29520 IMG46

24 Flaubert analizuje Flauberta. Lektura „Szkoły uczud^Ą

Regimbart oraz Martinon (ci dwaj ostatni nieobecni podczas ostatniego wieczoru).

Dussardier, wreszcie, przyjmuje Fryderyka oraz drobnomiesz-czańską frakcję jego przyjaciół, Deslauriersa, Senecala, pewnego aptekarza, architekta, pośrednika w handlu winem oraz agenta ubezpieczeniowego.

Pole władzy politycznej oraz ekonomicznej jest wyznaczone] przez państwa Dambreuse, którzy od razu uosabiają najwyższe] ambicje polityczne oraz erotyczne („To milioner, pomyśl tylkoli Postaraj mu się przypodobać, a także jego żonie” SU 20)⁷. Ich salon] gromadzi „mężczyzn i kobiety obytych z życiem”, to znaczy z inte- ] resami, z całkowitym wykluczeniem, przed r. 1848, artystów oraz j dziennikarzy. Toczone tam rozmowy są poważne, nudne, zacho-1 wawcze; głosi się, że republika jest niemożliwa we Francji, pragnie i się zakneblować usta dziennikarzom, dąży do decentralizacji, sicie- ] rowania nadmiaru ludności miast na wieś, potępia występki oraz I potrzeby „klas niższych”, rozmawia o polityce, głosowaniu, po-1 prawkach i uzupełnieniach do poprawek, wyraża przesądy wobec | artystów. Salony są pełne dzieł sztuki, serwuje się w nich wyszu-1 kane potrawy, dziczyznę, raki, najlepsze wina, wszystko na przepięk-nych zastawach. Po obiedzie panowie rozmawiają, stojąc; panie i siedzą, na drugim planie.

Biegun przeciwstawny jest wyznaczony nie przez wielkiego ar-1 tystę-rewolucjonistę, bądź też artystę o pozycji ustabilizowanej -lecz przez marszanda obrazów, który jest z tej przyczyny przedsta- I wicielem pieniądza w samym sercu świata sztuki. Flaubert nie 1 pozostawia co do tego żadnych wątpliwości w swych zapiskach; 1 „Pan Moreau [pierwotne nazwisko Amoux] jest «przedsiębiorcąl artystycznym)), później - «przedsiębiorcą czystym»”⁸. To zestawie-1 nie słów ma tu wskazywać, tyleż w określeniu jego zawodu, co w ty- a tulę wydawanego przezeń dziennika Sztuka stosowana - na podwójne zaprzeczenie, wpisane w formułę tego bytu, podobnie jak Fryderyk podwójnego, nieokreślonego i przez to skazanego na ruinę. „Sztuka stosowana, znajdująca się w centrum Paryża, była dogodnym miejscem spotkań, gdzie na neutralnym gruncie w atmosferze poufałości gawędzili rywalizujący ze sobą artyści”, „przedsięwzięciem hybrydycznym” (SU 33). Oferowała miejsce spotkań dla artystów, zajmujących pozycje przeciwstawne, obrońców „sztuki społecznej”, zwolenników sztuki dla sztuki, pisarzy konsekrowanych przez odbiorcę mieszczańskiego. Toczone tam pogawędki są „swobodne”, czyli chętnie obsceniczne („Fryderyk był zaszokowany cynizmem tych ludzi”), a zawsze paradoksalne; maniery są „proste”, lecz nie gardzi się także „pozą”; jada się egzotyczne dania i pije „wyborne wina”; namiętności rozbudzają teorie estetyczne i polityczne. Panują poglądy lewicowe, najczęściej republikańskie, jak w przypadku samego Amoux, a nawet socjalistyczne. Lecz Sztuka stosowana to także przemysł artystyczny, zdolny do wyzyskiwania ekonomicznie pracy artystów, ponieważ jest instancją konsekracji, która steruje produkcją pisarzy oraz artystów¹.

Amoux był w pewien sposób predysponowany do tego, by odgrywać rolę marszanda sztuki, zdolną zapewnić sukces jego przedsięwzięciu tylko za cenę zatajenia, jaka była istota tegoż przedsięwzięcia, to znaczy wyzysku przez prowadzenie nieustannie podwójnej gry pomiędzy sztuką a pieniądzem². Ten byt podwójny, „stop wyrachowania i naiwności”, wykalkulowanego skąpstwa oraz „szaleństwa” (w takim znaczeniu, jakie stosuje wobec niego pani Amoux, a także Rozaneta), czyli tyleż ekstrawagancji i hojności, co bezczelności i niestosownego zachowania, czerpie, przynajmniej przez pewien czas, profity z dwóch logik antytetycznych: z tej, która rządzi sztuką bezinteresowną, uznającą jedynie korzyści sym-

1

   „Wszystkie gałęzie paryskiego przemysłu artystycznego poddane były jego wpływowi, dodatniemu w drobnych rzeczach, lecz zgubnemu dla wielkich [...]. Młodzi malarze marzyli o ujrzeniu swoich obrazów w witrynie jego sklepu, a tapicerzy zamawiali u niego wzory do obicia” (SU 38).

2

   Siedziba Sztuki stosowanej „miała charakter raczej salonu, niż sklepu” (SU 22).