72377 skanuj0007 (304)

teru kwasowego lub zasadowego. Wprowadzenie zamiast wody odpowiednio dobranego rozpuszczalnika pozwala nie tylko na oznaczenie substancji o słabym charakterze kwasowym lub zasadowym, ale także substancji obojętnych w wódzie, które w specjalnie dobranym środowisku niewodnyhi mogą wykazywać właściwości kwasowe lub zasadowe [37, 39, 44].

Klasyczna teoria Arrheniusa dotyczy zachowania się kwasów i zasad w roztworach wodnych i dziś jeszcze stanowi jednoznaczne wytłumaczenie dla procesów zachodzących w tych roztworach. Teoria ta jednakże nie daje dostatecznego wytłumaczenia zjawisk zachodzących w środowisku niewodnym, z powodu odmiennego zachowania się elektrolitów w rozpuszczalnikach o niższej stałej dielektrycznej w porównaniu z wodą. Poznano wiele zjawisk sprzecznych z określeniem kwasów i zasad według Arrheniusa. Tak np. mocznik rozpuszczony w wodzie ma charakter obojętny, w ciekłym amoniaku zachowuje się jak kwas, a w bezwodnym kwasie octowym zachowuje się jak zasada; chlorek amonowy, który w roztworze wodnym jest typową solą, w ciekłym amoniaku zachowuje się jak kwas; kwas azotowy w ciekłym fluorowodorze zachowuje się jak zasada itp.

Teoria Bronsteda ogłoszona w 1923 roku wprowadziła pojęcie kwasów i zasad pełniej wyjaśniające ich zachowanie we wszystkich rozpuszczalnikach. Według Bronsteda kwasem jest substancja oddająca protony (protonodawca), a zasadą jest substancja przyjmująca je (protonobiorca).

AH <± A® + H®

H©    +    B BH®

AH    +    B <>. BH®    + A®

Zasada po przyjęciu protonu staje się kwasem, gdyż jest wówczas zdolna do oddania przyjętego protonu innej zasadzie (np. anionowi powstałemu w wyniku odszczepienia protonu od kwasu). Reakcję polegającą na wymianie protonu między kwasem i zasadą nazwano reakcją protolizy:

kwasi	zasada2	5± kwas2	zasada,
CH3COOH + H20		H3©®	+ CH3COO©
h2o	+ NH/	|gj NH4®	+ OH®
CH3COOH + nh3		nh4®	+ CH3COO©
HCIO4	+ CH3COOH	5* CH3C00H2®	+ O O S <D

Kwas_x i zasada, podobnie jak zasada₂ i kwas₂ stanowią sprzężone z sobą pary.

Powyższe przykłady pozwalają stwierdzić, że kwasy i zasady według Bronsteda nie są substancjami reagującymi z sobą z wydzieleniem cząsteczki wody, lecz są substancjami wzajemnie przechodzącymi w siebie. Ponadto kwasami i zasadami mogą być nie tylko cząsteczki obojętne, ale także jony. Poniżej podano przykłady kationowych i anionowych kwasów i zasad [44].

904