^l>l⁰ teksty zamieścili — oprócz R. Grzegorczykowej: L. Bednarczuk, Uwagi o Junkc-l*H Ir tyka (głos nad referatem R. Grzegorczykowej); M. Marcjanik, Glos w dyskusji nad mktHitm R. Grzegorczykowej', L. Koj, Uwagi o funkcjach języka i mowy, L. Kołakowski, m wypowiadaniu niewypowiadabtego: język i sacrum; K. Termińska, O pewnej nie nazwanej (liii)\fjl Języka (na przykładzie usprawiedliwień).

53