56286 slaga8

Widać stąd, że źródłem nieporozumień i przypisywania Ak-winacie poglądów całkowicie mu obcych jest często podkreślanie w pojęciu życia tego, co ma wartość drugorzędną oraz sugerowanie się w wielu wypadkach podobieństwem językowym¹ sformułowań przyrodniczych i filozoficznych.

2.3. Przedstawiona wyżej próba reinterpretacji neotomistycz-nego stanowiska odnośnie Tomaszowej koncepcji istoty życia i czynności wsobnych w^rymaga jeszcze pewnych dodatkowych uzupełnień w postaci wskazania racji usprawiedliwiających takie właśnie rozwiązania Akwinaty. Innymi słowy, czy podana przezeń teoria natury bytu żywego i jego przejawów odpowiada rzeczywistości, czy nie jest przypadkiem aprioryczną konstrukcją, pozbawioną podstaw faktycznych.

Jednym z pierwszych autorów, który kierując się sugestiami D. Merciera, próbował rozwiązać ten problem, był K. Wais. Uzasadniania trafności i realności filozoficznej definicji życia w ujęciu Akwinaty autor ten dokonuje poprzez wskazanie pewnych przejawów życia komórkowego utrzymując, że np. przyswajanie czy wzrost jest odpowiednikiem czynności wsobnej². Mamy tu jednak to samo nieporozumienie, jakie wytknięto wyżej innym neoscholastykom, wynika jące _z_,,ontologiza-cji¹' sformułowań mających sens czysto empjriologiczny.

Podstawą i źródłem wiedzy jest nasz bezpośredni lub pośredni kontakt z rzeczywistością. Poznanie tak naukowe jak i po-I toczne dostarcza wiedzy o zaobserwowanych zjawiskach. Informacje uzyskane w trakcie doświadczenia potocznego, często nawet dość dokładne, nie zawsze dostarczają wyjaśnień, dlaczego dostrzeżone fakty są takie lub inne, dlaczego w ogó-jle zachodzą³. Wyjaśnień takich w sposób systematyczny i me-Uodyczny udziela dopiero naukaJ filozofia. Ta ostatnia w spo-'sób szczególny korzysta w punkcie wyjścia z danych poznania

[15]    Próba uściślenia    81

^rzednaukowego (naukowego także) i poprzez pogłębioną ref-łeksję zmierza do formułowania odpowiedzi dotyczących isto-TvTróżnorodności, przyczyn bylu. W tym sensie właśnie Breton utrzymuje, że to wyjściowe ujęcie zapoczątkowuje filozo-tię (i metafizykę) życia i dokonuje się w porządku fenomenologicznym oraz, że taki realistyczny sposób formułowania twierdzeń filozoficznych nie mógł być obcy św. Tomaszowi⁴.

Ten fenomenologiczny punkt wyjścia refleksji filozoficznej, zasadniczo niestyczny z metodą współczesnych fenomenologów (np. E. Husserla czy M. Merleau-Ponty'ego) pojmuje w przybliżeniu tak, jak to przedstawił Kazimierz Kłósak w trakcie metodologicznej i epistemołogicznej analizy stosowanych przez P. Teilharda de Chardin sposobów ujmowania rzeczywistości^{5 6 7}. Taka fenomenologia, nazwana przez K. Kłósaka empiryczną, uwzględnia właściwe dla porządku poznania przyrodniczego aspekty zjawiskowe, pozwala ujmować metodami naukowymi różnorodne relacje i powiązania między zjawiskami, a stojąc na stanowisku realizmu teoriopoznawczego, daje syntetyczny obraz rzeczywistości lub badanego jej fragmentu⁸. ^r W pismach Tomasza z Akwinu nie ma, o ile mi wiadomo, I tekstów opisujących taki właśnie sposób badania rzeczywistoś-ci, niemniej pewne wypowiedzi naprowadzają na myśl, że posługiwał się taką metodą badania. W rozwiązywaniu interesującego nas zagadnienia istoty życia wychodził zarówno, .z dn-stępnej mu ówczesnei ..wiedzy przyrodniczej”, iak również z własnej obserwacji zjawisk zachodzących w święcie zwie-rząt i roślin. Wielokrotnie mówił o różnorodności świata żywego, o rozmaitych ogólnie dostępnych poznaniu przejawach życia wegetatywnego, zmysłowego czy intelektualnego (odżywianie, wzrost, ruch, chcenie) i to pozwoliło dokonać — uży-

1

⁵¹ Por. F. Gregoire, Notę sur la philosophie de l'organisme, Rev. Phil. Louv., 46/1948/n. li, 275—276.

2

^M K. Wais, Kosmologia szczegółowa, Cz. I, Gniezno 1931, 22—24,

3

⁵⁵ F. J. Ayaia, Biology as on auto.nomious science, American Scientist 56/1968/3, 207.

4

   St. Breton, art. ryt., 258, por. też Rubert Candau J. M., Io raiz fenomen ologica de la vida, Vcrdad y Vida, 13/1955/5—12.

5

   K. Któsak, Fenomenologia" As. V Teilharda de Chardin w ramowej

6

anulizie epislemologicznej i metodologicznej. Rocz. Filoz., XIt(19G4) z 1.

7

93 —105.

8

-s T.t .i > ■. r> 1(11