47756 P4290160

PANEL II

WIEK XIX ~

Autor tych ustaleń stwierdził, że tzw. wydajność publikacyjna wynosiła wówczas około 2,1 publikacji na jedną osobę rocznie, co uznał za niezły wynik. Ale jeżeli nawet do podanych liczb dodamy doktorantów i osoby spoza instytucji akademickich, a także nielicznych badaczy pracujących za granicą, to i tak jest faktem, że już w latach 90. zaznaczył się wyraźny spadek liczebności kadr fachowych historyków, przygotowanych do kompetentnych studiów nad XIX w. Przytoczone dane wskazują na pewne tendencje, które obserwujemy także dzisiaj. Nasi koledzy obradujący w ramach tej samej konferencji za ścianą, a zajmujący się XX w., bardzo wyraźnie przytłaczają nas swoją liczebnością.

Oczywiście pomimo zarysowującej się w latach 90. tendencji spadkowej, lata te przyniosły znaczny dorobek - uzupełniły niektóre braki w historiografii, o czym mówili moi przedmówcy. Jednak od 1989 r. wyraźnie widać odejście od większych przedsięwzięć, badań zespołowych, w kierunku raczej indywidualnych studiów. Pozwalało to na pojawienie się nowych, autorskich interpretacji, ale utrudniało też ujęcie szerszych problemów, wymagających wysiłku zespołu naukowców. Brakowało również większych serii wydawnictw źródłowych.

Jednym z najważniejszych obszarów badań nad historią Polski wieku XIX, na którym to obszarze do niedawna białych plam i luk było najwięcej, była problematyka wschodnia obejmująca zarówno stosunki polsko-rosyjskie, jak też dzieje Europy Wschodniej i ziem litewsko-ruskich I Rzeczypospolitej. Ograniczając się jedynie do tej tematyki, chciałbym zwrócić uwagę na dwa kompleksy zagadnień. Jeden z nich dotyczy bezpośrednio spraw polsko-rosyjskich, konfliktu polsko-rosyjskiego, konfrontacji Polaków z Imperium Rosyjskim i konsekwencji tych zjawisk. Drugi związany jest z szerokim kompleksem problemów obejmujących obszar nazywany tradycyjnie w polskiej historiografii Kresami.

Podejmując zagadnienia z pierwszego kręgu, trzeba wspomnieć o zachodzącej współcześnie reinterpretacji dziejów Europy Wschodniej oraz historii Imperium Rosyjskiego i jego obcych etnicznie peryferii, tzw. okrain. Chodzi o nowy kierunek, który umownie można nazwać studiami nad imperiami jako pewnymi strukturami i relacjami w ich obrębie, pomiędzy centrum a peryferiami. Wiążą się z tym oczywiście szeroko zakrojone badania nad problematyką etniczną, narodową i kwestiami narodowymi na obszarze związanym z ziemiami I Rzeczypospolitej. A więc jest to wszystko to, co niektórzy historycy określają mianem „imperiolo-gii” Można by długo wymieniać nazwiska autorów reprezentujących ten nowy prąd, choćby tylko tych, których prace są związane tematycznie z polskim wiekiem XIX. Będą wśród nich badacze ze Stanów Zjednoczo-