32356 Obraz43 (5)

fluorowe

W 1975 r. stwierdzono, że 66% wszystkich freonów, jakie przedostały • 1« do atmosfery, wydzieliło eię i opakowań aerozolowych, a 271 i urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych. Ważnym zadaniem atalo się wife podjecie działań zmierzająeych do ograniczania atoaowania freonów przy produkcji opakowań aerozolowych i częściowa zastąpienie ich innymi związkami, jak npt

-    propeienty węglowodorowa (propen, n-butań, izobutan),

-    propeienty na bazie skraplających się gazów (co,, n,o),

-    eter dimetylowy.

w 1979 r. wprowadzono zakaz atoaowania niebezpiecznych ekologicznie fraonow w USA, Kanadzie 1 Szwocji, w 1901 r. w Norwegii, a w 1907 r. w Danii. w innych krajach Europy Zachodniej przejście z freonów na inne propeienty było wolnie jeże. W połowie lat osiemdziesiątych w krajach tych udział freonOw w propelentach obniżył się do 50-70%. W 1905 r. w strukturze zużycia freonOw w krajach kapitał la tycznych udział opakowań aerozolowych w porównaniu z 1900 r. zmalał z 35% do 25% (na środki chłodnicze przypadało 30%, środki spieniające do tworzyw sztucznych 25% i środki czyszczące 20%).

Pod koniec lat oaiendzleeiątych światowe produkcje freonOw wynosiła ok. 1,2 min t/r. wykazując tendencją wzrostu. W największej ilości wytwarza eię P-ll i r-12 - łącznie ok. 700 ty a. t/r. Wzrost produkcji freonów wynika stąd, że stele rozwijająca się technika chłodnicza nie może do tej pory znaleźć zamienników freonOw 1 nadal wykorzystuje je w coraz większych ilościach.

Jak wynika z tab. 122, poszczególne rodzaje freonów mają oznaczenia dwu— lub trzycyfrowa, aby uniknąć stosowania długich nazw chemicznych. W oznaczeniach tych licząc od tylui

-    ostatnia cyfra oznacza liczbę atomów fluoru w cząsteczce związku,

-    środkowe cyfra jest o jedność większa od liczby atomów wodoru,

-    pierwsza cyfra jeat o jedność mniejsza od liczby atomów węgla.

W nazwach freonów będących fluoropochodnymi metanu trzecia z omówionych cyfr jest zerem, którego się nie piszę, np. dla CF_aCI, stosuje się oznaczenie F-12, a dla CHCI_aF P-21. Pozostałe atomy w cząsteczce są atomami chloru występującymi w liczbie niezbędnej, aby została zachowana czterowartościowoić węgla.

Wąglofluory

Kolejną -ważną grupę organicznych związków fluoru stanowią tzw. perfluorowane węglowodory, czyli węglofluory. Są to pochodne węglowodorów, w których wszystkie atomy wodoru zastąpione zostały atomami fluoru. Perfluorowaniu poddaje się indywidualne alkany lub Ich mieszaniny zawierające w cząsteczce atomy węgla w przedziale C.-C_Łe- ^Jako P^rodukty «*y»^k“> węglofluory mające postać fizyczną od

cieczy do woskowych ciał stalyoh. Węglofluory wykorzystują się jako cnota hydrauliczne, nośniki oiepls, olśje smarowe, dielektryki i tmiąkczacze dla tworzyw sztucznych (np. politstrsfluorostylsnu). Cfkerak-tsryatyczną cechą perfluorowanyoh węglowodorów (nie spotykaną w innych związkach organioznych) Jest wyjątkowa odporność termiczna (oo najmniej do temp. 700°C) ©raz chemlozna (nie reagują praktycznie z żadnymi związkami chemicznymi). Dzięki temu, że węglofluory nie zwilżają się «1* tylko wodą, ala także 1 cieczami olaietyml, stosuje się je jako składniki apretur oleofobowych i przeciwbrudowych do tkanin, skór, papieru i tworzyw sztucznych.

Polimery

|

w przemyśle wytwarza eię kilka rodzajów polimerów fluorowych, które uzyskuje eię w wyniku polimeryzacji monomerów zawierających fłuor. Jakkolwiek polimery fluorowe należą do najdroższych, to jednak do niektórych zastosować są nieodzownej gdyż przewyższają wszystkie znane polimery doskonalą odpornością chemiczną i termiczną oraz odpornością #• promieniowanie jonizujące. Polimery fluorowe stosuje eię do specjalnych celów w przemyśle chemicznym, metalurgicznym, lotniczym i w energetyce I jądrowej. Produkcja ich jest znacznie mniejsza nit produkcja fraonow. Światowa produkcja politetrafŁuoroetyienu (najważniejszy polimer fluorowy) wynosiła w 1988 r. ok. 30 tye. t. Polimery fluorowe stosuje się tyi-1 ko tam, gdzie szczególnie wysoką odporność na różnorodne czynniki uzneje I się za daoydującą przesłankę wyboru tworzywa, bez względu na jego wysoką I

csnę.

Mstody fluorowania związków organicznych

W przemyśle do fluorowania związków organicznych nie stosuje się wolnego fluoru (w odróżnianiu od pozostałych procesów halogenowsnla. w których jako czynniki halogenujące wykorzystują się Cl_a. Br, Ł 1,1- Fl«-or wykazuje bardzo dute.powinowactwo do związków organicznych. Reaguje z i tymi związkami gwałtownie/ najczęściej wybuchowo, przy czym wydziela si* i bardzo duża ilość ciepła, np.i

C_tH_Łt • IB F, -* cyF_tm • 10    AB—0940 kJ/mol

) Fluor w reakcji ze związkami organicznymi wykazuje stosunkowo mslą sele-! ktywnośC    (wywołuje perfluorowanie). Często też powoduje daleko

t posuniętą f 1 u o r o 1 i t «. tj. rozerwanie wiązań C-C pod wpływem

I fluoru.

- Fluorowanie chloropochodnych metanu i etanu przeprowadza eię za ■ i aocą fluorowodoru u obecności fluorków jako katalizatorów. Proces mota przebiegać w fazie ciekłej, pod zwiększonym ciśnieniem. j temp. oh.

604