71748 IMG69 (7)

174

Nauczyciel wychowawca

życiu. Co gorsza, dzieci często rozumieją, iż po śmierci członka rodziny rodzice są smutni, więc udają, że z nimi wszystko jest w porządku, żeby dodatkowo nie martwić mamy czy taty. To wszystko sprawia, że potrzeby dzieci bywają przeoczone lub źle ocenione.

ŚMIERĆ RODZICA

Powszechnie uważa się, że śmierć rodzica jest najbardziej traumatycznym wydarzeniem, jakie może się zdarzyć w życiu dziecka. Kiedy rodzic umiera, dziecko staje przed trzema wielkimi zadaniami. Po pierwsze, musi pogodzić się_ze śmiercią. Po drugie, musi się dostosować do spowodowanych tym zmian w rodzinie. Po trzecie, musi się nauczyc dawać sobie radę ze stałą nieobecnością rodzica¹. Małe dziecko może wierzyć, że złe rzeczy dzieją się wtedy, kiedy ono jest niegrzeczne i może obwiniać się o śmierć rodzica. Niektóre maluchy cofają się w rozwoju lub starają się zaprzeczać śmierci, zachowując się tak, jakby nic się nie stało. Zdarza się, że przeżyciom tym towarzyszą objawy fizyczne, takie jak utrata apetytu, trudności z zaśnięciem lub moczenie się².

Czasem dzieci gniewają się na zmarłego, rodzica lub na innych, ponieważ czują, że zostały niesprawiedliwie porzucone. Zdarza się, że idealizują zmarłego, usiłując w ten sposób uniknąć negatywnych emocji, których doświadczają. Uważa się, że identyfikowanie się ze zmarłym rodzicem, przejawiające się przejęciem jego zainteresowań, jest konstruktywną reakcją. Natomiast próby zajęcia jego miejsca, na przykład przez przejęcie objawów choroby rodziców, jest szkodliwe i należy temu przeciwdziałać.

Sposób, w jaki dziecko zareaguje na śmierć rodzica, zależy od trzech rzeczy: wieku dziecka, jego relacji ze zmarłym i tego, czy straty poniesione wcześniej zostały właściwie przeżyte.

Traumatyczne wydarzenia w życiu ucznia

175

ŚMIERĆ RODZEŃSTWA

Śmierć dziecka jest ogromną stratą, jest sprzeczna z naturalnym porządkiem i podważa podstawowe założenia funkcjonowania świata. Gdy umiera brat lub siostra, dzieci czują się słabe i boją się o przyszłość swoją i innych członków rodziny. Cierpienie, którego rodzice doświadczają po śmierci dziecka, zwykle jest głębokie, wyniszczające i długotrwałe. Ponieważ niewielu rodziców korzysta w tym czasie z terapii, większość walczy ze smutkiem całymi miesiącami, a nawet latami. Nie potrafią wówczas pomóc pozostałym dzieciom, też przeżywającym trudne chwile. Morgan uważa, że dzieci pozbawione zdrowych relacji z rodzicami, którzy nie potrafią poradzić sobie z własnymi uczuciami, mogą mieć problemy psychiczne. Na przykład te, które straciły starszego brata lub siostrę, mogą znów zacząć zachowywać się dziecinnie, nie chcąc dorosnąć do wieku, w którym, jak im się wydaje, można umrzeć. Starsze dzieci mogą zamartwiać się tym, co będzie z nimi i czy one też wkrótce umrą³.

Widząc rozpacz rodziców, niektóre maluchy próbują zająć miejsce zmarłego brata lub siostry i zachowują się jak on (ona), nawet jeśli takie zachowanie jest nieodpowiednie do ich wieku. Dzieci mogą czuć się winne z powodu tego, co zrobiły lub czego nie zrobiły dla zmarłego, a nawet dlatego, że miłość rodziców sprawia im radość. Jeśli takie uczucia nie zostaną szybko rozpoznane i dziecko nie uzyska pomocy, może wpaść w depresję, która czasem trwa latami i w niektórych przypadkach prowadzi do prób samobójczych⁴. Zdarza się, że rodzice przenoszą swoje negatywne emocje na rodzeństwo zmarłego dziecka. Próbując jakoś poradzić sobie z uczuciem straty, gniewem i innymi silnymi emocjami, okazują wrogie uczucia karząc w ten sposób pozostałe dzieci.

1

   S. R. Morgan, Chi Id ren in Crisis: A Team Approach in the Schools, London: Taylor Sc Francis 1985.

2

   Ibidem.

3

" Ibidem.

4

Ibidem.