DSC01410 (6)

jest naturalny, a nie zawiniony. Widać stąd, że natura człowieka dopuszcza jakiś stan pośredni, który nie zasługuje ani na nazwę mądrości, ani na nazwę głupoty. Głupota bowiem w zakresie tego, czego należy pożądać i unikać, nie jest pierwszą lepszą niewiedzą, ale niewiedzą I występną. Dlatego też nierozumnego zwierzęcia nie nazywamy głupim, ponieważ nie otrzymało warunków, aby j mogło być mądrym. Niemniej często nadajemy tę nazwę niewłaściwie na podstawie analogii. I ślepota, największe kalectwo oczu, nie jest ułomnością w nowonarodzonych szczeniętach i nie można nazwać jej ślepotą we właściwym sensie.

72. Jeżeli więc człowiek został stworzony w takim stanie, że chociaż nie był jeszcze mądry, mógł jednak otrzymać przykazanie, któremu winien był posłuszeństwo, to nic dziwnego, że mógł ulec uwodzicielowi, i nic niesprawiedliwego, że pokutuje za nieposłuszeństwo wobec nakazu, a Bóg nie ponosi odpowiedzialności za jego winy, ponieważ brak mądrości nie był jeszcze winą człowieka, jeśli nie otrzymał on jeszcze warunków do tego, żeby być mądrym. Miał jednak środek, przez który mógł wznieść się do tego, czego nie posiadał, gdyby chciał użyć go dobrze.

Bo co innego rozum, a co innego mądrość. Dzięki rozumowi jesteśmy zdolni pojąć nakaz, który powinniśmy wiernie wykonać. Jak z natury rozum prowadzi do zrozumienia nakazu, tak przestrzeganie nakazu prowadzi do mądrości. Wola odgrywa taką samą rolę w wykonaniu rozkazu, jaką odgrywa natura w jego zrozumieniu. I jak rozumna natura uprawnia w pewnym sensie do otrzymania nakazu, tak samo wykonując rozkaz zasługujemy na otrzymanie mądrości. Ale odkąd człowiek zaczyna rozumieć nakaz, zaczyna się także jego zdolność do grzechu.

Zanim jeszcze jest mądry może grzeszyć w dwojaki sposób: albo nie przygotowuje się do przyjęcia nakazu, albo przy-jąwszy go — nie zachowuje. Będąc już człowiekiem mądrym, grzeszy, jeżeli odwraca się od mądrości. Bo jak nakaz nie pochodzi od tego, komu jest dany, ale od rozkazodawcy, tak samo sprawcą mądrości jest ten, kto daje 2*0 oświecenie, a nie ten, kto je otrzymuje.