33582 Zdjęciec8

pieniądze, bo dopiero za okazaniem ich woźny wpuszcza ją do karczmy. Tak gdy się goście zagęszczą, młodzianie wybierają spomiędzy siebie najsilniejszego parobka, który wyprowadza do tańca wszystkie dziew* czyny, zacząwszy od najraźniejszych... (w tymże dniu) ...parobcy obwożą na sporym wózku drzewko obwieszone i przystrojone w kolorowe papierki, świecidełka, robione kwiatki itd. i zatrzymują się przed każdą chałupą, gdzie tylko jest jaka dziewczyna dorosła, na wydaniu będąca. Tu ją wywołują lub przemocą wyciągają przede drzwi aż do wózka, gdzie postawiwszy, nakazują, by im się okupiła. Chłopcy bowiem ogłaszają na nią licytację; jeden z nich mówi, że «funt kłaków warta», drugi, że «warta furę gnoju», trzeci, że i »snopka pustej słomy by nie dał« itp. Wreszcie znajdzie się kilku takich, którzy pieniądze za nią ofiarują: ten pięć złotych, tamten dziesięć, ów sto i tysiąc. Wreszcie każą jej się, mimo tych ofert, samej okupić. Więc dziewka targując się daje im kilkanaście groszy lub też wynosi z komory kiełbasę albo szperkę słoniny, kilka jaj itp., a wieczorem idzie do gościńca (karczmy) na taniec przy podkoziołku”

Powyższe przykłady wskazują na ludyczny charakter ludowej obrzędowości zapustnej. Ale czy tylko? Do dziś jeszcze, jak Polska długa i szeroka, wędrują po wsiach i miasteczkach korowody przebierańców, tzw.: herodów, dziadów, turoni itd. W tych korowodach obok postaci mitycznych występują różnorodne wyobrażenia ludzi i zwierząt. Tkwi w tym wszystkim echo jakiejś odległej przeszłości. Tej przeszłości, która pod strzechą chłopską zachowała swoje dawne tradycje, a których początku szukać należy jeszcze w przedchrześcijańskich czasach. Pamiętać należy, iż _w pierwszych wiekach chrystianizacji Polski (XI—XII w.) dokonywane były próby łączenia tych korowodów | ofic-

jalną obrzędowością chrześcijańską. Na tym podłożu ukształtowany został specyficzny charakter polskiej szopki kościelnej. Jednakże w następnych wiekach widowiska te oddzielają się od instytucji kościelnej. Podejmowano w tej mierze liczne uchwały synodalne. Stąd w dziełach pisarzy polskich XV w. Michała z Janowca czy Mikołaja z Błonia, odnajdujemy wiele wzmianek na temat pogańskich zwyczajów chodzenia z konikiem czy turoniem, „... wdziewają oni maski i przedstawiają się jak jelenie czy konie odziane workami i to czynią w czasie niestosownym, w dni świąteczne (...) Przeto napominamy Was bardzo usilnie, abyście nie chodzili z koniem, po kobylicy, a jeśli z innych parafii do Was przyjdą, nie dawajcie im kwart”.

A jednak mimo nakazów, przestróg i napomnień tradycja przebierańców dotrwała do współczesnych nam czasów. W dzisiejsze zaś korowody zapustne historia wpisała nowe postacie; obok bowiem konika, turonia, jelenia czy kozy odnaleźć można postacie lekarza, zootechnika, kolejarza, górnika itd. Tak więc na tle dawnych tradycji wyrastających najczęściej z magiczno--religijnego podłoża (kult wegetacji przyrody) ukształtowały się ludyczne formy współczesnych zapustów ludowych. Częściowo także zachowały się niektóre obyczaje i zwyczaje ludowe związane z ostatnim dniem karnawału, tzw. ostatkami. Jednym z nich jest „przybycie Zapusta”. Jego zadaniem jest przypomnienie o konieczności zakończenia zabawy i rozejścia się do domów.

W karnawale obchodzone jeszcze były następujące święta: Oczyszczenie Najświętszej Marii Panny, zwane powszechnie świętem Matki Boskiej Gromnicznej (2 lutego) oraz Błażeja (3 lutego) i Agaty (5 lutego). Z obchodem święta Matki Boskiej Gromnicznej związany był zwyczaj święcenia świec zwanych gromnicami, któ-