49212 IMGt56

jako okresu sensoryczno-motorycznego rozwoju dziecka. Inni naukowcy uważają, że możemy mówić o plastyczności mózgu w ciągu pierwszej dekady życia człowieka. Bach-y-Rita i inni odkryli, że układ nerwowy może zmianiać się nawet powyżej 60.—70. roku życia, co jest nadzieją dla I seniorów. Oczywiście zależy to od tego, jakie struktury ulegają zmianie [pod wpływem stymulacji zmysłowej, jak i kiedy się to dokonuje oraz wielu jeszcze innych czynników.

Ważną rzeczą jest, aby nie przemęczać (nie przeciążać) zbyt dużą liczbą | bodźców ośrodkowego układu nerwowego chcąc osiągnąć jak najlepsze Iftniki. Przeciążanie może być równie szkodliwe dla rozwoju dziecka, jak i zbyt małe lub zbyt słabe dostarczanie bodźców.

W JAKI SPOSÓB DOBRAĆ ODPOWIEDNIĄ ILOŚĆ BODŹCÓW SENSORYCZNYCH? Zawsze należy bardzo uważnie obserwować dziecko podczas terapii: czy jego zachowanie, działanie i reakcje poprawiają się, czy też ulegają dezorganizacji. Obserwacja będzie miarą tego, czy terapia i uczenie się w szkole wpływają na siebie, czy też nie.

Dziecko musi wykorzystywać doświadczenia zmysłowe tak, by mogło odpowiadać właściwie na życiowe wymagania płynące z otoczenia. Nazywamy to reakcją adaptacyjną; — celowym, ukierunkowanym na określony ceł działaniem lub reakcją na bodziec zmysłowy. Najwyższej jakości i najbardziej zorganizowane sensoryczno-motoryczne doświadczenia uwidoczniają się w reakcjach adaptacyjnych. Przykładem takich reakcji może by wyciąganie rąk do matki przez niemowlę, wkładanie piersi lub pokarał do ust, obronne wyciągnięcie rąk, by nie upaść przez dziecko, które zaczyna chodzić, lub umiejętność rozbierania się czy ubierania przez nieco sarszc.

Reakcjami adaptacyjnymi są też takie zachowania, jak to, gdy matka abywiznje odruch chwytny dziecka dotykając wewnętrznej powierzchni jego dom, gdy na delikatne gładzenie ramion, rąk, nóg i twarzy przez ■a&ę ftyierfcn odpowiada ruchem i gaworzeniem, gdy rodzice uspokajają dziecko huśtając je i lekko podrzncąjąc.

Jednak zanim dziecko zacznie przejawiać reakcje adaptacyjne, jego ridad nerwowy musi nauczyć się „rozumieć i organizować** wrażenia zamno na poziomie odruchowym, podświadomym, jak i wyższym, JttowymT (świadomym). Możemy reagować adekwatnie do sytuacji jedyne wówrran. gdy mózg wie i rozumie, co się wydarzyło.

kft dziecko płacze łub reaguje nieprzychylnie na dotyk i nich, mo-| «ajr to potraktować jako ostrzeżenie. Wyjaśnimy tego typa problemy

23