DSC02816 (7)

708 SCHIZOFRENIA I ZABURZENIE UROJENIOWE

że żadne z tych ustaleń nie wystarczy, aby przewidzieć przebieg indywidualnych przypadków. Odnotowano również pewne zdumiewające niespójności uzyskanych danych. W kilku wypadkach u osób zdrowych stwierdzono większe uszkodzenia biologiczne niż u ich chorych braci lub sióstr. Jak sami autorzy przyznają, wyniki tych badań, choć intrygujące, nie pozwalają jednoznacznie określić źródeł największych zagrożeń chorobą. Badania wskazują oczywiście na anomalie neurologiczne jako częstą przyczynę choroby.

Wracając do kwestii uwarunkowań genetycznych, logiczną strategię badań nad bliźniętami rozbieżnymi opracowała Fischer (1971;! 973). Założyła ona, że uwarunkowania genetyczne, o ile istnieją, powinny ujawnić się u dzieci osób zdrowych z par bliźniąt rozbieżnych. Badania urzędowych dokumentów w Danii potwierdziły tę hipotezę. Gottesman i Bertelson (1989) w powtórnych badaniach osób badanych przez Fischer stwierdzili po uwzględnieniu korekcyjnego czynnika wieku (tj. biorąc pod uwagę jedynie osoby będące w wieku, w którym zagrożenie schizofrenią występuje), że aż 17,4% dzieci osób zdrowych pochodzących z bliźniaczych par rozbieżnych zachorowało na schizofrenię. Wskaźnik ten, znacznie przekraczający oczekiwania dotyczące całej populacji, nie różnił się znacząco od wskaźnika potomstwa schizofreników z bliźniaczych par rozbieżnych ani też od wskaźnika potomstwa schizofreników - bliźniaków dyzygotycznych. Przyjmując, że kontakt z chorymi na schizofrenię ciotkami czy wujami ma w najlepszym razie ograniczone znaczenie etiologiczne, wyniki zdecydowanie potwierdzają hipotezę genetyczną. Wskazują one również, jak zauważają autorzy, że predyspozycje mogą pozostać „nie-wyrażone” (jak u zdrowych psychicznie osób z par bliźniąt rozbieżnych), o ile nie wyzwolą ich jakieś nieznane czynniki środowiskowe.

BADANIA ADOPCYJNE

Słabości metody rozgraniczania czynników dziedzicznych i środowiskowych w badaniach bliźniąt próbowano przezwyciężyć za pomocą tak zwanej metody adopcyjnej. Bada się tutaj wskaźniki zbieżności występowania schizofrenii w rodzinach biologicznych i adopcyjnych osób, które zostały adoptowane poza swoją rodziną w młodym wieku (najlepiej zaraz po urodzeniu), a następnie zachorowały na schizofrenię. Jeśli zbieżność jest większa między chorym a jego rodziną biologiczną, świadczy to o sile czynników dziedzicznych; jeśli jest odwrotnie, świadczy to o większym znaczeniu przyczyn środowiskowych. Istnieje kilka wariantów proceduralnych tej metody, opisanych poniżej.

Badanie 47 ludzi urodzonych w szpitalach psychiatrycznych przez schizofreniczki, a następnie zaraz po porodzie umieszczonych u krewnych lub w domach dziecka, wykazało, że 16,6% z nich zachorowało na schizofrenię. Dla porównania, u żadnego z losowo wybranych 50 wychowanków tych samych domów dziecka, których matki nie chorowały na schizofrenię, nie stwierdzono schizofrenii. Oprócz większej zapadalności na schizofrenię u dzieci schizofreniczek częściej stwierdzano ponadto opóźnienie umysłowe, neurotyczność oraz antyspołeczność. Ludzie ci częściej łamali również prawo i więcej czasu spędzali w instytucjach penitencjarnych (Heston, 1966). Wynika z tego, że ewentualne genetyczne skłonności przenoszone przez matkę nie dotyczą jedynie schizofrenii, lecz również innych form psychopatologii.

Duże i wieloaspektowe badania adopcyjne przeprowadzono w Danii przy współpracy naukowców duńskich i amerykańskich (Kendler, Gruenberg, 1984; Kendler, Gruenberg, Kinney, 1994a; Kety, 1987; Kety i in., 1968; 1978; 1994; Rosenthal i in.,