44335 strona0084 (2)

IHH Itntwkii

wpływa in.in. na pewne cechy osobowości chłopców¹. Na innej drodze nie można by tego .stwierdzić.

Badania podłużne—to również najskuteczniejsza droga do sprawdzaniu słuszności przewidywania dalszych rezultatu w na podstawie wcześniejszego stanu lub określonych warunków. Czy reakcja dziecka na pierwszy dzień nauki w szkole wpływa na dalszy jego karierą szkolną? Czy doświadczenia pierwszych lat życia wpływają decydująco na kształtowanie się osobowości człowieka? Czy pojedyncze silne negatywne przeżycia lub nie sprzyjające rozwojowi stosunki miedzy rodzicami a dziećmi prowadzą nieuchronnie do zaburzeń osobowości?

Specjalnie dogodny jest też omawiany obecnie program badań dla ustalenia, czy określone właściwości dzieci zależą od ich w i e k u. Jeżeli bowiem porównamy ze sobą właściwości tych samych dzieci w różnym wieku i stwierdzimy różnice między nimi, możemy wyeliminować możliwość wpływu na te różnice szeregu innych niż wiek, istotnych czynników, takich jak różne wyposażenie dziedziczne badanych osób. różne ich doświadczenia we wczesnym dzieciństwie itp. Są to bowiem grupy tych samych osób. (W toku omawianych dalej badań po-przet znych, kiedy porównujemy ze sobą właściwości niezależnych od siebie grup dzieci w różnym wieku, możliwość wpływu na te różnice innych niż. wiek czynników jest znacznie większa).

Walorem badań podłużnych jest także to, iż pozwalają one na rzetelno stwierdzenie faktu pojawiania się wraz z wiekiem n i e w i e 1 k i c h zmian. Jeśli bowiem zmiany te są rzeczywiście nieduże, dopiero stwierdzenie systematycznego ich występowania u wiciu dzieci może upoważnić dc uznania, że są to z m i a n y istot n e. (Badania poprzeczne nic pozwalają na czulą cconę Istotności małych zmian występujących wraz. z wiekiem).

Nie każde z wymienionych wyżej pytań wymaga koniecznie badań podłużnych prowadzonych przez wiele lat z tymi samymi osobami⁷. Czas t r w a n i a bada ń zależy każdorazowo od rodzaju badanego problemu. Również częstość kontaktów / osobami fc: danymi bywa różna, zależnie od potrzeby. W jednych przypadkach dzieci (np. niemowlęta) bywają badane ci miesiąc — ze względu na szybko następujące w nich zmiany. W innych przerwa między jednym a drugim badaniem wynosi wiele lat. Na przykład dzieci, które były pod opieką psychologiczną w okresie dzieciństwa i dorastania, odszukiwano następnie już jako ludzi dorosłych, po to, aby wyniki badań psychologicznych przeprowadzonych /. nimi w wieku dojrzałym po-

z uzyskanymi w d/lnlńitwie. Problemom badanym może tu być Mii przykład, czy dżin I /.!»• przystosowane społecznic wyrastają na ile /nic przystosowanych dorosłych ludzi, czy też. niekoniecznie.

Tak więc ani długi c/us trwania badań, ani tez częstość kontaktów

•    niobą badaną nic decydują o tym, czy badania nazwiemy podłużnymi,

. nic. Decyduje o tym porównywanie wyników badania tych samych jednostek w różnym wieku. To postępowanie ba-•Imwrze daje tak olbrzymie korzyści z punktu widzenia wyjaśnienia procesu *•²/ woju oraz tak znaczne możliwości interpretacji złożonej interakcji róż-♦iv h czynników, że mimo rozlicznych trudności związanych z prowadzę-••li m badań podłużnych są one stale kontynuowane i podejmowane¹. W • unie jednak badań podłużnych jest stosunkowo niewiele, a te z nich,

ki..... objęły długie lata życia, od urodzenia aż do dojrzałości, można by

(nu • ałym świecie) zliczyć na palcach ².

Trudności związane z prowadzeniem badań podłużnych są następu-Inro:

Aby na ich podstawie opisać rozwój dzieci od urodzenia do, powiedzmy, 30 lat, trzeba by być w kontakcie z tymi osobami w ciągu trzydzie-«²lu lut, co nie jest łatwe. Nie wystarczy przy tym z reguły badanie poje-■1,'tu zych dzieci. Osób badanych musi być dostateczna liczba, aby wnioski iiin/iia było uogólnić. Dla zbadania większej grupy ludzi w sposób dostali- /nie dokładny potrzebny jest zespół osób kontynuujących badania przez v li h- lat swego życia, gotowych do czekania długo na ich wyniki. Badań Iv« h nie można przerywać, a co za tym idzie, trzeba też mieć na nie za pownione fundusze na tak długi okres czasu.

I )o tych przykładowo wymienionych trudności organizacyjnye h -I" hodzą kłopoty teoretyczne. Doskonalą się sposoby badań, nauk u I'•■suwa się stale naprzód, wskazując na decydujące znaczenie dla rozwoju bierka takich czynników i odpowiadających im szczegółów badania, o któ

•    ym h dawniej nikt nie pomyślał. W badaniach podłużnych do istotnych momentów należy jednak stałe posługiwanie się tą samą metodą — dopiero

ująć ten sam pomiar, można ze stwierdzonych różnic w wynikach wnioskować, że coś się zmieniło. Wymienione przykładowo kłopoty zwlą-

1

Por. M. C. Jones The łoi er car cert nf boy¹ ».cho iccre early r la te waluring. „Chlld Devclopmcnt" 15)57, vol. 28, ¹. 113- 128

¹ Gdy bador‘a podłużna bejmuja    okn y życia d/iecka, moR i służyć j.iko

podstawa do opracowania i w monografii ro wojowych < /y biografii.

2

   Analizę walorów i braków badań podłużnych znajdujemy w pracach: J. Kagnn itrw nonn longitudlnal research on psycho\ogical dcuctopmcnt. „Child Development" UHM, t 35, s. 1-32. — M. P. Honzik The va!ue oj conlinuir.p longitudinal itudiet uifo •idult Ufo. Compte-rendu dc la X² Reunion des Eąuipos Chargćcs des fctudea nur lu

•    mli ance ct lc Dćvc'.oppcm<²nt dc 1'Knfant Normal. Contrę International de ITnfance, 1970, t. T, s. 132 - 135; t. II, s. 7 - 9.

•    Zestawienie haduń \ •• tli Inych do 1954 r zawiera praca; A. A. Stone, Cł. C. Ottąue i <>npttud(nal stmliei of rhthl i>f’ ■ /"cliły. Camhridg'¹, Masa. 1959, Harward Unlvernity 1'rMB.