31148 str 224 225

Habsburgów z Francją o hegemonię w Europie (cel ten nie został jednak rozstrzygnięty, choć Francja wyszła z wojny wzmocniona, a Niemcy zrujnowane). Przeciwko blokowi Habsburgów — Austria, Hiszpania i katolickie księstwa Niemiec (Liga Katolicka) — wystąpiły obok Francji Dania i Szwecja oraz protestanckie księstwa niemieckie (Unia Protestancka), popierane przez Anglię, Niderlandy i Turcję. Polska nie brała udziału w tej wojnie, ale prohabsburska polityka króla Zygmunta III prowadziła często do wystąpień na rzecz Austrii, tak np. polscy lisowczycy brali udział w tłumieniu antyhabsburskich powstań w Czechach i na Węgrzech, co z kolei przyczyniało się do zaostrzenia stosunków polsko-tureckich. Polska nie skorzystała też z trudnego położenia Habsburgów dla .odzyskania przynajmniej części Śląska. Dopiero w drugim okresie panowania Władysława IV zarysowało się zbliżenie polsko- francuskie.

8. Wojny sukcesyjne miały miejsce w XVIII wieku; były to wojny o sukcesję hiszpańską, polską, austriacką i bawarską. Bezdzietny król hiszpański, Karol II, ostatni przedstawiciel hiszpańskiej linii Habsburgów, wyznaczył swoim następcą wnuka króla francuskiego, Ludwika XIV — Filipa V, który też w 1700 roku objął tron. Perspektywa połączenia w przyszłości Hiszpanii z Francją zaniepokoiła przeciwników Francji. Ponadto austriaccy Habsburgowie wystąpili z roszczeniami do' sukcesji po hiszpańskich Habsburgach i syn cesarza Leopolda I, arcyksiążę Karol (od 1711 roku cesarz), wy-: stąpił jako pretendent do tronu Hiszpanii. W hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej (1701—1714) Francja i Hiszpania walczyły przeciwko koalicji, do której należały: Austria, większość państw Rzeszy Niemieckiej (z Prusami), Anglia, Holandia i Sabaudia, a od 1703 roku także Portugalia. Ostatecznie francuscy Burbonowie utrzymali się na tronie Hiszpanii. W 1713 roku zawarli pokój z Anglią, Holandią, Sabaudią, Prusami i Portu-galią, a w 1714 roku ż cesarzem Karolem VI i stanami Rzeszy. Przyjęto zobowiązanie, że Hiszpania nie zostanie połączona z Francją w jedno państwo. Anglia uzyskała od Hiszpanii Gibraltar i Minorkę, Sabaudia Sycylię, a cesarz Belgię i posiadłości hiszpańskie we Włoszech. W tej wojnie Polska nie miała żadnego udziału; Z minimalnym udziałem Polski toczyła się polska wojna sukcesyjna (1733—1735), w której chodziło o rewanż Francji nad Austrią za przegraną w hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej. Pretekstem było pogwałcenie przez Austrię i Rosję wolnej elekcji w Polsce. Państwa te

nie dopuściły do tronu wybranego królem Stanisława Leszczyńskiego, wprowadzając nań siłą Augusta III, elektora saskiego. Zięć Leszczyńskiego, król francuski Ludwik XV, nie udzielił mu pomocy — poza mało znaczącym desantem francuskim pod Gdańskiem. Natomiast 10 października 1733 roku, gdy Leszczyński był już poza krajem, Francja w przymierzu z Hiszpanią i Sardynią wypowiedziała wojnę Austrii. Na mocy kończącego tę wojnę traktatu wiedeńskiego (1735) Austria odstąpiła Sycylię i Neapol hiszpańskiemu następcy tronu, Don Carlosowi, część Lombardii — Sardynii, a Lotaryngię — Francji (otrzymał ją w dożywocie Leszczyński). W Polsce zawiązała się w 1734 roku konfederacja dzikowska w obronie praw Leszczyńskiego, ale wobec przewagi wojsk rosyjskich i saskich konfederaci nie osiągnęli większych sukcesów. W 1736 roku ostatni zwolennicy Leszczyńskiego pogodzili się z Augustem III. Kolejna, austriacka wojna sukcesyjna (1740—1748) spowodowana została decyzją ostatniego Habsburga na tronie Austrii, cesarza Karola VI, który nie posiadając syna przeznaczył Austrię swej córce, Marii Teresie. Krzywdziło to córki starszego brata Karola, cesarza Józefa, które były żonami elektorów saskiego (król polski August III) i bawarskiego. Właśnie elektor bawarski, Karol Albrecht, wybrany cesarzem (Karol VII), wystąpił przeciwko Marii Teresie. Austria znalazła się wobec koalicji złożonej z Francji, Prus, Hiszpanii, Bawarii, Saksonii i Neapolu, mając początkowo tylko pomoc Anglii przeciw Hiszpanii, potem także Hanoweru i Sardynii. 8 stycznia 1745 roku zawarte zostało w Warszawie przymierze antypruskie, do którego weszły: .Austria, Saksonia, Anglia i Holandia. Planowano udział Polski w tym przymierzu, ale potrzebna była do tego uchwała sejmu. Adherentom pruskim (Potoccy) udało się sejm zerwać, uniemożliwiając w ten sposób włączenie Polski do koalicji. Natomiast Rosja wystąpiła w 1748 roku po stronie Austrii, przeciw Prusom. Na mocy pokoju w Akwizgranie Maria Teresa uzyskała uznanie swych praw w Austrii, ale utraciła Parmę i Piacenzę na rzecz hiszpańskich Bur-bonów. I wreszcie w bawarskiej wojnie sukcesyjnej (1778—1779) Prusy i Saksonia usiłowały bez powodzenia zapobiec objęciu rządów w Bawarii przez elektora Palatynatu, Karola Teodora, za którym opowiedziała się Austria.

9. W trzech wojnach śląskich z Austrią (1740—1742, 1744—1745 i 1756—1763) Prusy zagarnęły Śląsk. Pierwsza i druga wojna śląska stanowiły fragment

225

19 BOO zagadek o dawnym wojsku